برگزاری همایش کتاب سال حوزه در نجف

حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی حقی، دبیر همایش کتاب سال حوزه پیرامون جزئیات برگزاری دوازدهمین دوره این همایش که قرار است 28بهمن ماه سال جاری برگزار شود را در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه تشریح کرد.

*  اهداف کلی همایش کتاب سال حوزه

همایش کتاب سال حوزه، به منظور شناسایی نویسندگان فاخر و نوشته های قابل توجه در حوزه و ارائه به مجامع علمی و ایجاد عوامل تشویقی و حمایتی شروع به کار کرد که علی‌رغم کمبود امکانات در تحقق این اهداف موفق بود.

*خانه تکانی در برگزاری همایش کتاب سال حوزه

نفس برگزاری همایش کتاب سال حوزه در طول 11دوره گذشته، توقعات را نسبت به آن بالا برده است، به طوری که برگزار کنندگان و شرکت کنندگان آن به اهداف اولیه برگزاری همایش راضی نیستند و می خواهند این همایش اهداف بلندتر و افق های روشن تری را پاسخ بگوید. چنین انتظاراتی بسیار خوب است، نیاز به یک بازنگری و خانه تکانی در برگزاری همایش کتاب سال حوزه به عنوان نماد بسیاری از فعالیت های حوزوی و در حقیقت ساز و کار بدنه همایش کتاب سال، یعنی آن چیزی که منتهی به برگزاری همایش کتاب سال حوزه می شود، دارد.

*انتظار امروز از همایش کتاب سال حوزه

امروز انتظار از کتاب سال حوزه که به عنوان نماد فعالیت های علمی حوزه شناخته می شود، این است که فعالیت های علمی حوزه را به نحو شایسته ای نشان دهد. اگر همایش کتاب سال حوزه صرفاً یک همایش یک روزه ببینیم و تلاش های علمی حوزه را جدای از آن بدانیم، عملا این همایش نیز کارایی خود را از دست خواهد داد. این که ما بخواهیم باز هم همانند گذشته یک همایش کتاب سال حوزه را برگزار کرده و چند نفر را به عنوان نظرات برتر اعلام کنیم کافی نیست، چرا که امروزه به همایش کتاب سال حوزه به عنوان دست آوردهای حوزوی نگاه می شود و از این رو انتظار است این دست آوردها ساماندهی و در جهت نیازهای روز جامعه عرضه شوند و حتی بتوانند نگاه به آینده داشته باشند و اگر قرار است آفتی متوجه اندیشه های دینی شود آن ها را شناسایی و به نوعی آفت زدایی کنند و جامعه علمی را در مقابل آن ها بیمه نماید.

*آثار حوزه به جوامع بین المللی معرفی می‌گردد

انتظار امروز از حوزه علمیه این است که وقتی آثار برجسته خودش را در یک همایش عرضه و معرفی می کند، پا را فراتر گذاشته و آن را به بیرون از حوزه و مجامع علمی دیگر نیز معرفی کند. مشاهده می‌شود این آثار بسیار مترقی در حوزه معرفی می شود، اما متاسفانه در بیرون از حوزه کسی از آن ها با خبر نیست؛ ما از جهت ارتباطات، دور خود حصاری کشیده و منحصر به حوزه علمیه قم هستیم و اگر خیلی تلاش کنیم به حوزه های علمیه شهرستان ها اطلاع رسانی می کنیم. نه از اندیشه های برون مرزی استفاده کرده ایم و نه اندیشه های خود را به بیرون از مرز های خودمان انتقال داده ایم. برای مثال با حوزه علمیه نجف هیچ ارتباط و تعاملی نداریم، حال آن که حوزه علمیه نجف، به عنوان کهن ترین حوزه علمیه شیعیان در جهان را با خود دارد. از حوزه‌های شیعی گذشته، با حوزه های علمیه اهل سنت و مهمترین آن ها یعنی الازهر مصر هم هیچ ارتباطی نداریم و به همین دلیل نه آن ها از آثار و کارهای علمی ما با اطلاع هستند و نه ما از آثار علمی آن‌ها اطلاع داریم، حال آن که قدرت نفوذ آن مرکز علمی در میان حوزه‌های علمیه اهل سنت غیر قابل انکار است. قطعا اگر در حوزه های مشترکی با آن ها رابطه داشته‌ باشیم، بسیار مفید خواهد بود.

* اثرات برتر حوزه به مهمترین مراکز علمی جهان ارسال می شود

نمی گویم برگزاری همایش کتاب سال حوزه می تواند تمامی مشکلات مذکور را در زمینه ارتباط و تعامل با مراکز علمی دیگر دنیا برطرف کند، اما می تواند به منزله یک روزنه ارتباطی باشد، مدتی است که در شورای سیاست گذاری همایش کتاب سال حوزه هم مطرح شده و اگر امکانات آن فراهم شود، امسال برای اولین بار مجموعه تولیدات حوزه که به عنوان اثرات برتر شناخته می شوند را در قالب یک بسته آماده کرده و آن ها را به مراکز مهم علمی جهان اسلام و حتی  غیر اسلامی در سراسر دنیا ارسال خواهیم کرد، اگر ما این باب را از طریق همایش کتاب سال حوزه باز کنیم اثر این کار به تمام حوزه علمیه ما تسری پیدا کرده و همگان از آن بهره مند خواهند شد. نتیجه اش این خواهد شد که در اندک زمانی شاهد خواهیم بود آخرین یافته های علمی و اندیشه های فکری حوزه های علمی دیگر کشورها و بعد از آن غیر مسلمان‌ها در اختیار ما قرار خواهد گرفت و یک تضارب آراء علمی در حاشیه همایش کتاب سال حوزه که به ظاهر، تنها سالی یک بار برگزار شده است، ایجاد خواهد شد. در سایر بخش‌ها مانند نشریات و... هم باید این کار را کرد؛ مثلا اگر در حوزه مقالات علمی این تبادل آراء صورت گیرد و ما آخرین مقالات علمی خود را برای آن‌ها فرستاده و آنها هم آخرین دستاوردهای علمی خود را در اختیار ما قرار دهند، می تواند باب یک تضارب آراء سالم را ایجاد کند.

*ارتباط با سایر مراکز علمی دنیا باید ارگانیک شود

هرچند ممکن است بعضی مراکز علمی ما با مراکز علمی دیگر دنیا ارتباطاتی داشته باشند، اما هدف ما این است که مجموعه حوزه علمیه یک ارتباط ارگانیک و کامل داشته باشد به گونه ای که یقین پیدا کنیم، آخرین تولیدات علمی خود را به دست آن ها رساندیم و آن ها نیز آخرین تولیدات خود را به دست ما می رسانند و از این حیث دیگر حرفی باقی نماند که ما از آنها بی‌خبر باشیم یا آن ها از تولیدات علمی ما بی‌خبر باشند؛ و الا اگر چند مرکز علمی به صورت مستقل چند اثر را برای واتیکان ارسال کنند نه واتیکان می تواند ادعا کند که از تمام دست آوردهای علمی شیعیان و حوزه های علمیه با خبر شده است و نه ما می توانیم بگوییم که تمام تولیدات علمی خود را معرفی کرده ایم.

*همایش کتاب سال سمبل فعالیت‌های علمی حوزه

رفته رفته باید همایش کتاب سال حوزه که تجربه ای 11ساله دارد، تبدیل به جریانی شود که مجموعه نهادهای همراه خود و فعالیت های علمی آن ها را به عنوان سمبل نشان داده و به نمایش بگذارد و این نیاز به همکاری های بیشتر دارد تا این که کتاب سال بتواند تبدیل به یک جریان ویژه در حوزه شود.

*نقد گروه دانش‌های حوزوی، به زودی اجرایی می‌شود

چند کار برای همایش امسال کتاب سال حوزه نظر گرفته شده که اقدامات اولیه آن صورت گرفته که امیدواریم در سال های بعد نهادینه شود؛ بر اساس همین نگاه بود که در سال های گذشته چیزی به عنوان جلسات نقد کتاب برگزار شد که طبق آخرین آمار بیش از 30نشست در این باره انجام گرفت، اما امسال برای استفاده بیشتر از این نشست های نقد کتاب و تبدیل کردن آن به یک جریان در حوزه، تغییرات جزئی در بحث برگزاری آن داشتیم یعنی مانند گذشته که تنها یک کتاب را در حضور چند صاحب نظر به نقد می گذاشتیم این کار را نمی کنیم، بلکه امسال قصد داریم این جلسات نقد کتاب را تبدیل به نقد گروه دانش های حوزوی کنیم؛ دلیل این کار ما این است که ما وقتی یک کتاب را که به عنوان کتاب سال حوزه انتخاب شده است را نقد می کنیم، تنها یک نمره به آن کتاب می دهیم و نویسندگان هم متوجه می شوند که سمت و سوی نویسندگی کتاب در حوزه چگونه است.

*فواید نقد گروه دانش‌های حوزوی

وقتی مجموعه جریانات را مورد تحلیل قرار می دهیم، موجب آسیب شناسی کل آن جریان در حوزه می شود و معلوم می شود سمت و سوی کسانی که در آن حوزه حرکت می کنند چگونه است و آیا انتظاراتی که برای آن ها تعریف شده است را می توانند پاسخ بگویند یا نه؟

*ارزیابی بیش از هزار اثر مکتوب همایش کتاب سال حوزه

مقدمات تغییر نقد کتاب را به جریان نقد گروه دانش‌های حوزوی البته آن هم با رویکرد کتاب و پایان نامه را انجام داده ایم که از جمله آن، مقدمات مهم تحقق این هدف بود که 11دوره گذشته برگزاری کتاب سال حوزه را بررسی و یک اطلاعات قابل قبولی پیرامون آن به دست آوریم، تا بفهمیم حوزه در 11دوره گذشته چه رویکردی داشته است؛ از این رو یک گنجینه بسیار گران بهاء که به نوعی چاه نفت حوزه است به نام ارزیابی بیش از هزار اثر مکتوب که در 11دوره گذشته برگزاری همایش کتاب سال حوزه وجود دارد، که در نزد ماست و شاخص های مختلفی در زمینه های گوناگون را به ما نشان می دهد. این شاخص ها بسیار به ما کمک می کند که آیا این کتاب می تواند نیازهای روز را پاسخ دهد و آیا اصلا این کتاب شاکله نویسندگی یک کتاب را دارد و ...؛ البته تمام این اطلاعات را آماده کرده و به زودی در اختیار بانک اطلاعات خود قرار می دهیم تا در آینده نزدیک این بانک اطلاعاتی به روز شده و در اختیار افرادی که می خواهند از این اطلاعات استفاده کنند قرار گیرد.

*تشکیل پرونده ویژه برای گروه دانش‌های حوزوی

وقتی 12رشته و گروه دانش حوزوی با بررسی کتاب های مختلف آن ها را در اختیار داریم می توانیم با یک تحلیل آماری و البته با تمهیدات ویژه دیگر، مجموعه دانش های حوزوی را به یک پرونده علمی تبدیل کرده و نقاط ضعف و قوت آن‌ها را به شکل علمی به جامعه حوزویان معرفی کنیم و از این رو به جای آن که نگاه صرف به گذشته داشته باشیم نگاه مان بیشتر به سمت آینده است و فرهیختگان ما می توانند نگاه خود را به آینده و انتظاراتی که از آنان است معطوف کنند.

*کتاب سال حوزه، جریان جاری حوزه می‌شود

در همایش کتاب سال حوزه امسال این کار را صورت خواهیم داد یعنی خواهیم گفت که این کار در گذشته به این صورت بوده و به چنین نتایجی رسیده و در آینده انتظارات و قله هدف ما این هاست. پیش بینی کردیم که در 5 الی 6 ماه آینده این کار عملیاتی شود، چرا که در طول دوره های گذشته همایش کتاب سال حوزه بیش از 1100کتاب مورد ارزیابی علمی قرار گرفتند و این ها گنجینه ای است که تنها در اختیار ماست؛ اگر این کار عملیاتی شود می تواند از همان زنجیره هایی باشد که کتاب سال حوزه را تبدیل به یک جریان ساری و جاری کند و از صرف تنها یک روز برگزاری آن فراتر رود. علاوه بر تمام این ها برنامه ریزی سالانه محققان و پژوهشگران بر اساس آن پرونده های ویژه ای است که ارائه می شود و طبعا در این حالت این همایش نمی تواند در یک روز خلاصه شود.

* برگزاری کتاب سال حوزه در قم و نجف

انتظارات از حوزه جهانی است، در شورای سیاست گذاری کتاب سال حوزه، پیشنهاد کردیم تا بتوانیم همایش را بین المللی کنیم و به همین دلیل شورای سیاست‌گذاری، دبیرخانه را مجاب کرد تا بررسی های لازم را در این زمینه صورت دهد و این اطلاعات را در اختیار شورا قرار داده تا تصمیم‌گیری شود؛ اما اجمالا در فاز اول این تحقیقات، شورای کتاب سال، دبیرخانه را مجاب کرده تا تحقیقات خود را در سال آینده پیرامون حوزه علمیه نجف متمرکز کند و در اولین فرصت نتیجه را اعلام نماید که امیدواریم تا پایان سال این تحقیقات به پایان برسد و در نهایت اگر شورای سیاست گذاری موافقت خود را اعلام کند، در سال آینده کتاب سال حوزه را تبدیل به همایش کتاب سال حوزه قم و نجف خواهیم کرد و در گام‌های بعدی آن را به حوزه های دیگر شیعی در جهان انتقال خواهیم داد.

*فراخوان کتاب سال حوزه جهانی می‌شود

در حال حاضر هم که همایش کتاب سال حوزه برگزار می‌شود، شرکت ‌آثار حوزه های خارج از ایران و جهان تشیع ممنوع نیست به گونه ای که کتاب‌هایی که از خارج از ایران و حوزه های جهان تشیع به ما برسند را بررسی و نسبت به آن‌ها داوری می‌کنیم، اما این که به صورت رسمی در این زمینه فراخوانی تا کنون داده باشیم نداشتیم. در حال حاضر مشغول بررسی برگزاری مشترک همایش کتاب سال حوزه با حوزه نجف هستیم، اما باید برای تصمیم نهایی در این مورد تمامی مسائل از جمله مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و .... را در نظر گرفت. امیدواریم بتوانیم همایش کتاب سال حوزه را همایشی جهانی کنیم.

*افزایش 25 درصدی آثار ارائه شده به همایش کتاب سال حوزه

امسال به دلیل این که برای برگزاری همایش کتاب سال حوزه، فراخوان های متعددی را در بیشتر شهرهای کشور از جمله حوزه‌های علمیه مشهد و اصفهان دادیم، تعداد آثار ارائه شده در سال گذشته که حدود 1012 اثر بود را به بیش از 1300 اثر ارتقاء دادیم که شاهد رشد 25درصدی آمار آثار ارائه شده به همایش کتاب سال حوزه هستیم.

*ارتقاء کیفی محتوای علمی آثار ارائه شده به همایش کتاب سال حوزه

کتاب ها در مرحله نخست مورد یک ارزیابی علمی قرار خواهند گرفت و آن هایی که در این مرحله امتیازات لازم را کسب نکنند از دور رقابت خارج می شوند. خوشبختانه امسال به دلیل بالارفتن محتوای کتب ارائه شده آثاری که در مرحله اول امتیازات لازم را کسب کرده و به مرحله بعدی راه یافته اند، رشدی 30درصدی را نسبت به سال گذشته نشان می‌دهد که در مجموع می توان گفت که 302 اثر ارائه شده به همایش کتاب سال حوزه به مرحله ارزیابی اصلی راه یافتند که این نشان از آن دارد که کتاب ها رشد کیفی معادل ده درصد داشته اند، در صورتی که تیم داوری ما نسبت به سال گذشته هیچ گونه تفاوتی نداشته است، که این امر رخدادی خوشحال کننده است. در هفته آینده آخرین جلسات شورای نهایی داوری را داریم که در آن علاوه بر اعضای شورای داوری اصلی همایش دو مدیر عالی رتبه حضور دارند که در ان مجموعه کتاب هایی که در مرحله احتمالی انتخاب نهایی هستند را بررسی و در نهایت آثار برتر را  انتخاب می کنند. نکته ای که در این مرحله جالب است این است که در این مرحله محدودیت انتخاب وجود ندارد و هر اثر ی که حد نصاب شاخص های تعیین شده را داشته باشد انتخاب خواهد شد.

منبع: حوزه نیوز
گفت‌وگو: صادق چهرقانی