سه سناریو برای عبور از بحران برق/ از تلفات ۱۳ درصدی تا نیاز فوری به ظرفیت نو

ایران در حالی که از منابع عظیم نفت و گاز برخوردار است، به‌دلیل مشکلات ساختاری و بی توجهی‌های ادواری به توسعه زیرساخت‌های صنعت برق کشور هم پای توسعه و رونق اقتصادی، بیش از یک سال است که به طور عیان، ناتوان از تأمین پایدار برق برای رشد اقتصادی و رفاه عمومی شده است. 

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، در تابستان ۱۴۰۳، کشور با کسری نزدیک به ۱۸ هزار مگاوات در پیک مصرف مواجه بود - رقمی معادل مصرف برق چند کشور همسایه - و پیش‌بینی‌ها نشان داده‌اند که این کسری تا ۲۵ هزار مگاوات نیز افزایش می‌یابد. برخی گزارش‌های دیگر نیز کاهش ظرفیت مؤثر شبکه را تا ۱۶ هزار مگاوات نیز برآورد کرده‌اند، رقمی معادلی با ۱۶ نیروگاه اتمی بوشهر. 

ابراهیم حاتم بیگی، کارشناس حوزه انرژی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک با اشاره به اینکه رشد بی‌رویه تقاضا، ناشی از توسعه شهرنشینی، افزایش جمعیت، صنعتی شدن و قیمت‌گذاری بسیار پایین برق، با عدم سرمایه‌گذاری کافی در تولید برق، با هم ترکیب شده تا ناترازی فزاینده‌ای رقم بخورد.

تلفات شبکه برق ایران چقدر است؟

وی ادامه داد: نیروگاه‌ها و بخش‌های انتقال برق فرسوده شده‌اند و به جرات می‌توان گفت حدود ۱۳ درصد برق تولیدی در شبکه تلف می‌شود.

به گفته این کارشناس حوزه انرژی، برای مقابله با این مشکل، دولت نیازمند دست‌کم ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای تولید برق جدید است؛ به‌ویژه در بخش نیروگاه‌های حرارتی. در حال حاضر باید حداقل ۱۰ تا ۱۲ هزار مگاوات به ظرفیت برق کشور افزوده می‌شد تا وضعیت به ثبات می‌رسید.

حاتمی بیگی با بیان اینکه برای راه‌حل‌هایی مؤثر و تدریجی، لازم است افزون بر فوریت پاسخ به بحران لحظه‌ای، یک چشم‌انداز میان‌مدت و بلندمدت جهت پایداری برق ایران فراهم شود، اظهار داشت: در کوتاه‌مدت، مهم‌ترین اقدام استفاده فوری از نیروگاه‌های گازی است، چون ارزان‌تر و سریع‌تر ساخته می‌شوند؛ هرچند راندمان پایین و آلودگی بالایی دارند. برای بهبود مسأله، می‌توان از نیروگاه‌های سیکل ترکیبی بهره برد که راندمان بالا و آلایندگی کمتری دارد.

وی تصریح کرد: همچنین، باید فوراً مصرف در ساعات پیک کنترل شود و صنایع مانند آنچه تاکنون رقم خورده، به‌طور موقت خاموش یا مصرف‌شان محدود شود.

تعرفه های برق گران می شود؟

این کارشناس حوزه انرژی توضیح داد: در کنار این، اصلاح نظام تعرفه‌گذاری بسیار ضروری است؛ در همین راستا باید از قیمت‌های بسیار پایین کنونی برای برق خانگی به سوی تعرفه‌های منعطف، پلکانی و واقعی حرکت کرد تا مصرف‌کنندگان انگیزه مدیریت مصرف پیدا کنند.

حاتم بیگی با تاکید بر اینکه در بلندمدت، لازم است تمرکز بر توسعه نیروگاه‌های پایدار و پاک، از جمله هسته‌ای (فاز‌های بعدی نیروگاه بوشهر)، و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های ذخیره انرژی باشد، اظهار داشت: هوشمندسازی شبکه (Smart Grids) و استفاده گسترده از منابع پراکنده تجدیدپذیر - به‌ویژه در مناطق بدون دسترسی مناسب - ضروری‌اند.

به گزارش تابناک، نیاز به چارچوب یکپارچه و حکمرانی شفاف، هماهنگ و بلندمدت نیز احساس می‌شود؛ به‌ویژه ایجاد رگولاتوری مستقل در صنعت برق و تسهیل مشارکت بخش خصوصی در سرمایه‌گذاری‌های بزرگ.

ایران در حال حاضر با ناترازی برق بسیار گسترده‌ای (بین ۱۶ تا ۲۵ هزار مگاوات) مواجه است که اگر کنترل نشود، تهدیدی جدی برای صنعت، اقتصاد و رفاه عمومی است. پاسخ به این بحران نیازمند راهکار‌های فوری برای کنترل اوج مصرف، راه‌حل‌های میان‌مدت از طریق افزایش ظرفیت تولید تجدیدپذیر و نوسازی شبکه، و چشم‌انداز بلندمدت با اصلاح ساختار انرژی، فناوری‌های نوین و حکمرانی شفاف است. به جرات می‌توان گفت این مسیر تنها در صورت هماهنگی دولت، بخش خصوصی، نهاد‌های تحقیقاتی و مشارکت اجتماعی امکان‌پذیر است.