پیوند عضو در ایران پایین‌تر از شاخص جهانی

فرهیختگان در گزارشی نوشت:

پزشک، روی قسمت وضعیت بیمار نوشته است: مرگ مغزی... و تنها با خاموش کردن مخزن اکسیژن می‌تواند صدای آخرین علامت حیات را هم قطع کند تا قلب بایستد. اما سال‌هاست که دیگر مرگ مغزی پایان کار آدم‌ها نیست. می‌گویند هر مرگ مغزی می‌تواند جان حداقل چهار نفر را نجات دهد. از پیوند کلیه گرفته تا ریه، از پیوند قلب تا مغز استخوان و... گرچه آمار این پیوند‌ها در کشور ما هنوز با شاخص جهانی‌اش فاصله دارد اما این آمار در کشور ما نیز رشد محسوسی نشان می‌دهد. در حال حاضر پیوند اعضا در ایران 25 مورد در یک میلیون نفر است، که با شاخص جهانی 35 مورد در هر یک میلیون نفر فاصله دارد.

شاخص پایین اهدای عضو در ایران

چند روزی پس از روز جهانی اهدای عضو، اولین جلسه شورای عالی پیوند اعضا با حضور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و استادان پیوند اعضای کشور برگزار شد تا درباره افزایش فرهنگ اهدای عضو در کشور هم‌اندیشی صورت گیرد.

تعداد مرگ‌ مغزی ناشی از حوادث ترافیکی و تصادفات در کشور بین پنج تا هشت هزار نفر در سال است که از این تعداد باید 2۵۰۰ تا ۴ هزار مورد اهدای عضو داشته باشیم اما تنها ۶۶۵ مورد اهدا صورت می‌گیرد. این در حالی است که به گفته کتایون نجفی‌زاده، رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص وزارت بهداشت در این جلسه، افزایش تعداد بیماران دیالیزی در هر سال حدود ۴ هزار نفر است، یعنی سالانه 5/8 درصد بر تعداد بیماران دیالیزی افزوده می‌شود و متاسفانه سالانه حدود ۱۰ درصد بیماران دیالیزی از دنیا می‌روند.

او تعداد افراد در لیست انتظار پیوند اعضا در کشور را ۲۵ هزار مورد عنوان کرد و گفت: متاسفانه روزانه ۷ تا ۱۰ نفر از بیماران در لیست انتظار پیوند اعضا فوت می‌کنند.

رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص، شاخص اهدای عضو (PMP) در کشور را 7/8 اعلام کرد و گفت: حداقل PMP قابل قبول در جهان حدود ۲۰ است، اما در کشور ما براساس تعداد بالای تصادفات باید شاخص اهدای عضو حداقل به ۳۰/۸ برسد. وی شاخص اهدای عضو ایده‌ال در کشور را ۴۸ بیان کرد.

وی تعداد بیماران دیالیزی در کشور را ۲۳ هزار و ۲۰۰ مورد بیان کرد و گفت: سالانه بین دو هزار و ۷۰۰ تا ۳ هزار پیوند کلیه در کشور انجام می‌شود.
وی در ادامه افزود: افزایش تعداد بیماران دیالیزی در هر سال حدود چهار هزار نفر است، یعنی سالانه ۸/۵ درصد بر تعداد بیماران دیالیزی افزوده می‌شود و متاسفانه سالانه حدود ۱۰ درصد بیماران دیالیزی از دنیا می‌روند.

رئیس اداره پیوند و بیماری‌های خاص با اشاره به اینکه در کشور تعداد پیوند کلیه از ‌دهنده زنده رو به کاهش و تعداد پیوند کلیه از مرگ‌ مغزی رو به افزایش است، گفت: تعداد پیوند کلیه انجام‌شده از مرگ‌ مغزی در سال ۹۲، ۱۱۷۱ مورد بوده است.

وی ادامه داد: همچنین تعداد پیوند کلیه از افراد زنده حدود هزار و ۵۰۰ مورد بوده که نشان‌دهنده این موضوع است که هنوز تعداد اهدای کلیه از مرگ مغزی در حدی نیست که کل نیاز کشور به کلیه پیوندی را تامین کند و هنوز به اهدای کلیه از افراد زنده نیاز داریم ولی خوشبختانه با افزیش آگاهی مردم و جلوگیری از به هدر رفتن اعضای افراد مرگ مغزی نیاز به اهدای کلیه از افراد زنده رو به کاهش است. وی افزود: در این مورد نیز توصیه می‌شود که افراد فامیل به بیماران نیازمند کلیه اهدا کنند تا هم کیفیت کلیه اهدایی و دوام آن بالا‌تر رود و هم نیاز به استفاده از کلیه افراد غریبه و مسائل مربوط به آن محدود‌تر شود. در این میان تعداد پیوند کلیه اتباع بیگانه در سال ۹۲ را حدود ۹۵ مورد بیان کرد و افزود: در سه ماهه اول سال ۹۳ این تعداد ۵۰ مورد بوده است.

ارتقای مراکز پیوند اعضا

در ادامه این جلسه سیدحسن هاشمی ضمن اعلام آمادگی و حمایت وزارت بهداشت برای تامین نیازهای مالی و تجهیزاتی تیم‌های اهدای عضو و پیوند اعضای سراسر کشور، گفت: با تامین اعتبارات و امکانات مورد نیاز می‌توان فعالیت سایر مراکز پیوند اعضا را مانند مرکز پیوند شیراز و مسیح دانشوری تهران ارتقا داد.

وزیر بهداشت همچنین خواستار بازنگری و اصلاح آیین‌نامه پیوند اعضا که در سال 81 به تصویب رسیده است، شد و از اعضای شورای عالی پیوند اعضا خواست در صورت مشاهده هرگونه تخلف مبنی‌بر پیوند عضو از ایرانی به اتباع خارجی، سریعا برخورد کنند.

هاشمی در این جلسه همچنین ضمن تاکید بر ضرورت تدوین دستورالعمل شرایط لازم برای صدور مجوز به مراکز پیوند تصریح کرد: براساس این دستورالعمل تنها باید به مراکز مورد تایید، مجوز پیوند عضو داده شود. با توجه به اهمیت روزافزون توسعه پیوند اعضا به‌عنوان بهترین راه نجات جان بیماران نیازمند و نیاز رو به افزایش به اعضای پیوندی و ضرورت ساماندهی آن و به‌منظور استفاده بهتر از تجربه متخصصان مرتبط و نظرات کارشناسان در تصمیم‌گیری‌های کلان کشوری و نظارت بر اجرای صحیح قوانین موجود و رعایت ملاحظات اخلاقی، شورای عالی پیوند اعضا تشکیل شده است.

براساس اساسنامه این شورا، گسترش پیوند اعضا از بیماران فوت‌شده در مقایسه با‌ دهندگان زنده، استفاده بهینه از ارگان‌های افراد مرگ مغزی و مرگ قلبی، ارتقای فرهنگ اهدای عضو در جامعه، پیگیری و حفظ سلامت‌دهندگان عضو و بیماران پیوندشده و سیاستگذاری به‌منظور گسترش پژوهش در زمینه پیوند اعضا، ازجمله مهم‌ترین اهداف تشکیل شورای عالی پیوند اعضاست.

فرهنگ نامانوس اهدای عضو

در همین‌باره محمدعلی نبویان، جراح مجاری تنفسی به فرهیختگان می‌گوید: در مرگ‌ مغزی، اکسیژن و خونرسانی به مغز متوقف می‌شود و مغز از کار افتاده، دچار تخریب غیرقابل جبرانی می‌شود و اکسیژن‌رسانی به وسیله دستگاه انجام می‌شود. با این حال پس از مرگ‌ مغزی اعضای دیگر ازجمله قلب، کبد و کلیه‌ها هنوز فعال هستند، به همین دلیل امکان پیوند اعضای این فرد به افراد نیازمند وجود دارد و پیشرفت پزشکی ایران این امکان را به ما می‌دهد که در بیشتر اعمال جراحی اعضای قابل پیوند را در کشور انجام دهیم.

بر این اساس، پیوند ریه در دو مرکز بیمارستان مسیح دانشوری تهران و بیمارستان امام خمینی(ره) انجام می‌شود. این در حالی است که سالانه 20 پیوند ریه در کشور انجام می‌شود و همچنین پیوند قلب نیز در تهران و برخی شهرستان‌ها انجام می‌شود.

این جراح معتقد است که اگر در ایران مانند سایر کشورها حدود نیمی از خانواده‌های افراد مرگ مغزی به اهدای عضو رضایت می‌دادند، مرگ‌های زیاد ناشی از دیالیز یا نارسایی قلب و ریه کاهش می‌یافت. عمل پیوند اعضای مختلف در ایران چند سالی است که به سرعت پیش می‌رود، به‌خصوص پیوند نسوج قرنیه، دریچه قلب و استخوان نیز در سال‌های اخیر در ایران انجام شده است.

وی یکی از بزرگ‌ترین مشکلات بر سر راه اهدای عضو افراد مرگ‌ مغزی را عدم رضایت خانواده بیماران مرگ‌ مغزی دانست و گفت: در حال حاضر با تلاش واحد فراهم‌آوری اعضای پیوندی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، آمار رضایت خانواده‌های بیمار مرگ‌ مغزی نسبت به اهدای عضو از این بیماران بسیار افزایش یافته است.