ناگفته‌های دستیار کارگردان «الرساله»؛
از بودجه 50 میلیون دلاری قذافی تا گریه عقاد در خانه امام خمینی
در میانه پخش بخشی از فیلم برای قذافی، قذافی از جا پرید و فریاد زد: «الله اکبر، الله اکبر»؛ خوشش آمده بود... وقتی به خانه امام رفتیم، متوجه شدم او سرش را به دیوار تکیه داده و دارد گریه می‌کند، گفتم: مصطفی چی شده؟ چرا داری گریه می‌کنی؟ گفت: حمید نگاه کن آدمی که دنیا را تکان داده، این خانه اوست.
شب گذشته 13 آذر ماه، هشتمین قسمت از برنامه سینمایی «هفت» به بهانه اکران فیلم «محمد (ص)» ساخته مجید مجیدی، نیم نگاهی به فیلم «الرساله» اثر ماندگار مصطفی عقاد درباره زندگی پیامبر اسلام (ص) داشت. در این برنامه بهروز افخمی با حمید مجتهدی مستندساز، درباره فیلم «الرساله» مصطفی عقاد گفت و گو کرد.
به گزارش «تابناک»، حمید مجتهدی که در دانشگاه یو سی ال ای آمریکا با مصطفی عقاد هم‌کلاس و دوست بوده، علاوه بر همکاری در تولید فیلم «الرساله»، از سوی عقاد به عنوان نماینده تام الاختیار برای دوبله این فیلم به زبان فارسی انتخاب و در نهایت یکی از ماندگارترین دوبله‌های تاریخ سینمای ایران ثبت شد. در این فیلم، دوبلورهایی حرف زدند که پس از گذشت چند دهه به ستاره‌های تاریخ دوبله ایران بدل شده‌اند.
مجتهدی درباره پیشنهاد همکاری مصطفی عقاد به او برای فیلم «الرساله» گفت: سر ناهار این پیشنهاد را به من داد. من پنج دقیقه نگاهش کردم و چیزی نگفتم و هی دست تکان می داد. گفتم: من به هوشم، اما آیا تو هم به هوشی که این را می‌گویی؟ گفت: من امروز کار بودجه‌اش را بسته‌ام.
وی درباره تأمین سرمایه این فیلم گفت: سرمایه گذار اولیه‌اش از عربستان سعودی یا مراکش بود، ولی آنها جا زدند. ما در حال فیلمبرداری در مراکش بودیم که ما را روی آب‌های آزاد فرستادند و گفتند: شاه ایران و شاه عربستان برای اجلاس مسلمان به مراکش می‌آیند و شما باید از اینجا بروید و می‌گفتند، عربستان گفته شرط بر این است که این گروه فیلمبرداری در مراکش نباشد.
مجتهدی ادامه داد: عقاد هم فوق العاده زرنگ بود و می‌دانست چه کار می‌کند. گفت: باید به لندن برویم و همان یک جنگی که توانستیم ضبظ و تدوین کنیم و برای سرهنگ قذافی ببریم. عقاد برای من پاسپورت سفید گرفت، زیرا در زمان شاه سفر با پاسپورت ایرانی به لیبی دردسرساز بوده و قبل از اینکه برای خودم مشکلی به وجود بیاورند، سراغ خانواده‌ام می‌رفتند.
این سینماگر پیشکسوت درباره خاطره‌اش از دیدار با قذافی گفت: در میانه پخش بخشی از فیلم برای قذافی، قذافی از جا پرید و فریاد زد: «الله اکبر، الله اکبر»؛ خوشش آمده بود. قذافی گفت: به تو ـ عقاد ـ 50 میلیون دلار می‌دهم، نفر می‌دهم، چادر می‌دهم و هر آنچه در لیبی پیدا می‌شود، می دهم؛ اما به یک شرط که بعد از این فیلم، فیلم «عمر مختار» را بسازید.
مجتهدی یادآور شد: به عقاد گفتم، من تا آخر «الرساله» هستم اما ادامه این مسیر را نمی‌کشم. قذافی هم در مقابل لیست سفارش‌ها نظیر اسب‌هایی که باید زمین می‌خورد و از هالیوود می‌آمد، گفت هر آنچه می‌خواهید تهیه می‌کنیم، اما در قالب دو قرارداد؛ یعنی «الرساله» و «عمار مختار». ما شروع کردیم و آنتونی کوئین و جانی سکا را از آمریکا و سایر بازیگران را از انگلیس برای این فیلم انتخاب کردیم. نقش هند را هم که ایرنه پاپاسِ یونانی بازی می‌کرد.
وی افزود: فیلمبرداری نیز به جک هیلیارد برنده جایزه اسکار سپرده شد و دوربین دوم هم توسط من ضبط می‌شد که با دوربین‌های پنه ویژن فیلمبرداری می‌کرد. تدوین و صدا و موسیقی انجام شد و دفترچه دیالوگش را گرفتم و به تهران آمدیم. روبیک منصوری با منوچهر اسماعیلی یک جلسه گذاشت که فیلم را دیدیم. منوچهر اسماعیلی خنده‌ای کرد و گفت: این کار را اگر من انجام دهم، مشکل‌ترین کار را انجام داده‌ام. گفت: غیر از تو هم هیچ‌کس انجام نمی‌دهد؛ باید انجام دهی.
مجتهدی درباره سخت‌ترین بخش کار گفت: انتخاب پرسوناژها، سخت‌ترین بخش بود. ترجمه سناریو برای دوبله را یک جوانی انجام داد و من هم ورود کردم و بعد از چند بار اصلاح، نهایی شد. ما حتی روی صدای نفس اسب در دوبله دقت می‌کردیم که صدای بازیگر بر روی این صدا در موقع میکس نیاید. با روبیک هم شرط کرده بودم که بعد از میکس، من میکس را به لندن و استودیوی عقاد می‌برم. کاری که گوینده‌ها کردند را به جز عشق، با هیچ تعبیر دیگری نمی‌توان مورد اشاره قرار داد. عقاد بعد از دیدن دوبله، خودش مانده بود و در لندن میکسر مانده و میگ فت: در ایران چنین کیفیتی؟ من اصلاً نمی‌توانم به این دوبله و میکس دست بزنم. من فقط یک کادو می‌دهم که ببری و در تهران به میکسر فیلم بدهید.
وی درباره اکران فیلم گفت: وقتی به سالن‌های سینما می‌رفتم، از لذت مردم حین تماشای فیلم لذت می‌بردم. البته ناگفته نماند کار آقای مجید مجیدی هم فوق العاده بود. فیلم با 35 کپی 35 میلیمتری و دو کپی 16 میلیمتری در حدود 40 سالن سینما و برای هشت تا ده هفته اکران شد. بلیت سینما ده تومان بود که با استقبال خیلی وسیعی روبه رو بودیم و یک نفر از سالن ناراضی بیرون نیامد. همه با چشم‌های خیس سالن سینما را ترک می‌کردند. بعضی اوقات تلویزیون می‌گذرد، هنوز خودم را تکان می‌دهد، در حالی که فیلم، فیلم پرده است.
مجتهدی در پاسخ به این پرسش افخمی که آیا فیلمبرداری جک هیلیارد در «الرساله» در مقایسه با فیلمبرداری استرارو در «محمد (ص)» -با توجه به فیلمبرداری نامناسب نور شمال اروپا برای فیلم «محمد (ص)»- به فضای عربستان نزدیک‌تر و طبیعی تر نبود، گفت: خب، ما در خاک بودیم. ما سیستمی که در «الرساله» رفتیم، دیسمنتارتر بود و یکی از شرایطی که داشت این بود که دیسمنِ رویچر آمریکا بیاید. ما 5600 کلیون و برای نور روز کار کردیم و حتی نماهای داخلی را هم برای نور روز کار کردیم که با آرک نورپردازی می‌شد.
وی درباره فیلمبرداری «محمد (ص)» نیز گفت: البته من فیلمبرداری استرارو را خیلی تأیید می‌کنم، چون ایتالیایی‌ها فیلمبرداری خاص خودشان را دارند. من همان روزی هم که متوجه شدم، فیلمبردار فیلم آقای مجیدی ایتالیایی است، گفتیم باید کارش را درست انجام دهد. من از زوایایی که آقای مجیدی انتخاب کرده بود، خیلی خوشم آمد. من یک انتقاد کوچک روی بازی‌ها دارم ولی خب، ایشان زحمت خودش را کشیده است.
مجتهدی در بخشی از برنامه «هفت» گفت: پس از انقلاب زمینه حضور مصطفی عقاد را در ایران فراهم کرده و با هم به خانه امام خمینی (ره) هم رفته‌اند. او افزود: «وقتی به خانه امام رفتیم من متوجه شدم که او سرش را به دیوار تکیه داده و دارد گریه می‌کند، گفتم: مصطفی چی شده؟ چرا داری گریه می‌کنی؟ گفت: حمید نگاه کن آدمی که دنیا را تکان داده، این خانه اوست.»
مجتهدی گفت که عقاد همان زمان این تفاوت را درک می‌کرد و متوجه آن بود.
به گزارش «تابناک»، حمید مجتهدی که در دانشگاه یو سی ال ای آمریکا با مصطفی عقاد هم‌کلاس و دوست بوده، علاوه بر همکاری در تولید فیلم «الرساله»، از سوی عقاد به عنوان نماینده تام الاختیار برای دوبله این فیلم به زبان فارسی انتخاب و در نهایت یکی از ماندگارترین دوبله‌های تاریخ سینمای ایران ثبت شد. در این فیلم، دوبلورهایی حرف زدند که پس از گذشت چند دهه به ستاره‌های تاریخ دوبله ایران بدل شده‌اند.
مجتهدی درباره پیشنهاد همکاری مصطفی عقاد به او برای فیلم «الرساله» گفت: سر ناهار این پیشنهاد را به من داد. من پنج دقیقه نگاهش کردم و چیزی نگفتم و هی دست تکان می داد. گفتم: من به هوشم، اما آیا تو هم به هوشی که این را می‌گویی؟ گفت: من امروز کار بودجه‌اش را بسته‌ام.
وی درباره تأمین سرمایه این فیلم گفت: سرمایه گذار اولیه‌اش از عربستان سعودی یا مراکش بود، ولی آنها جا زدند. ما در حال فیلمبرداری در مراکش بودیم که ما را روی آب‌های آزاد فرستادند و گفتند: شاه ایران و شاه عربستان برای اجلاس مسلمان به مراکش می‌آیند و شما باید از اینجا بروید و می‌گفتند، عربستان گفته شرط بر این است که این گروه فیلمبرداری در مراکش نباشد.
مجتهدی ادامه داد: عقاد هم فوق العاده زرنگ بود و می‌دانست چه کار می‌کند. گفت: باید به لندن برویم و همان یک جنگی که توانستیم ضبظ و تدوین کنیم و برای سرهنگ قذافی ببریم. عقاد برای من پاسپورت سفید گرفت، زیرا در زمان شاه سفر با پاسپورت ایرانی به لیبی دردسرساز بوده و قبل از اینکه برای خودم مشکلی به وجود بیاورند، سراغ خانواده‌ام می‌رفتند.
این سینماگر پیشکسوت درباره خاطره‌اش از دیدار با قذافی گفت: در میانه پخش بخشی از فیلم برای قذافی، قذافی از جا پرید و فریاد زد: «الله اکبر، الله اکبر»؛ خوشش آمده بود. قذافی گفت: به تو ـ عقاد ـ 50 میلیون دلار می‌دهم، نفر می‌دهم، چادر می‌دهم و هر آنچه در لیبی پیدا می‌شود، می دهم؛ اما به یک شرط که بعد از این فیلم، فیلم «عمر مختار» را بسازید.
مجتهدی یادآور شد: به عقاد گفتم، من تا آخر «الرساله» هستم اما ادامه این مسیر را نمی‌کشم. قذافی هم در مقابل لیست سفارش‌ها نظیر اسب‌هایی که باید زمین می‌خورد و از هالیوود می‌آمد، گفت هر آنچه می‌خواهید تهیه می‌کنیم، اما در قالب دو قرارداد؛ یعنی «الرساله» و «عمار مختار». ما شروع کردیم و آنتونی کوئین و جانی سکا را از آمریکا و سایر بازیگران را از انگلیس برای این فیلم انتخاب کردیم. نقش هند را هم که ایرنه پاپاسِ یونانی بازی می‌کرد.
وی افزود: فیلمبرداری نیز به جک هیلیارد برنده جایزه اسکار سپرده شد و دوربین دوم هم توسط من ضبط می‌شد که با دوربین‌های پنه ویژن فیلمبرداری می‌کرد. تدوین و صدا و موسیقی انجام شد و دفترچه دیالوگش را گرفتم و به تهران آمدیم. روبیک منصوری با منوچهر اسماعیلی یک جلسه گذاشت که فیلم را دیدیم. منوچهر اسماعیلی خنده‌ای کرد و گفت: این کار را اگر من انجام دهم، مشکل‌ترین کار را انجام داده‌ام. گفت: غیر از تو هم هیچ‌کس انجام نمی‌دهد؛ باید انجام دهی.
مجتهدی درباره سخت‌ترین بخش کار گفت: انتخاب پرسوناژها، سخت‌ترین بخش بود. ترجمه سناریو برای دوبله را یک جوانی انجام داد و من هم ورود کردم و بعد از چند بار اصلاح، نهایی شد. ما حتی روی صدای نفس اسب در دوبله دقت می‌کردیم که صدای بازیگر بر روی این صدا در موقع میکس نیاید. با روبیک هم شرط کرده بودم که بعد از میکس، من میکس را به لندن و استودیوی عقاد می‌برم. کاری که گوینده‌ها کردند را به جز عشق، با هیچ تعبیر دیگری نمی‌توان مورد اشاره قرار داد. عقاد بعد از دیدن دوبله، خودش مانده بود و در لندن میکسر مانده و میگ فت: در ایران چنین کیفیتی؟ من اصلاً نمی‌توانم به این دوبله و میکس دست بزنم. من فقط یک کادو می‌دهم که ببری و در تهران به میکسر فیلم بدهید.
وی درباره اکران فیلم گفت: وقتی به سالن‌های سینما می‌رفتم، از لذت مردم حین تماشای فیلم لذت می‌بردم. البته ناگفته نماند کار آقای مجید مجیدی هم فوق العاده بود. فیلم با 35 کپی 35 میلیمتری و دو کپی 16 میلیمتری در حدود 40 سالن سینما و برای هشت تا ده هفته اکران شد. بلیت سینما ده تومان بود که با استقبال خیلی وسیعی روبه رو بودیم و یک نفر از سالن ناراضی بیرون نیامد. همه با چشم‌های خیس سالن سینما را ترک می‌کردند. بعضی اوقات تلویزیون می‌گذرد، هنوز خودم را تکان می‌دهد، در حالی که فیلم، فیلم پرده است.
مجتهدی در پاسخ به این پرسش افخمی که آیا فیلمبرداری جک هیلیارد در «الرساله» در مقایسه با فیلمبرداری استرارو در «محمد (ص)» -با توجه به فیلمبرداری نامناسب نور شمال اروپا برای فیلم «محمد (ص)»- به فضای عربستان نزدیک‌تر و طبیعی تر نبود، گفت: خب، ما در خاک بودیم. ما سیستمی که در «الرساله» رفتیم، دیسمنتارتر بود و یکی از شرایطی که داشت این بود که دیسمنِ رویچر آمریکا بیاید. ما 5600 کلیون و برای نور روز کار کردیم و حتی نماهای داخلی را هم برای نور روز کار کردیم که با آرک نورپردازی می‌شد.
وی درباره فیلمبرداری «محمد (ص)» نیز گفت: البته من فیلمبرداری استرارو را خیلی تأیید می‌کنم، چون ایتالیایی‌ها فیلمبرداری خاص خودشان را دارند. من همان روزی هم که متوجه شدم، فیلمبردار فیلم آقای مجیدی ایتالیایی است، گفتیم باید کارش را درست انجام دهد. من از زوایایی که آقای مجیدی انتخاب کرده بود، خیلی خوشم آمد. من یک انتقاد کوچک روی بازی‌ها دارم ولی خب، ایشان زحمت خودش را کشیده است.
مجتهدی در بخشی از برنامه «هفت» گفت: پس از انقلاب زمینه حضور مصطفی عقاد را در ایران فراهم کرده و با هم به خانه امام خمینی (ره) هم رفته‌اند. او افزود: «وقتی به خانه امام رفتیم من متوجه شدم که او سرش را به دیوار تکیه داده و دارد گریه می‌کند، گفتم: مصطفی چی شده؟ چرا داری گریه می‌کنی؟ گفت: حمید نگاه کن آدمی که دنیا را تکان داده، این خانه اوست.»
مجتهدی گفت که عقاد همان زمان این تفاوت را درک می‌کرد و متوجه آن بود.
