"ايالت" اروميه، ميدانی که نماد آذربايجان نشد

اين روزها بسياري از مردم ايران دلنگران درياچه در حال خشک شدن اروميه هستند، درياچه اي که افکار عمومي بيش از همه استان آذربايجان غربي را به آن مي شناسد، با اين حال اين درياچه تنها نقطه جذاب و ديدني اين استان نيست، ميدان انقلاب يا آنگونه که برخي قديمي هاي شهر مي گويند ميدان ايالت شهر اروميه از جمله ميادين تاريخي و زيباي غرب کشور است. اين ميدان در فهرست آثار ملي کشور نيز به ثبت رسيده است.
 

اين ميدان تاريخي گوياي بخش مهمي از تاريخ شهر نشيني در آذربايجان غربي است، سه ساختمان زيبا و خوش ساخت در سه سوي ميدان واقع شده اند که شکل و شمايل عقاب گونه ي آنها شکوه و هيبت خاصي به اين بخش از شهر داده است،  متاسفانه در سمت غربي ميدان ساختمان دادگستري ساخته شده است که هيچ سنخيت و هماهنگي با سه ساختمان ديگر ندارد و همين مسئله بزرگترين ضربه را به نماي کلي ميدان وارد کرده است.
 
ساختمان شهرداري اروميه در جبهه شرقي ميدان واقع است. در جبهه هاي غربي جنوبي ، و شمالي ميدان نيز به ترتيب ساختمان هاي دادگستري ، ستاد لشگر 64 اروميه و شهرباني جاي گرفته اند. ساختمان شهرباني مدتي است به اداره ميراث فرهنگي استان تحويل داده شده است و ميراث فرهنگي نيز تشکيلات خود را به اين بنا انتقال داده است، اين بناها در سال 1310 هجري شمسي توسط معماري چيره دست به نام "ملا اوستا" بر اساس طرحي از عقابي بال گشوده يا آنگونه که خود آذري ها مي گويند "قارتال"ساخته شده است .  پلان كلي اين سه ساختمان به شكل عقابي است كه بالهاي خود را پهن كرده است . با اين حال عقاب هاي ميدان ايالت مدتهاست زمين گير شده اند و در برابر معرضات شهري قدرت عرض اندام ندارند.

اين ساختمان ها به دليل قرار گرفتن در مركز شهر رويدادهاي زيادي را شاهد بوده اند از آن جمله مي توان  به بمباران پادگان توسط ارتش روسيه در حمله متفقين به ايران و مناطق آذربايجان در 30 شهريور 1320 هجري شمسي ياد کرد که در اثر اين واقعه قسمتي از نماي جنوبي ان تخريب شد.  علاوه بر اين ميدان ايالت محل وقوع درگيريها و تجمعات مردمي در جنگ جهاني دوم و دوران رژيم سابق نيز بود، در زمان حکومت پهلوي اين ميدان به عنوان مکاني براي آرايش نظامي سربازان و صدور قطعنامه هاي مهم مورد استفاده قرار مي گرفت.
 
مدتهاست مسئولان اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي آذربايجان غربي از لزوم به دست گرفتن اين ساختمان هاي تاريخي و تبديل انها به مراکزي تاريخي و فرهنگي همچون موزه خبر مي دهند، بر اساس طرحي که اين مسئولان از آن سخن مي گويند قرار است ساختمان شهرداري به موزه تاريخ معاصر و ساختمان ستاد لشگر 64 اروميه به موزه جنگ تبديل شوند، بر اين اساس در دور سوم سفر هيئت دولت به استان آذربايجان غربي تبديل ساختمان موجود شهرداري اروميه در ميدان ايالت به موزه تاريخ معاصر به تصويب رسيد و به ميراث فرهنگي نيز در پي خريد ساختمان از شهرداري بود،  در همين راستا نيز موافقتنامه از مديريت برنامه‌ريزي استانداري گرفته شده تا پيگير انتقال سند ساختمان شهرداري اروميه از شهرداري به اداره کل ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي باشد. از ان تاريخ در ماه هاي پاياني سال 89 بود شهرداري 18 ماه فرصت خواست تا بعد از اسباب‌کشي به ساختمان جديد، ساختمان قديمي خود را براي تبديل به موزه تاريخ معاصر تحويل دهد.
 
در همين حال و براساس تفاهمنامه‌اي که ميان ميراث فرهنگي استان و لشكر 64 اروميه منعقد شد با انتقال پادگان لشكر 64، قرار است اين ساختمان به موزه جنگ تبديل شود، اين اتفاق هنوز رخ نداده است و اين ساختمان تاريخي در مرکز شهر همچنان محل استقرار لشکر 64 اروميه است،
 
چندي پيش عليزاده مدير کل ميراث فرهنگي و گردشگري استان آذربايجان غربي در اظهار نظري ميدان ايالت را جزو سه ميدان حكومتي به ثبت رسيده در كشور اعلام کرد و گفت: "سه قسمت ميدان توسط بناهاي باارزش تاريخي احاطه شده است و ما براي تملك بناهاي موجود در اين ميدان  در تلاش هستيم تا آنها را به موزه تبديل كنيم. "
 
با اين وجود ميدان تاريخي ايالت در اروميه علاوه بر ساختمان نا متجانس دادگستري از مشکلات عديده ديگري نيز رنج مي برد، در حالي که براي تبديل آن ميداني تاريخي در حد و اندازه هاي نماد آذربايجان غربي بايد هر چه سريعتر در اين راستا نيز گام هايي برداشته شود، از جمله اصلي ترين اقداماتي که بايد در اين ميدان انجام شود مي توان به اين موارد اشاره کرد؛ حذف نورپردازيهاي نامناسب، احياي فضاي سبز و آب نماي ميدان، تجهيز ميدان به وسيله مبلمان شهري مناسب، مرمت کفسازي ميدان، ساماندهي ايستگاههاي تاکسي، کيوسک تلفن و دستفروشان و ممنوعيت نصب پلاکاردهاي تبليغاتي ناموزون از اصلي ترين آسيب هايي است که نماي ظاهري ميدان ولايت از آنها آسيب ديده است.
 
علاوه بر اين بر افراشتن پايه ها و تزئينات نامناسب از جمله درخت هاي اهني در گوشه و کنار ميدان و همچنين تعبيه تجيزات نوري نامناسب از جمله ديگر آسيب هايي است که به نماي ميدان تاريخ وارد شده است، به همه اينها بايد احداث يک ساختمان بلند مرتبه و ناهمگون با ترکيبي از نماي کمپوزيت آلومينيومي و شيشه درست در پشت سر شهرداري اروميه اشاره کرد که حريم منظري ميدان تاريخي ايالت را براي هميشه تغيير داده و دستخوش آسيب جدي کرده است. در حالي که در نبود اين ساختمان جديدالتاسيس بناي عقاب وار شهرداري در کنار دو ساختمان ديگر زيبا و پرشکوه همچون سه عقاب با بالهاي نيم گشوده در سه ضلع ميدان خود را به رخ مي کشيدند.

اگر چه احداث اين ساختمان و اتمام کار و بهره برداري از ان براي هميشه حريم منظري ميدان انقلاب يا ايالت را برهم زده است ، با اين حال هنوز هم اين ميدان جذابيت هاي بسياري براي تبديل به نمادي زيبا براي شهر اروميه و استان اذربايجان غربي دارد، مسئولان اداره کل ميراث اين استان بايد هر چه سرعتر براي تملک ساختمان هاي شهرداري و لشگر 64 اروميه و تبديل انها به موزه اقدام کنند و در گام هاي بعدي مقدمات لازم براي ساماندهي مرکز ميدان منطبق بر معماري ساختمان ها را فراهم کنند.

منبع: میراث فرهنگی