ناتو و تروریسم فراملی

حوادث تروریستی یازده سپتامبر به لحاظ ابعاد وسیع امنیتی آن، تآثیری عمیق در عرصه روابط بین الملل از خود به جای گذاشت. در فضای بعد از آن بیشتر بازیگران مهم بین المللی متناسب با شرایط و تحولات جدید، نوع راهبرد و جهت گیری خود بویژه در عرصه سیاست خارجی را باز تعریف کردند.

در واقع این حوادث و بین المللی شدن تروریسم در نتیجه تحولاتی که در اثر جهانی شدن، در نوع تروریسم به وجود آمده است، می باشد. در این شرایط و مطرح شدن بحث هایی مثل حاکمیت ناپذیری تکنولوژی که در اثر روند جهانی شدن مطرح شده است. اهداف، سازمان، انگیزه، حامیان و گستره عملیات تروریسم نیز بین المللی شده است.

پخش تصاویر مصاحبه تلویزیونی بن لادن از شبکه الجزیره، انجام عملیات تروریستی این گروه همزمان در افغانستان، عراق، اروپا، آمریکا درحالی که حامیان مالی این در خاورمیانه و کشورهای عربی و دیگر نقاط جهان هستند. همه این شواهد نشان از بین المللی شدن تروریسم می دهند که به طور اساسی با تروریسم چند دهه پیش یا تروریسم دوران جنگ سردی تفاوت دارد.

اما دولتها و سازمانهای بین المللی به عنوان مهمترین بازیگران بین المللی نسبت به ترویسم- فراملی که نمود آن حادثه یازده سپتامبر بود واکش نشان دادند و هر کدام از اینها شروع به تدوین راهبردهای خود در محیط جدید امنیتی بعد از یازده سپتامبر کردند.

در واقع با توجه به ماهیت تهدیدات جدید که همزمان با جهانی شدن و تسهیل شدن فعالیتهای تروریستی در عمق و شدت بیشتر بود. تروریسم یک بعد فراملی پیدا کرده است که نمود و تجلی آن حوادث تروریستی 11 سپتامبر و متعاقب آن، حوادث مادرید و لندن بود. کشورهای غربی به ویژه اتحادیه اروپا و آمریکا سعی کردند که پس از یازده سپتامبر مولفه های امنیت ملی خود را باز تعریف کنند.

در واقع چون عمق، شدت و گستره حوادث تروریستی، جهانی شده بود. نیاز به یک ائتلاف جهانی در مقابله با تروریسم احساس می شد و چون تهدیدات جهانی نیاز به سازوکار و نهادهای جهانی دارند. سازمان پیمان- آتلانتیک شمالی (ناتو) از این فرصت تاریخی استفاده کرد و سعی نمود که از فضای به وجود آمده و تهدیدات تروریسم فراملی، استفاده و خود را احیا کند.

این سازمان بلافاصله پس از حوادث تروریستی 11 سپتامبر، به ماده پنج خود استناد کرده و اعلام کرد که هرگونه تهدید بالقوه و بالفعل علیه هر یک از اعضا به مثابه تهدیدی علیه همه اعضا تلقی می شود و در صورت اثبات اینکه حمله علیه ایالات- متحده از خارج صورت گرفته، واکنش خواهد داد.

با توجه به شرایطی که در اروپا نسبت به همدردی با مردم و دولت آمریکا بوجود آمده بود با حمایت اعضای اروپایی این سازمان، ناتو آمادگی کامل خود را برای کمک به ایالات متحده در جنگ علیه تروریسم اعلام کرد، اما ایالات متحده به دلیل یک سری مسائل سیاسی داخلی- خارجی و مشکلات فنی-نظامی که این سازمان داشت، از آن در جنگ موسوم به جنگ علیه تروریسم در افغانستان استفاده نکرد و این باعث دلسردی ناتو به ویژه اعضای اروپایی آن شد.

ناتو که قبل حادثه یازده سپتامبر دچار بی توجهی اروپاییان شده بود، در فضای بعد از یازده سپتامبر نیز دچار بی توجهی از سوی ایالات متحده قرار گرفته بود و در خیلی از محافل علمی و دانشگاهی در مورد فلسفه وجودی سازمان ناتو بحثهای مطرح شد، اما بعد از آنکه مدتی از حوادث تروریستی یازده سپتامبر گذشت و به ویژه با سیاست یکجانبه گرایی که ایالات متحده در پیش گرفته بود، از میزان ائتلاف بین المللی در جنگ علیه تروریسم، بعد از یازده سپتامبرکاسته شده بود و به دنبال آن ایالات متحده با مسأله مشروعیت حضور خود در افغانستان از یک سو، و با مشکلات مالی - از طرف دیگر مواجه شده بود و با توجه به مسائلی که در عراق پیش آمده بود.

لذا از سازمان ناتو خواست که رهبری نیرهای موسوم به ایساف را در افغانستان بر عهده گیرد. ناتو نیز با قطعنامه شورای امنیت وارد این کشور شد. در واقع حضور ناتو در افغانستان با هدف مبارزه با تروریسم و در راستای تحکیم و ثبات دولت افغانستان صورت گرفت، این عملیات تحول بسیار مهمی در طول حیات این سازمان بود.

در اساسنامه سازمان ناتو و در ماده 10 آن محدوده فعالیت این سازمان، اروپا و آمریکا و در واقع قلمرو تحت حاکمیت اعضا تعیین شده بود و عملیات این سازمان قبلاً در خارج از اروپای غربی و در اروپای شرق انجام شده بود و حضور نیروهای ناتو در افغانستان در چارچوب مبارزه با تروریسم و کمک به حفظ امنیت و ثبات سازی این کشور تحول بسیار جدیدی در راهبردها و گستره عملیاتی این سازمان بود. در نشست هایی که بعد از 11 سپتامبر 2001 بویژه در نشست پراگ در سال 2002، نشست استانبول در سال 2004 و نشست ریگا در سال 2006 داشتند، شروع به ایجاد تغییراتی در سازمان و همچنین در راهبرهای سازمان با توجه به الزامات شرایط محیط جدید امنیت بین المللی کردند.

اگر سازمان ناتو که امروزه گستره فعالیت آن همزمان در چند نقطه از سطع جهان کشیده شده است را با نقش اولیه ای که بنیانگذاران و پدران این سازمان در بعد از پایان جنگ دوم در سر داشتند را مقایسه کنیم به روندی از رشد و تکامل آن در طول حیاتش پی خواهیم برد. این سازمان در اوائل تاسیس خود و در فضای جنگ سرد بیشتر یک سازمانی با گرایش نظامی بود ولی با روند تحولاتی که هم در ساختار نظام بین- الملل و هم در نوع تهدیدات به وجود آمد. خود را همگام با تحولات صورت گرفته تطبیق داده است و گستره حوزه عملیاتی خود را در چند نقطه از جهان گسترانیده است و راهبرهای خود را نیز بازتعریف کرده و یک رویکرد سیاسی-نظامی پیدا کرده است.

علی رغم اختلافات داخلی موجود در ناتو بر سر جنگ در عراق، این سازمان تاکنون بیش از 1500 افسر نظامی عراقی را آموزش داده و به منظور تحویل تجهیزات نظامی مورد نیاز به نیروهای امنیتی این کشور هماهنکی لازم را به عمل آورده است. ناتو همچنین 5 هزار سرباز عضو اتحادیه آفریقا ((AU را از طریق پل هوایی به داخل دارفور منتقل کرده و به خدمت متناوب نیروهای مستقر در آنجا کمک شایانی کرده است همچنین بعد از آنکه راسموسن سوئدی جانشین شفر دبیر کل قبلی شد به فاصله یک روز بعد از آن در افغانستان حضور یافت تا نشان دهد که ماموریت ناتو در افغانستان از اولویتهای راهبردی این سازمان می باشد.

از آنجا که گستره فعالیت جغرافیایی ناتو گسترش پیدا کرده است در حال حاضر این سازمان دست به اقداماتی می زند که دیگر مطلقاً به انسجام و امنیت ارضی اعضا مربوط نمی شود بلکه در معنایی گسترده تر به ثبات بین المللی مربوط می شود.