چرا سینما فرهنگ سر به فلک نکشید؟

با وجود گذشت زمان قابل توجه از استقرار تیم تازه در سازمان سینمایی و علی رغم شعارهای مطرح شده، هنوز خبری از احداث کاخ جشنواره فیلم فجر به جای سینما فرهنگ نیست و این طرح متوقف شده است اما چرا این طرح که دست‌کم در زمان سه رئیس متاخر سازمان سینمایی مطرح بوده و تا حدودی نیز پیش رفته، اکنون در حال سپرده شدن به ورطه فراموشی است؟

«تابناک»، مهدی خرم دل؛ سینما فرهنگ واقع در تقاطع خیابان شریعتی و خیابان دولت تهران، ابتدا با نام سینما سیلورسیتی در سال ۱۳۴۷ توسط مهدی میثاقیه تهیه کننده و سینمادار سال‌های پیش از انقلاب تأسیس شد و به عنوان یکی از مجهزترین سینما‌های ایران، مورد توجه قرار گرفت. میثاقیه که مالک سینما کاپری (بهمن کنونی) نیز بود، در نهایت سینما سیلورسیتی را به بهروز وثوقی فروخت. در آن دوران گروهی از عوامل سینما با خرید سینما، عملاً سفارش تولید نیز می‌دادند و فیلمی که خود سفارش داده بودند و در آن نقشی نیز داشتند، در سالن‌های سالن نمایش می‌دادند.

با شروع رکود سینما در دهه پنجاه، بهروز وثوقی این سینما را به مسئولان وزارت فرهنگ در دوران پهلوی فروخت و سپس نام این سینما به سینما فرهنگ تغییر یافت. در سال‌های پس از انقلاب به واسطه آنکه نقل و انتقال امتیاز انشعابات این سینما منتقل نشده بود، تا مدت‌ها قبض‌ها به نام بهروز وثوقی صادر می‌شد و به سینما می‌آمد؛ شرایطی که ظاهراً پس از مکاتبات سال‌های بعدی تغییر پیدا کرد و اکنون نیز اساساً ساختمان این سینما تخریب و بنای تازه‌ای با نام «پردیس سینمایی فرهنگ» احداث می‌شود که قاعدتاً انتظار می‌رود ظرفیتی بیش از ۶۳۰ صندلی کنونی داشته باشد.

این سالن سینما که سابقاً تحت مالکیت بنیاد سینمایی فارابی سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعال بود و از حدود یک سال پیش تاکنون به دلایل نامشخص طبق قراردادی میان فارابی موسسه سینماشهر، اداره آن موقتا تحت مدیریت موسسه سینماشهر است، قرار بود تخریب شود و به یک مجموعه سینمایی عظیم تبدیل شود که ضعف وجود کاخ جشنواره را برای جشنواره‌های سینمایی ایران به ویژه جشنواره فیلم فجر پوشش دهد.

کاخ جشنواره‌های کن، برلین و ونیز

کاخ جشنواره، یکی از نماد‌های همه رویداد‌های سینمایی و محل رویارویی خبرنگاران و سینماگران است. جشنواره ونیز به عنوان قدیمی‌ترین جشنواره با این سبک، از دهه نخست قرن بیستم در کاخ‌های تاریخی ایتالیا نظیر قصر دوک ونیز برگزار شده است. کاخ جشنواره و کنگره کن هر ساله میزبان جشنواره کن است و در اکران کاخ همه طیف‌ها از خبرنگار و سینماگر تا مدعوین دبیر جشنواره کن حضور دارند. جشنواره فیلم برلین در کاخ موزه هنری مارتین گروپیوس بائو برگزار می‌شود و اساساً محوریت این رویداد همین کاخ موزه است.

سینما فرهنگ در سال‌های پس از انقلاب و تا پیش از احداث پردیس‌های سینمایی، مهم‌ترین سالن‌های سینمای ایران را در اختیار داشت و به قول معروف، میان برخی تهیه کنندگان و پخش کنندگان، اگر در این سینما اخبار سراسری پخش می‌شد، فروش داشت! این نقش با گسترش پردیس‌های مدرن سینمایی کمرنگ شد؛ هرچند همچنان میان تهیه کنندگان برای اکران فیلم‌هایشان در سینمافرهنگ کشمکش است. به باور ناظران، در صورتی که این سینما به یک پردیس سینمایی تبدیل شود، سوای اینکه پرتعدادترین سالن و صندلی را داشته یا نداشته باشد، موقعیت خود را به عنوان مهم‌ترین و پرفروش‌ترین مجموعه سینمایی کشور بازپس گرفته و تثبیت خواهد کرد.

همچنین این مجموعه هم به لحاظ سابقه چهل ساله اخیر و هم از این منظر که در دل یک پاساژ یا خارج از بافت شهری نیست، موقعیت فوق العاده ای برای تبدیل شدن به کاخ جشنواره را خواهد داشت و چالش سی و اندی ساله سینمای ایران برای عدم برخورداری از یک مجموعه سینمایی دارای قابلیت برگزاری رویداد‌ها در دل شهر را برطرف خواهد کرد و از این پس دیگر نیاز به برگزاری جشنواره‌های فجر، سینماحقیقت و فیلم کوتاه تهران در دل پاساژ‌ها و کنار اتوبان‌ها نیست و این رویداد‌ها هویت بصری ثابت و قابل دفاعی خواهند یافت. از این منظر انتظار می‌رفت این پروژه به سرعت عملیاتی شود.

در دولت پیشین طرح‌هایی در این زمینه در نظر گرفته شود و حتی موافقت اصولی آن گرفته شده بود و با توجه به توافق بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی، تصور می‌شود در دولت کنونی شاهد اجرای این طرح باشیم. بر اساس این طرح قرار بود 21 سالن سینما با ظرفیت بیش از 2500 صندلی در قالب 10 طبقه ساخته شود که به این 10 طبقه، 2 یا سه طبقه پارکینگ میز افزوده می‌شد. بزرگ‌ترین سالن 900 صندلی ظرفیت داشت و سالن‌هایی برای خانواده‌ها و کودکان نیز در این طرح در نظر گرفته شده بود.

مطابق با این پروژه که طرح تفصیلی و موافقت اصولی‌اش آماده بود، یک پلازای شهری با وسعت 3000 متر، هفت سالن کنفرانس مطبوعاتی، پنج اتاق جلسات 25 نفره، سالن بازی و فضای نگهداری کودکان، موزه و دیگر امکانات جانبی مرسوم برای یک مجموعه سینمایی در نظر گرفته شده بود که این مجموعه را به یک ساختار نمونه تبدیل می‌کرد. 

پس از انحلال موسسه رسانه‌های تصویری، ساختمان این مجموعه به عنوان ظرفیت مالی برای تامین هزینه احداث کاخ جشنواره، در نظر گرفته شده بود اما چنین اتفاقی رخ نداد. با این حال این اتفاق اجرایی نشد، چرا که اساساً مطابق با قوانین جاری، در صورت فروش املاک دولتی، رقم حاصل باید خزانه به عنوان درآمدهای دولت واریز شود و لزوماً به سازمان سینمایی یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بازنمی‌گشت. البته امکان اخذ یک مصوبه از هیات وزیران برای چنین تخصیص وجود داشت که فرآیندی پیچیده بود و شاید به همین دلیل پیگیری نشد.

همین مسئله و عدم وجود منابع لازم برای احداث این مجموعه سینمایی که به ده‌ها میلیارد تومان سرمایه گذاری نیاز داشت، عامل اصلی بر زمین ماندن این پروژه شد و عوامل دیگر نظیر عدم در نظر گرفتن بودجه عمرانی قابل ملاحظه برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ردیف بودجه سالیانه مصوبه مجلس به این وضعیت دامن زد.

البته شنیده‌هایی درباره دست کاری و افزایش تعداد سالن در این مجموعه نوستالژیک نیز مطرح است که می‌تواند همین میزان کارآمدی مجموعه را نیز به چالش بکشد و انتظار می‌رود در حد شنیده‌ها باقی بماند. در مجموع باید صبر کرد و دید آیا موسسه سینماشهر و مجموعه سازمان سینمایی اقدامی برای عملیاتی شدن پروژه کاخ جشنواره در پیش خواهد گرفت یا اساساً برنامه احداث کاخ جشنواره به بایگانی خواهد رفت؟