پایتخت تابلو فرش جهان کجاست؟

زمانی که صحبت از فرش ایرانی به میان می‌آید تصویری که بلافاصله در ذهن ما نقش می‌بندد زیراندازی با تار و پود است که دستان هنرمندی  سراسر آن را با پشم و ابریشم گره زده و  آن را به انواع طرح ونقش که عمدتا طرح‌های انتزاعی و تجریدی و نقوش اسلیمی و هندسی می‌باشند، آذین کرده است.

البته اگر بخواهیم از تنوع طرح و نقش فرش ایرانی سخن بگوییم می‌توانیم در کنار طرح‌های معروف و بنام، طرح و نقش‌های فراوانی را نیز پیدا کنیم که هرکدام معرف قسمتی از فرهنگ و هنر بخش‌های مختلف  سرزمین پهناورمان ایران می‌باشد.

در حال حاضر قدیمی‌ترین فرش دستبافت دنیا که قالی پازیریک (Pazyryk Rug)‏می‌باشد متعلق به ایران است. این قالی که هم اکنون در موزه آرمیتاژ سن پترزبورگ نگهداشته می‌شود در سال ۱۹۴۹ میلادی  توسط سرگی ا.رودنکو(Sergi I. Rudenko)،باستان‌شناس روس در دره پازیریک (Pazyryk Valley) واقع در دامنه‌های جنوبی کوههای آلتای(Altai Mountains) در منطقه سیبری، 79 کیلومتری مرز مغولستان در کنار اشیاء باستانی دیگری در گور یخ‌زده‌ی یکی از فرمانروایان سکایی که از اقوام ایرانی بودند کشف شد.

 آزمایش‌های رادیو کربن نشان داد که قالی پازیریک در قرن پنجم قبل از میلاد بافته شده است. این قالی که تقریباً چهار گوش است کلاً از پشم بافته شده و حدود 4 متر مربع مساحت دارد (ابعاد آن 2*89/1 متر با لبه های 1*5/1 سانتی متر در کناره‌ها می‌باشد)  و رج‌شمار آن نیز حدود 40 می‌باشد.  در متن این قالی تصویر سوارکاران، آهوان در حال چرا، جانوران افسانه ای با سرعقاب و بدن شیر بر آن نقش  بسته‌اند و حاشیه‌ای گل‌دار آن را زینت بخشیده است.

اساسا فرش‌ها بافته می‌شوند تا عمدتاً بعنوان کفپوش مورد استفاده قرار گیرند. اما برغم تمام زیبایی و شکوه فرش ایرانی، این زیبایی زیر پا قرار گرفته و به مروز زمان عادی می‌شود و شاید یکی از دلایلی که سبب شد تا عده‌ای از هنرمندان و بافندگان ایرانی تلاش کنند تا قالی و فرش ایرانی را از زیر پا و روی زمین کشیده و به روی دیوار و جلوی دیدگان قرار دهند همین بود تا بدین وسیله زیبایی و هنر فرش ایرانی همواره در منظر چشم  بوده و آویز چشم‌نواز خانه‌ها، سالن‌ها و فضاهای زندگی شود. این گونه فرش‌ها عمدتا فرش‌های تصویری هستند. فرش‌هایی که در آنها بجای پرداختن به نقوش و طرح‌های رایج انتزاعی و تجریدی و سنتی، تصویر است که طرح و نقش فرش را شکل می‌دهد و  در واقع طرح بافته شده عمدتا طرح تصویری است.

در ارتباط با فرش‌های تصویری باید گفت فرش‌ها یا قالی‌های تصويري پديده نوظهوري درتاريخ قالي‌هاي ايراني به شمارمي‌روندكه بافت آنها عمدتا از دوران قاجار و با پیدایش صنعت چاپ در اواسط قرن سیزدهم در ایران  و نیز ورود  عکس و عکاسی و کارت‌پستال‌ها در این دوره آغازشدوبه تدريج مسير جديدي را دراين هنرگشود. مسیری که بعدها با ظهور استادان نوگرا و هنرمندان خلاق در این حوزه به تدریج دگرگونی شگرفی یافت و در طراحی آنها چه از لحاظ شکل و چه از لحاظ مفهوم،بویژه در سالهای اخیر و با استفاده از تکنولوژی، تغییرات زیادی بوجود آمد و امروزه ما آنها را تحت عنوان تابلو فرش دیده و می‌شناسیم.

تابلو فرش یا همان فرش‌های تابلویی که برخی آنها را فرش‌های هنری-تصویری نیز نام نهاده‌اند در زمره فرش‌های ریزبافت بشمار می‌رود.

 اساساً چون فرش‌های تابلویی دارای طرح‌های تصویری می‌باشند لذا در قالیبافی با رج‌شمار بالا تولید می‌شوند زیرا تنها به این وسیله است که می‌توان نقاط ریز طرح را با تراکم گره و ایجادسایه روشن با انواع رنگ‌ها نشان داد.

معمولاً در طرح‌های تصویری تعداد رنگ‌ها زیاد است چرا که، رنگ در نمایاندن لطافت تصویر تاثیر بسیاری دارد. رج‌شمار بالا، کثرت رنگ، ظرافت بافت از ویژگی‌های فرش‌های تصویری است.عمده تابلو فرش‌های موجود در بازار  دارای  رج 50 می‌باشند. رج‌های 70 و حتی 100  برای تابلو فرش‌های خاص و یا سفارشی نیز بافته می شوندو معمولاً دارای ارزش هنری بالا و  نیز قیمت بالایی می‌باشند.

عده‌ای تابلو فرش را هنر در هنر می‌دانند زیرا امروزه در فرآیند تولید حرفه‌ای تابلو فرش چند هنر دست به دست هم می‌دهند تا تابلو فرش دستبافت نفیسی با کیفیت بالا تولید گردد.
 بسته به نوع فضای موجود، به راحتی در  فضاهای مختلف قابل نصب بر روی دیوار بوده و همواره در مقابل دید بیننده یا بینندگان قرار دارد و بسته به تصویر بافته شده تداعی کننده تاریخی، زنده کننده خاطره‌ای یا بازگو کننده حکمت ونکته‌ای می‌باشد.

امروزه تابلو فرش دستبافت عرصه جدیدی را برای بافندگان، تولید کنندگان و هنرمندان و علاقمندان به فرش ایرانی گشوده است. عرصه‌ای که با رشد زندگی شهر نشینی و سلایق جدید خریداران و بروز هنرها و صنایع بومی و تطبیق آنها با شرایط زندگی روز، دوره نوینی را در صنعت و هنر بافت فرش رقم زده است.

یکی از شهرهایی که تابلو فرش بافی در سال‌های اخیر در آن گسترش پیدا کرده و هم اکنون بعنوان قطب تولید تابلو فرش در ایران و حتی جهان مطرح است شهر سردرود می‌باشد که به آن لقب «پایتخت تابلو فرش جهان» نام داده‌اند.

شهر سردرود که از قدمت زیادی نیز برخوارد است در مجاورت شهر تبریز و در جنوب غرب این شهر واقع گردیده است. این شهر بالغ بر 35000 نفر جمعیت دارد و قالیبافی از سال‌های بسیار دور پیشه بسیاری از اهالی این شهر بوده و در سال‌های اخیر به سبب وجود هنرمندان خلاق و مبتکر، فرش بافی و تابلو فرش بافی با کیفیت بالا  در طرح‌ها  و نقش‌های گوناگون در آن رواج پیدا کرده است.

هم اکنون اکثر تابلو فرش‌های موجود در بازارهای کشور، حاصل فعالیت‌ها و  زحمات هنرمندان، قالیبافان و تولید کنندگان تابلو فرش شهر سردرود می‌باشند به‌گونه‌ای که این شهر به الگویی برای کارآفرینی در زمینه تابلو فرش و نیز تولید تابلو فرش دستبافت  تبدیل شده است.

طراحان، رنگرزان و برجسته‌زنان حرفه‌ای تابلو فرش در این شهر مشغول فعالیت می‌باشند که آثار آنها در تابلوفرش‌های دستبافتی که به اقصی نقاط دنیا ارسال می‌گردند نمایان است.

 در سایه تلاش‌های هنرمندان و تولید کنندگان تابلو فرش دستبافت، اولین اتحادیه تابلو فرش و صنوف همگن در ایران به این شهر اختصاص داده شده است.

بعلاوه نشان جغرافیایی تابلو فرش دستبافت سردرود از طریق مرکز ملی فرش ایران در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی  و گردشگری کشور ثبت ملی شده است و ثبت جهانی آن در سازمان وایپو، سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO - World Intellectual Property Organization) در حال انجام می‌باشد.

امسال و همزمان با بیست و چهارمین نمایشگاه بین‌المللی فرش تهران که از اول تا هفتم شهریورماه 94 در محل دائمی نمایشگاههای بین المللی تهران برگزار می‌شود تولید کنندگان و هنرمندان شهر سردرود در سالن اختصاصی تابلو فرش نمایشگاه، واقع در سالن 10 پذیرای علاقمندان به این هنر زیبای کشورمان می‌باشند.

 اختصاص سالن تخصصی تابلو فرش در نمایشگاه بین‌المللی فرش دستبافت تهران برای اولین بار است که در طول عمر بیست و چهار ساله این رویداد بزرگ روی می هد. در این سالن که فضای آن در حدود 2500 متر بوده و  زیر نظر اتحادیه تابلو فرش و صنوف همگن سردرود خواهد بود  تعداد 40 غرفه  به ارائه تولیدات تابلو فرش 100 کارگاه تولیدی تابلو فرش دستبافت سردرود خواهند پرداخت و فرصت بسیار خوبی برای علاقمندان برای انتخاب تابلو فرش مورد نظر خود در میان انواع تابو فرش‌های نفیس و پر نقش و نگار سردرود خواهد بود.