انتقال آب صفارود به کرمان و ضربه آخر بر پیکر بی جان هامون_جازموریان

در رابطه با افزایش حجم مشکلات آبی جنوب شرق ایران، اگر تاکنون بیشتر انتقادها متوجه دولتمردان افغانستانی بود که از پرداخت حقابه قانونی ایران سرباز می زنند، اما امروز وقت آن است تا از مدیرانی در داخل انتقاد شود که با اجرای طرح های انتقال آبی خود، چشم هایشان را بر روی افزایش مشکلات زیست محیطی جنوب شرق ایران بسته اند. یکی از این طرح ها، طرح انتقال آب سد صفارود در استان کرمان است که اجرای آن با نگرانی های فراوانی همراه است.

به گزارش «تابناک»، امروزه و با گسترش مشکلات آبی و کاهش شدید حجم منابع آب در بیشتر مناطق کشور، مدیریت صحیح و کارشناسی شده این منابع، بیش از پیش ضرورت یافته است. با این حال، بررسی برخی از طرح های آبی کشور ـ که با اهتمام جدی مسئولین در حال اجرا هستند ـ  نشان می دهد، شاخص هایی نظیر کارشناسی، آینده پژوهی و نظریات مردم بومی حوضه های مبدأ در این طرح ها مورد غفلت قرار گرفته است.

برای نمونه، بروز حوادث نگران کننده و درگیری های اخیر ـ آن هم بر سر پروژه انتقال آب در شهرستان بروجن استان چهار محال و بختیاری ـ یکی از مواردی است که نشان می دهد، نظر مردم و ابعاد زیست محیطی در این طرح لحاظ نشده بود و اکثر طرح های کلان آبی کشور نیز شرایط بهتری ندارند.

در این میان، یکی از این طرح ها، طرح انتقال آب از حوضه آبریز هامون جازموریان و سرشاخه های رود هلیل رود در جنوب استان کرمان به شمال این استان است. نکته اینکه هم اینک نیز منطقه مبداً انتقال آب و حوضه های پایین دستی حوضه آبریز هامون_جازموریان با بحران کم آبی و مشکلات شدید زیست محیطی مواجه است و با این شرایط، آینده خوبی برای این منطقه نمی توان متصور بود.

توضیح بیشتر اینکه جدا از دو سد «جیرفت» و «بافت» که در دهه های گذشته بر روی سرشاخه های هلیل رود زده شد، در سال 1386 نیز عملیات احداث سومین سد منطقه در شهرستان رابر و بر روی سرچشمه های هلیل رود ـ آن هم با هدف انتقال آب به کلانشهر کرمان ـ آغاز شد.

بررسی ها نشان می دهد طرح انتقال آب از جنوب استان کرمان و شهرستان رابر ـ که در حال حاضر مراحل نهایی خود را می گذراند ـ با 38 کیلومتر طول و صرف هزینه یک هزار و 400 میلیارد تومان، یکی از طولانی ترین پروژهای انتقال آب در ایران است و بر اساس این طرح، قرار است سالانه حجم آبی قریب به 700میلیون مترمکعب از جنوب استان کرمان به شمال آن منتقل شود.

مروری بر وضعیت جغرافیایی مبدأ طرح انتقال آب صفارود نشان می دهد، در حالی سد صفارود در شهرستان رابر و بر سر رودهای دائمی و فصلی این شهرستان احداث شده است که بر اساس شرایط جغرافیایی منطقه، اکثر رودهای فصلی و کوچک این شهرستان نهایتاً به هلیل رود متصل و از این طریق به سمت تالاب هامون_جازموریان که در میان استان کرمان و استان سیستان و بلوچستان قرار دارد، سرازیر می شوند.دقیق تر آنکه رودهای دائمی و مهم رودبر و رابر به همراه چند رود کوچک دیگر از جمله رودهای شهرستان رابر هستند که در ادامه مسیر خود، نهایتاً رود هلیل رود را تشکیل می دهند. حال آنکه سد صفارود که به آن اشاره شد، دقیقاً بر روی تلاقی رودهای رابر و رودبر احداث شده و شرایط سد به گونه ای است که عملاً باعث جلوگیری از ورود حجم زیادی از آب، آن هم بر خلاف روال طبیعی زیست بوم منطقه به سمت رود هلیل رود و تالاب هامون_جازموریان شده است.

پیشتر «علیرضا رزم حسینی» با اشاره به منافع و مزیت های این طرح برای رفع مشکلات آبی استان گفته بود: «طرح آبرسانی از سد صفارود به استان کرمان باید سرعت بیشتری بگیرد تا شاهد آبرسانی به این استان و رفع بسیاری از مشکلات استان باشیم.»

اظهارات آقای استاندار که اجرای این طرح را ضامن برطرف شدن مشکلات استان می داند، در حالی بیان شده است که در میان مردم جنوبی استان کرمان به ویژه مردم شهرستان رابر در رابطه با اجرایی شدن این طرح مخالفت های فراوانی دیده می شود و در همین رابطه کمپین های متعددی نیز شکل گرفته است.

مردم منطقه بر این باورند که این طرح بر خلاف منافع و مصالح زیست محیطی شهرستان های جنوبی استان کرمان و تالاب هامون_جازموریان در حال اجراست و در اجرای این پروژه مصالح کارشناسی و زیست محیطی لحاظ نشده است.

در رابطه با موضوع رعایت نکردن مسائل زیست محیطی و اقدامات کارشناسی در رابطه با این طرح، علیرضا منظری توکلی، نماینده دوره نهم مردم شهرستان رابر در مجلس شورای اسلامی به «تابناک» گفت: «طرح های ملی معمولاً پیوست محیط زیستی دارند و این یک قاعده کلی است؛ بنابراین، این طرح هم که از سال 88  برای تأمین آب کرمان شروع شده است، تا آنجایی که من برخورد داشته ام ندیده ام که محیط زیست در رابطه با این موضوع حتی یک بار هم اعتراضی نداشته باشد و اگر چنین ادعایی که شما می کنید، درست بود، حتماً یک بار هم که شده محیط زیست در مورد آسیب های این طرح هشدار می داد».

نماینده دوره قبل حوضه آبریز مبدأ انتقال آب که انتظار منطقی آن بود که همراه و هم نظر با مردم باشد، ادامه داد: « بنابراین من فکر می کنم که طرح قطعاً قانونی است و حتماً محیط زیست بر این امر نظارت دارد، وگرنه این همه هزینه از بیت المال آنجا صرف نمی شد.»

منظری توکلی در رابطه با وضوح آسیب های محیط زیستی این طرح به ویژه بر تالاب هامون_جازموریان افزود: «وضعیت تالاب هامون بیشتر تحت تأثیر سد جیرفت است و باید از آن طریق حل شود. من ضمن احترام به اظهار نظر مردم من اطلاعات خودم را بیان می کنم و در این میان، باید مراجعی باشند بررسی های دقیق تری انجام دهند».

بر اساس آنچه آمد به خوبی دیده می شود که انتقال سالانه 700 میلیون متر مکعب آب از حوضه آبریز هامون_جازموریان به شهر کرمان هرچقدر هم که شهر کرمان مشکل آبی داشته باشد، امری به صلاح آینده محیط زیست و سلامت حیات در منطقه جنوب شرق ایران نیست. با این حال اصرار و توجیه مسئولین بر اجرای این گونه طرح ها در حالی مشاهده می شود که می توان به خوبی نتیجه گرفت، آنها می توانند در عوض انتقال آب به کلانشهرها به انتقال جمعیت به سرچشمه های آب فکر کنند.