نخستین اقدام جمعی سینماگران در حمایت از یک فیلم

همزمان با توقف اکران فیلم «رستاخیز» و ‌آغاز نمایش عمومی این فیلم در سینماهای کشور، برای نخستین بار گروهی از فیلمسازان کشورمان به حمایت گسترده و مداوم از اثری پرداختند که سهمی در تولیدش نداشتند؛ نشانه‌ای‌‌ از عبور از منافع فردی برای حفظ مصالح جمعی در سینمای ایران که از افزایش احساس خطر سینماگران نسبت به آینده‌شان نشأت می‌گیرد.

به گزارش «تابناک»، «رستاخیز» آخرین فیلم بلند سینمایی احمدرضا درویش با شرایط مبهمی روبه‌رو‌ست؛ اما حقیقت آن است که این شرایط تنها برای رستاخیز رخ نداده و پیش از این، آثار متعدد دیگری در‌ دو سال اخیر با دشواری‌هایی در مسیر رسیدن به خط آغاز اکران و محدودیت‌های وسیعی در زمان اکران ـ به خصوص در ارتباط با وسعت اکران ـ مواجه بوده‌اند و از این پس نیز مواجه خواهند بود.

با این حال آنچه سینماگران را بیش از پیش نگران کرده، عدم اکران فیلمی است که استفتائات صریح برخی مراجع و علما درباره محتوایش وجود دارد و حتی بعد از اعتراضات پیشین، اصلاحات وسیعی بر این فیلم با حضور نمایندگان برخی مراجع انجام شد؛ اما باز هم مسئولان فرهنگی دولت توان اکرانش را ندارند و ترجیح داده‌اند حتی در مقابل نامه‌های سرگشاده درویش به رئیس جمهور و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز سکوت ‌کنند.

در واقع شاید سینماگران عرصه را در حال تنگ‌تر شدن دیده‌اند و نگران این رویکرد هستند که وقتی امکان نمایش یک اثر دینی تولید شده با بودجه خصوصی فراهم نمی‌شود، چه تضمینی هست که هر اثر سینمای دیگری با هر محتوایی با شرایط مشابه مواجه نشود و یقیناً نگاه صنفی و نگرانی درباره آینده سینمای ایران در شکل گیری این حرکت جمعی مؤثر بوده است؛ حرکتی که پیش از این شکل نگرفته بود و در جریان لیست‌های سیاه اکران، تنها صاحبان فیلم‌ها و سینماگران انگشت شماری اعتراض می‌کردند.

در این ارتباط داود میرباقری، کارگردان «مختارنامه»، گفته است: «حواشی پیش آمده برای فیلم رستاخیز، تأثیر مخربی بر هنرمندانی می‌گذارد که قصد ساخت سریال‌های مذهبی را دارند. اگر الان بخواهم به سمت موضوع مذهبی بروم، بیشتر دست و پایم می‌لرزد. اینکه درگیر کاری شویم و این همه انرژی و وقت صرف آن کنیم و بعد معلوم نیست می‌توان آن را پخش کرد یا نه؟»

مهدی فخیم زاده، کارگردان «ولایت عشق» و «تنهاترین سردار» نیز تأکید کرده است: «نظر مراجع هم در مورد نشان دادن چهره معصومین یکپارچه نیست. آقای درویش هم گرفتار تضاد شده، حتما با مراجع درباره نشان دادن چهره معصومین صحبت کرده است، از نظر مراجعی که ایشان با آن‌ها صحبت کرده، نشان دادن چهره معصومین ایرادی نداشته است... حواشی این‌چنینی از جمله اتفاقی که برای فیلم رستاخیز افتاده است، انگیزه‌ها را برای ساخت آثار مذهبی کم کرده و در بین هنرمندان رعب و وحشت ایجاد می‌کند‌‌».

خسرو سینایی کارگردان و فیلمنامه‌نویس پیشکسوت کشورمان نیز درباره حواشی رستاخیز گفته است: «سال‌های دراز تأکید بر آن داشتم که سلیقه‌ها و معیارهای شخصی نمی‌تواند و نباید تعیین کننده سرنوشت یک فیلم باشد. فیلم‌سازی چه از نظر نیروی انسانی و چه از نظر هزینه های مادی، حرفه پرهزینه‌ای است و نباید بر اساس برداشت و سلیقه شخصی این هزینه‌ها را که سرمایه کشور ماست، به هدر داد‌».

ضیاءالدین دری، کارگردان «کیف انگلیسی» نیز در نامه‌ای سرگشاده به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، پایین آوردنِ فیلم دینی- مذهبی رستاخیز را برای مسئولان ارشد وزارت فرهنگ و ارشاد و سازمان سینمایی، اصحاب فرهنگ، هنر و سینماگران و نیز سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، رویدادی تلخ و غم انگیز خواند و خواستار تشکیل هیأتی پنج نفره برای رایزنی و تأمین نظر موافق علما با این اثر شد.

مجتبی راعی کارگردان «عصر روز دهم» نیز گفت: «درست است. من از زبان یکی از منتقدان شنیدم که می گفت حاصل کار درویش آن گونه که باید در نیامده. امام سجاد (ع) می فرمایند، اگر بشری واقعه عاشورا را آنطور که بوده است درک کند، تاب و تحملش را از دست می‌دهد و می میرد. این مصیبت به قدری عظیم است که از ظرفیت بشر عادی خارج است. بنابراین هیچ روضه ای در هیچ منبری نمی‌تواند اصل واقعه را منعکس کند. بنابراین منتقدان فیلم «رستاخیز» اگر می‌گویند این فیلم حق مطلب عاشورا را ادا نکرده، جلوی روضه خوانی ها را هم بگیرند، به این دلیل که هیچ روضه‌ای نمی تواند آن واقعه را به شکل درست و کامل منعکس کند‌».

این سینماگر کشورمان یادآور شد: «اینکه ما اگر درباره امام حسین (ع) فیلم بسازیم اجازه نمایش دادن آن را نداشته باشیم و اگر یک فیلم مبتذل بسازیم بتوانیم آن را بدون مشکل اکران کنیم. در کشور ما کسانی که در منبر روضه خوانی قرار می گیرند برای تأثیرگذاری هر چه بیشتر، به هر روایتی متوسل می شوند. آیا درویش حق ندارد ‌روایتی درست در نسخه جدید فیلم خود را روی پرده بیاورد؟ به ما گفته اند، حتی شبیه شدن به گریه کنندگان امام حسین و خود را در حالت تضرع قرار دادن نیز دارای اجر و پاداش است و شما دارای فیض می‌شوید. این قاعده ها چرا برای فیلمساز قیام امام حسین (ع) وجود ندارد؟ انگار هر کسی با یک گروه خاص همراه باشد مورد رحمت قرار می گیرد! ما اگر قرار باشد با همان قاعده هایی که گفتم، با ماجرا روبه‌رو شویم، کسی مثل بهرام بیضایی حتما برای نگارش «روز واقعه» به بهشت می‌رود‌».

محمدعلی باشه آهنگر کارگردان فیلم ملکه نیز با بیان اینکه نخستین پیامد توقیف فیلم های تاریخی و مذهبی این خواهد بود که هیچ سرمایه گذاری حاضر نمی شود ساخت این دسته از فیلم ها را در دستور کار خود قرار دهد، یادآور می‌شود: « 40 دقیقه از فیلم نسبت به نسخه 2 سال پیش کوتاه شده و به نظر می رسد نظر معترضان و منتقدان به این فیلم تامین شده است و جایی برای اعتراض باقی نمی ماند و اعتراض هایی از این دست عجولانه بوده است. بعد از ساخته شدن فیلمی چون «روز واقعه» و سریال «مختارنامه» هیچ فیلم بزرگ دیگری در این عرصه ساخته نشده است و فیلم «رستاخیز» می توانست جریان تازه ای در حوزه ساخت فیلم عاشورایی ایجاد کند؛ بنابراین بهتر این بود که دولت پای مجوزی که داده، می ایستاد‌».

عبدالحسین مختاباد، موسیقی‌دان و عضو شورای شهر تهران‌ هم گفته است: «لغو اکران فیلم «رستاخیز» که با مجوز رسمی وزارت ارشاد یک روز هم روی پرده بوده است، کار شایسته‌ای نبوده و قرار نیست، هر اثر هنری که به مذاق عده‌ای خوش نیامد، مورد هجمه قرار گیرد و در نهایت جلوی عرضه آن گرفته شود. رفتارهایی از قبیل پایین آوردن یک فیلم از اکران و یا جلوگیری از برگزاری یک کنسرت که مجوز اجرا دارد دور از شأن یک مسلمان شیعه است. از همین رو وزارت ارشاد باید در برخورد اعتراض آمیزی که نسبت به اکران فیلم رستاخیز شد، جدیت بیشتری در حمایت از فیلم به خرج می‌داد‌».

باید دید این موج تازه می‌تواند منجر به اکران فیلم «رستاخیز» شود یا بزرگ‌ترین اقدام مشترک سینماگران در حمایت از یک اثر سینمایی نیز نمی‌تواند راه را باز کند. این تجربه بزرگی برای سینمای ایران خواهد بود که اگر حاصلی در پی داشته باشد، احتمالاً کارکرد وسیع تری خواهد یافت و لااقل در خصوص فیلم‌هایی که دولت پروانه نمایش‌شان را صادر می‌کند، اما توان اکرانشان را ندارد، مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.