سايه مرگ بر سر ششمين مرد نمكي
حسن فاضلي نشلي، دلايل قانع‌كننده‌اي براي اين مخالفت داشت كه از سوي بسياري از متخصصان اين حوزه مورد تاييد قرار گرفت. به اعتقاد او، غير از كاوش‌هاي نجات بخشي مهمترين موضوع براي انجام يك كاوش باستان‌شناسي سوالي است كه آن كاوش را هدفمند مي‌كند. در غير اين صورت همواره خاك بهترين امانتدار آثار باستاني است و با بيرون آوردن اين آثار هيچ تضميني براي حفاظت اصولي از آنها وجود ندارد.
درحالي كه مديركل ميراث‌فرهنگي استان زنجان خبر از كشف جمجمه ششمين مرد نمكي در چهارمين فصل كاوش باستان شناسي معدن نمك چهر آباد زنجان را مي‌دهد كه پيشتر كارشناسان ميراث هشدار داده بودند به دليل نبود امكانات حفاظتي نبايد اين مرد نمكي از جايگاه خود بيرون بيايد. با اين وجود مدير كل ميراث فرهنگي،صنايع دستي و گردشگري استان زنجان بدون در نظر گرفتن هشدار كارشناسان، از دستاوردهاي چهارمين فصل كاوش چهرآباد مي‌گويد: با توجه به پيگيري‌ها و تفاهم‌نامه‌اي كه با هيات باستان شناسي آلماني داشتيم چهارمين فصل كاوش باستان شناسي از 10 روز گذشته با مشاركت هيات باستان‌شناسي آلماني و باستان شناسان زنجان آغاز مي‌شود. رئيس سابق پژوهشكده باستان‌شناسي اما پيشتر با كاوش معدن نمك چهرآباد و بيرون آوردن ششمين مرد نمكي كه به صورت اتفاقي كشف شده و هنوز زير سنگ بزرگي مدفون مانده، مخالفت كرده بود.
حسن فاضلي نشلي، دلايل قانع‌كننده‌اي براي اين مخالفت داشت كه از سوي بسياري از متخصصان اين حوزه مورد تاييد قرار گرفت. به اعتقاد او، غير از كاوش‌هاي نجات بخشي مهمترين موضوع براي انجام يك كاوش باستان‌شناسي سوالي است كه آن كاوش را هدفمند مي‌كند. در غير اين صورت همواره خاك بهترين امانتدار آثار باستاني است و با بيرون آوردن اين آثار هيچ تضميني براي حفاظت اصولي از آنها وجود ندارد.
فاضلي نشلي بر اين امر تاكيد مي‌كند: «اين كه جسد ششمين مرد نمكي چون بخشي از آن پيدا شده بايد از بستر نمك و خاك بيرون آورده شود تفكر اشتباهي است. تا كنون 5 مرد نمكي از خاك بيرون آورده شده و هنوز براي حفاظت از آنها مشكلات زيادي وجود دارد. در اين ميان اگر قرار است مطالعه‌اي انجام شود، هنوز 5 مرد بيرون آورده شده مي‌توانند اطلاعات زيادي در اختيار ما قرار دهند.» امير الهي اما بعد از اينكه دو سال از گفته‌هاي فاضل نشلي گذشته، از اين كاوش‌ها دفاع مي‌كند و درباره جزييات آن مي‌گويد: هيات باستان‌شناسي آلماني متشكل از متخصصاني در زمينه انسان‌شناسي،گياه شناسي و جانور شناسي هستند كه كار خود را به صورت كاملا تخصصي در اين معدن آغاز كردند. نكته‌اي كه اين مدير نقطه درخشان اين پروژه باستان شناسي مي‌داند، اين است كه بر اساس اين تفاهم‌نامه منعقد شده 80 درصد از هزينه‌هاي مربوطه بر عهده هيات آلماني بوده و همچنين مقرر شده است تمامي نتايج پس از اتمام كار ارائه شود. اين مقام مسئول در اداره كل ميراث فرهنگي استان زنجان توضيح مي‌دهد با توجه به تخصصي كار شدن اين فصل از كاوش باستان شناسي،قطعا نتايج خوبي خواهيم داشت كه نه تنها براي كشور ما بلكه در سطح بين‌المللي هم حائز اهميت است. الهي با ايمان بر اين امر كه سه فصل كاوش باستان شناسي توانسته است دستاوردهاي منحصر به فردي داشته باشد،درباره كاوش‌هاي پيشين مي‌گويد: در معدن نمك چهرآباد زنجان كاوش‌هايي صورت گرفته كه به ترتيب در سال‌هاي 83،72 و 84 انجام شده است. مدير كل ميراث فرهنگي استان زنجان باز هم توضيح مي‌دهد كه اين فصل از حفاري يك ماه به طول مي‌انجامد كه اميدواريم همكاري‌هاي مشترك با هيات آلماني در فصل‌هاي آتي ادامه داشته باشد.
او با بيان اينكه سرپرست هيات كاوش باستان‌شناسي آلماني در زمينه باستان‌شناسي معدن تخصص دارد،تاكيد مي‌كند: تخصص در اين زمينه در دنيا انگشت شمار است و معدن نمك چهرآباد دومين معدن نمك دنياست كه توسط اين هيات در حال كاوش است.
با همه اينها اين مقام مسئول هيچ گونه اطلاعاتي درباره چگونگي نحوه حفاظت مردان نمكي نمي‌دهد و اينكه سرانجام تكليف حفاظت و نگهداري ششمين مرد نمكي چه مي‌شود. تلاش براي تماس با مسئولان ميراث فرهنگي براي اينكه حفاظت از ششمين مرد نمكي چگونه انجام مي‌شود؟ همچنان ادامه دارد اما پيگيري‌ها به نتيجه نمي‌رسد و ارتباط برقرار نمي‌شود. پيشتر بارها بارها دوستداران ميراث فرهنگي به وضعيت نگهداري و حفاظت مردان نمكي در محفظه‌هاي غير استاندارد بين‌المللي اعتراض داشته‌اند.
دوستداران ميراث فرهنگي از اينكه تا كنون حفاظت‌هاي لازم از مردان نمكي نشده و وضعيت آنها در خطر است، از مسئولان خواسته‌اند كه تصميمات جدي در اين زمينه بگيرند. چراكه متخصصان و كارشناسان معتقدند در امر حفاظت هنوز ايران، كشور نوپايي است و تجربيات زيادي در اين زمينه وجود ندارد. در چنين بستري بهتر است وقتي سوالي وجود ندارد، آثار به دست خاك سپرده شود كه بهترين امانتدار است. به اعتقاد اين كارشناسان، حفاظت بهتر مدفون كردن جسد با نمك و خاك است تا ششمين مرد نمكي براي آيندگان باقي بماند. پيشتر رئيس سابق پژوهشكده باستان شناسي گفته بود: «در صورتي كه اين اجساد از زير خاك بيرون آورده شوند و درست حفاظت نشوند، ما در قبال آيندگان بايد پاسخ‌گو باشيم. امروزه در دنيا مخالف خارج كردن مردان نمكي هستند و بيشتر مايلند كه اين اجساد در معادن نمك باقي بمانند. » باستان شناسان همچنان بر اهميت مردان نمكي تاكيد مي‌كنند،چراكه با توجه به سطحي كه ششمين مرد نمكي در آن پيدا شده است احتمال مي‌رود كه اين جسد هم مانند جسد شماره يك و دو متعلق به 1800 سال قبل يعني اواخر دوره اشكاني و ساساني باشد. تا كنون هر پنج مرد نمكي مورد آزمايش كربن 14 قرار گرفته‌اند و بر اساس تاريخ‌گذاري دقيق دو مرد نخست نمكي متعلق به 1800 سال پيش و مردان نمكي 3،4 و 5 متعلق به دوره هخامنشي و حدود 2350 سال پيش هستند. در حال حاضر به غير از مرد نمكي شماره يك، باقي آنها در موزه رختشوي‌خانه زنجان نگهداري مي‌شوند.
حسن فاضلي نشلي، دلايل قانع‌كننده‌اي براي اين مخالفت داشت كه از سوي بسياري از متخصصان اين حوزه مورد تاييد قرار گرفت. به اعتقاد او، غير از كاوش‌هاي نجات بخشي مهمترين موضوع براي انجام يك كاوش باستان‌شناسي سوالي است كه آن كاوش را هدفمند مي‌كند. در غير اين صورت همواره خاك بهترين امانتدار آثار باستاني است و با بيرون آوردن اين آثار هيچ تضميني براي حفاظت اصولي از آنها وجود ندارد.
فاضلي نشلي بر اين امر تاكيد مي‌كند: «اين كه جسد ششمين مرد نمكي چون بخشي از آن پيدا شده بايد از بستر نمك و خاك بيرون آورده شود تفكر اشتباهي است. تا كنون 5 مرد نمكي از خاك بيرون آورده شده و هنوز براي حفاظت از آنها مشكلات زيادي وجود دارد. در اين ميان اگر قرار است مطالعه‌اي انجام شود، هنوز 5 مرد بيرون آورده شده مي‌توانند اطلاعات زيادي در اختيار ما قرار دهند.» امير الهي اما بعد از اينكه دو سال از گفته‌هاي فاضل نشلي گذشته، از اين كاوش‌ها دفاع مي‌كند و درباره جزييات آن مي‌گويد: هيات باستان‌شناسي آلماني متشكل از متخصصاني در زمينه انسان‌شناسي،گياه شناسي و جانور شناسي هستند كه كار خود را به صورت كاملا تخصصي در اين معدن آغاز كردند. نكته‌اي كه اين مدير نقطه درخشان اين پروژه باستان شناسي مي‌داند، اين است كه بر اساس اين تفاهم‌نامه منعقد شده 80 درصد از هزينه‌هاي مربوطه بر عهده هيات آلماني بوده و همچنين مقرر شده است تمامي نتايج پس از اتمام كار ارائه شود. اين مقام مسئول در اداره كل ميراث فرهنگي استان زنجان توضيح مي‌دهد با توجه به تخصصي كار شدن اين فصل از كاوش باستان شناسي،قطعا نتايج خوبي خواهيم داشت كه نه تنها براي كشور ما بلكه در سطح بين‌المللي هم حائز اهميت است. الهي با ايمان بر اين امر كه سه فصل كاوش باستان شناسي توانسته است دستاوردهاي منحصر به فردي داشته باشد،درباره كاوش‌هاي پيشين مي‌گويد: در معدن نمك چهرآباد زنجان كاوش‌هايي صورت گرفته كه به ترتيب در سال‌هاي 83،72 و 84 انجام شده است. مدير كل ميراث فرهنگي استان زنجان باز هم توضيح مي‌دهد كه اين فصل از حفاري يك ماه به طول مي‌انجامد كه اميدواريم همكاري‌هاي مشترك با هيات آلماني در فصل‌هاي آتي ادامه داشته باشد.
او با بيان اينكه سرپرست هيات كاوش باستان‌شناسي آلماني در زمينه باستان‌شناسي معدن تخصص دارد،تاكيد مي‌كند: تخصص در اين زمينه در دنيا انگشت شمار است و معدن نمك چهرآباد دومين معدن نمك دنياست كه توسط اين هيات در حال كاوش است.
با همه اينها اين مقام مسئول هيچ گونه اطلاعاتي درباره چگونگي نحوه حفاظت مردان نمكي نمي‌دهد و اينكه سرانجام تكليف حفاظت و نگهداري ششمين مرد نمكي چه مي‌شود. تلاش براي تماس با مسئولان ميراث فرهنگي براي اينكه حفاظت از ششمين مرد نمكي چگونه انجام مي‌شود؟ همچنان ادامه دارد اما پيگيري‌ها به نتيجه نمي‌رسد و ارتباط برقرار نمي‌شود. پيشتر بارها بارها دوستداران ميراث فرهنگي به وضعيت نگهداري و حفاظت مردان نمكي در محفظه‌هاي غير استاندارد بين‌المللي اعتراض داشته‌اند.
دوستداران ميراث فرهنگي از اينكه تا كنون حفاظت‌هاي لازم از مردان نمكي نشده و وضعيت آنها در خطر است، از مسئولان خواسته‌اند كه تصميمات جدي در اين زمينه بگيرند. چراكه متخصصان و كارشناسان معتقدند در امر حفاظت هنوز ايران، كشور نوپايي است و تجربيات زيادي در اين زمينه وجود ندارد. در چنين بستري بهتر است وقتي سوالي وجود ندارد، آثار به دست خاك سپرده شود كه بهترين امانتدار است. به اعتقاد اين كارشناسان، حفاظت بهتر مدفون كردن جسد با نمك و خاك است تا ششمين مرد نمكي براي آيندگان باقي بماند. پيشتر رئيس سابق پژوهشكده باستان شناسي گفته بود: «در صورتي كه اين اجساد از زير خاك بيرون آورده شوند و درست حفاظت نشوند، ما در قبال آيندگان بايد پاسخ‌گو باشيم. امروزه در دنيا مخالف خارج كردن مردان نمكي هستند و بيشتر مايلند كه اين اجساد در معادن نمك باقي بمانند. » باستان شناسان همچنان بر اهميت مردان نمكي تاكيد مي‌كنند،چراكه با توجه به سطحي كه ششمين مرد نمكي در آن پيدا شده است احتمال مي‌رود كه اين جسد هم مانند جسد شماره يك و دو متعلق به 1800 سال قبل يعني اواخر دوره اشكاني و ساساني باشد. تا كنون هر پنج مرد نمكي مورد آزمايش كربن 14 قرار گرفته‌اند و بر اساس تاريخ‌گذاري دقيق دو مرد نخست نمكي متعلق به 1800 سال پيش و مردان نمكي 3،4 و 5 متعلق به دوره هخامنشي و حدود 2350 سال پيش هستند. در حال حاضر به غير از مرد نمكي شماره يك، باقي آنها در موزه رختشوي‌خانه زنجان نگهداري مي‌شوند.
