بحران آب در ایران

روزنامه «فرهیختگان» در گزارشی به قلم سارا کاویان نوشت:

مي‌گويند جنگ‌هاي آينده در خاورميانه بر سر آب خواهد بود نه نفت!

در شرايطي كه بيش از 70 درصد سطح كره زمين را آب تشكيل مي‌دهد اما تنها دو درصد آب‌هاي جهان شيرين هستند، در حال حاضر، ۹ كشور ۶۰ درصد كل منابع آب شيرين را به خود اختصاص مي‌دهند؛ كانادا، چين، كلمبيا، پرو، برزيل، روسيه، ايالات متحده آمريكا، اندونزي و هند. در مقابل حدود ۸۰ كشور با كمبود آب مواجهند كه برخي از آنها تقريبا به هيچ منبع آب شيرين قابل توجهي دسترسي ندارند؛ كويت، بحرين، مالت، امارات متحده عربي، سنگاپور، اردن و ليبي.با توجه به افزايش روزافزون جمعيت، توسعه صنايع و افزايش آلودگي منابع آب شيرين، دسترسي به آب كافي و مناسب در برخي از كشورها به يك بحران جدي تبديل شده است.به‌طور ميانگين در سطح جهاني آب شرب و بهداشت ۱۰ درصد مصارف را تشكيل مي‌دهند و فعاليت‌هاي صنعتي، تفريحي و تجاري و ساير حدود ۲۰ درصد و كشاورزي به تنهايي ۷۰ درصد منابع آب را مصرف مي‌كند.

در برخي از كشورها به ويژه كشورهاي آفريقايي در مناطق صحرايي و ساحل آفريقا ۹۰ درصد منابع آب صرف كشاورزي مي‌شود. تقريبا ۱۰۰ كشور جهان در حال حاضر با گسترش بيابان‌ها مواجه هستند. درواقع بر اساس مطالعات سازمان ملل ۹۰۰ ميليون انسان در حال حاضر در نقاطي ساكن هستند كه با خطر تغيير آب و هوا و گسترش بيابان روبه‌رو هستند.

محروميت ۴/ ۱ ميليارد انسان از دسترسي به آب سالم

در حال حاضر ۴/ ۱ ميليارد انسان از دسترسي به آب سالم محرومند و در عين حال نيمي از جمعيت جهان از فقدان تاسيسات بهداشتي (فاضلاب) در رنج هستند. در عين حال توسعه تاسيسات جديد با توجه به روند رو به رشد جمعيت پاسخگو نيست.

در برخي كشورها به ويژه كشورهاي كمتر توسعه‌يافته تامين آب بر دوش زنان خانواده است. هنگامي كه در منزل، آب مهيا نيست، سختي تهيه آن به گونه‌اي عمده به دوش زنان است. در مناطق روستايي آسيا، در 30 درصد از خانواده‌ها زنان مسوول مهيا كردن آب هستند در حالي كه اين رقم براي مردان 13 درصد است. براي مثال در مناطق روستايي هندوستان زنان معمولا تهيه‌كنندگان آب براي 48 درصد از خانواده‌ها هستند در حالي كه اين درصد براي مردان فقط شش است.

در كنار آن توسعه توجهات و احترام به ارزش آب و محيط زيست از اهميت نهادينه‌تري برخوردار است. براي دهه‌هاي زيادي بشر غيرمسوولانه از محيط زيست بهره برده و بيش از نياز، منابع را مورد استفاده قرار داده است و در راستاي تخريب و كاهش كيفيت منابع آب گام برداشته است. كاهش و كمبود توليدات كشاورزي از عواقب سوء بحران آب است.

سرانه مصرف آب در ايران 40 ليتر بيشتر از دنياست

بر اين اساس رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست گفت: در 9 استان و 34 شهر كشور با كمبود جدي آب مواجه هستيم. مهندس محمدجواد محمدي‌زاده معاون رئيس‌جمهوري در دومين سمينار ملي جايگاه آب‌هاي بازيافتي و پساب در مديريت منابع آب در هتل پرديسان مشهد افزود: لازم است در زمينه مديريت آب و بازگرداني پساب به چرخه مصرف، چاره‌انديشي‌هاي لازم صورت گيرد. وي اضافه كرد: آلودگي‌هاي منابع آب در اثر فعاليت معدني و صنعتي كه مسائلي نوظهور هستند، افزايش يافته در حالي كه كشور ما در اقليم خشك و نيمه‌خشك قرار گرفته و از نظر آب در مضيقه است.

وي ادامه داد: يك‌سوم منابع تجديدناپذير آب را به صورت پساب از دست مي‌دهيم كه نشان مي‌دهد چه سرمايه‌اي از دست مي‌رود. محمدي‌زاده با اشاره به سالانه 410 ميليارد مترمكعب آب حاصل از نزولات و باران در كشور گفت: 280 ميليارد مترمكعب از اين آب به علت تبخير و تعريق از دست مي‌رود، 92 ميليارد مترمكعب به جريان‌هاي سطحي و حدود 38 ميليارد مترمكعب به تغذيه طبيعي آب‌هاي زيرزميني اختصاص دارد.

وي افزود: كل ذخيره آبي كشور حدود 130 ميليارد مترمكعب است كه حدود 50 ميليارد مترمكعب آن ذخيره آب مطمئن محسوب مي‌شود. رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست با اشاره به 94 ميليارد مترمكعب حجم كل آب مصرفي در كشور ادامه داد: بخش كشاورزي با 91 درصد مصرف ‌آب، بيشترين سهم استفاده از منابع آبي را به خود اختصاص داده است.

وي گفت: در دنيا در ازاي مصرف هر يك مترمكعب آب، دو كيلوگرم محصول كشاورزي توليد مي‌شود در حالي كه در ايران محصول توليدي در ازاي مصرف هر مترمكعب آب تنها 900 گرم است. وي اظهار كرد: با ادامه اين روند در سال 1400 همچنان كشاورزي به صورت يك معضل محسوب مي‌شود. محمدي‌زاده با اشاره به اينكه سرانه مصرف آب در ايران 191 ليتر است، افزود: سرانه مصرف آب در دنيا 150 ليتر است و اين يعني هر ايراني حدود 40 ليتر بيشتر از سرانه جهاني آب مصرف مي‌كند.

ضرورت مديريت مصرف آب

معاون رئيس‌جمهور همچنين با اشاره به حدود 29 ميليارد مترمكعب پساب برگشتي گفت: حدود 60 تا 70 درصد از آب مصرفي در بخش صنعت به صورت پساب برگشت داده مي‌شود و حجم آلايندگي بسيار بالايي دارد. معاون رئيس‌جمهور درخصوص حجم پساب و پيش‎بيني آن براي سال 1400 عنوان كرد: حجم پساب توليدي در كشور در سال 1400 برابر با 40 ميليارد مترمكعب تخمين زده مي‌شود. وي ادامه داد: پيش‌بيني مي‌شود در سال 1400 حداقل 90 ميليون نفر جمعيت در كشور وجود داشته باشد كه 75 ميليون نفر از آنها در شهر و بقيه در روستاها اقامت خواهند داشت.

به گزارش ايسنا، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست ادامه داد: هفت شهر ميليوني فعلي در سال 1400 به 19 شهر افزايش پيدا خواهند كرد و ميزان فاضلاب توليدي شهرها و روستاها بالغ بر پنج ميليارد مترمكعب مي‌شود. وي گفت: با توجه به اين آمار ضروري است كه بهره‎وري در حوزه پساب را افزايش بدهيم و افزايش ارزش افزوده را براي هر واحد آب در دستور كار قرار دهيم؛ همچنين در اجراي طرح‌هاي ذخيره‌سازي همزماني و هماهنگي داشته باشيم. وي اضافه كرد: بايد سطوح كشاورزي اصلاح، تجهيز و يكپارچه‌سازي شود، همچنين مديريت مصرف آب كشاورزي بايد در اولويت قرار گيرد. محمدي‌زاده با تاكيد بر لزوم اولويت‌بخشي به روش‌هاي اعمال مديريت آب و تعيين الگوي درست مصرف اظهار داشت: لازم است در حوزه‌هاي مرزي و مشترك آب، مهار و كنترل لازم صورت گيرد.