نسخه‌هاي پزشكي آنلاين مي‌شود
دبير كميته تجويز و مصرف منطقي داروي وزارت بهداشت از فعال شدن سيستم بررسي و پايش آنلاين نسخه‌هاي پزشكي در آينده نزديك خبر داد.
به گزارش «همشهری»، با فعال شدن اين سيستم، امكان گزارش‌گيري پزشكان و تحليل علمي نسخ تجويز شده را مي‌توان از طريق وب‌سايت انجام داد. اين سيستم گامي مؤثر در جهت ترويج تجويز منطقي دارو در كشور است چرا كه تجويز غيرمنطقي و نا‌بجاي دارو از سوي برخي پزشكان، منجر به ايجاد عوارضي در بيمار مي‌شود كه حتي مي‌تواند موجب مرگش شود.
معرفي يك نمودار استاندارد دارويي از طريق خدمات ملي سلامت به‌نحو چشمگيري از ميزان بروز خطاها مي‌كاهد؛ هرچند در اين ميان ايجاد «فرهنگ ايمني» در كار باليني پزشكي هم از ضروريات به‌شمار مي‌آيد.
صاحب‌نظران معتقدند كه اجراي برنامه‌هاي آموزشي براي دانشجويان، مهارت‌هاي عملي تجويز دارو و نسخه‌نويسي را در آنها ارتقا مي‌دهد، به‌ويژه آنكه اين يادگيري‌ها بايد زيرنظر مستقيم اساتيد قرار گيرد. همچنين بايد به آنها آموزش داده شود تا بتوانند تئوري‌هاي دارويي را نيز در عمل به كار برند، خصوصا هنگام برخورد با بيماراني كه مشكلات پيچيده پزشكي داشته يا چند دارو را همزمان مصرف مي‌كنند. از سوي ديگر، بايد آموزش‌هاي خاص در عمل تجويز دارو براي پزشكان تازه فارغ‌التحصيلي كه كار خود را آغاز مي‌كنند، فراهم شود و براي پزشكان با سابقه‌تر نيز پيشنهاد مي‌شود كه تمرين تجويز دارو در آموزش‌هاي تخصصي‌تر و در ادامه پيشرفت‌هاي حرفه‌اي آنها گنجانده شود.
فرهنگ ايمني بيمار بايد نهادينه شود
در تحقيقي كه در يك بيمارستان در اين‌باره انجام شده ميزان خطاهاي موجود تكان‌دهنده است، به‌‌طوري‌كه تقريبا از هر 10نسخه بيمارستاني، يك مورد خطاي تجويز داشته‌اند و حيرت‌آور آنكه ميزان خطاي اعضاي هيأت علمي يك مورد در هر 20نسخه گزارش شده است.
همچنين ميزان خطاي پزشكان تازه‌كار، بدتر از ميزان متوسط كلي نبوده است. به خاطر داشته باشيم كه آموزش‌هاي مداوم و پايدار به پزشكان كمك مي‌كند تا هميشه بهترين وضعيت تجويز دارو و نسخه‌نويسي را در كار باليني و درمان بيماران خود داشته باشند و به ياد داشته باشيم كه بايد فرهنگ ايمني بيمار با دقت و توجه به هر نسخه‌اي كه نوشته مي‌شود، تبديل به يك هنجار شده و در جامعه پزشكي نهادينه شود.
دكتر عليرضا يلدا متخصص بيماري‌هاي عفوني و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در همايش باليني داروها كه هفته گذشته برگزار شد، گفت: برخي پزشكان و نه همه آنها بر اثر جهل و ناداني نسبت به داروها و عوارض آنها، با يك تشخيص نادرست درمان را آغاز مي‌كنند و با وخيم شدن حال بيمار و يا بهبود نيافتن او، به‌جاي تشخيص و درمان صحيح، صرفا به فكر عوض كردن دارو هستند و يا اينكه دارو را بيشتر مي‌كنند.
يلدا با اشاره به اينكه روز به روز بر تعداد داروها افزوده مي‌شود، گفت: در واقع با افزايش شمار داروهاي مورد استفاده در درمان، اگر ما پزشكان مطابق روز، علم خود را بالا نبريم و مطالعه نداشته باشيم در واقع روز به روز جهل و ناداني ما نسبت به اين داروها و عوارض آنها بيشتر مي‌شود.
اين متخصص بيماري‌هاي عفوني با اشاره به اينكه اگر به يك پزشك بگويند تو نسبت به فلان دارو اطلاعي نداري، اين را براي خود كسر شان مي‌داند، گفت: هر چقدر دانش يك فرد بالاتر رود تواضع و فروتني او نيز بيشتر مي‌شود، به اين‌صورت كه آنهايي كه نسبت به چيزي دانش و تبحر كافي دارند نسبت به صحت كامل كار خود كمتر اعتقاد دارند و به‌دنبال فراگيري بيشتر هستند.
وي با انتقاد از پزشكاني كه بدون تشخيص درست و قطعي اقدام به نوشتن دارو و به‌خصوص آنتي‌بيوتيك‌ها براي بيمار مي‌كنند، گفت: برخي پزشكان در مطب‌هاي خود نشسته‌اند و همه كار آنها دارو نوشتن شده است و در مواردي، بدون تشخيص درست، تا چهار قلم آنتي‌بيوتيك براي بيمار مي‌نويسند. وي معتقد است كه براي حل چنين مشكلاتي غير از افزايش داروسازان باليني بايد اقدامات آموزشي را افزايش داد، آن هم نه آموزش همراه با خواهش و تمنا و تشويق به دادن امتياز بازآموزي، بلكه به‌صورت اجباري بايد شناخت دارو و عوارض آن را براي پزشكان و پرستاران آموزش داد.
وي با اشاره به اينكه عدم‌آگاهي نسبت به عوارض داروها منجر به مصرف بالاي انواع مختلف دارو در كشور شده است، گفت: در جوامعي كه به اهميت داروساز باليني پي برده‌اند الگوي منطقي تجويز و مصرف داروها هم رعايت مي‌شود و به‌دنبال آن عوارض دارويي و هزينه‌هاي درمان هم بسيار كاهش يافته است.
نسخه نويسان دقت كنند!
نام دارو ممكن است به‌صورت ژنريك يا تجاري نوشته شود. در حال حاضر در كشور ايران بيش از 95درصد اسامي داروها به‌صورت ژنريك نوشته مي‌شود. نام ژنريك، نامي است كه دارو در سراسر دنيا به آن نام شناخته مي‌شود، در حالي‌كه همان دارو ممكن است ده‌ها نام تجاري داشته باشد. به اين صورت كه هر كارخانه سازنده براي خود نام مخصوصي انتخاب مي‌كند. مثلاً آسپرين ده‌ها نام تجاري دارد، لذا انتظار مي‌رود اثرات كلينيكي مشابهي داشته باشند اما داروهاي ژنريك ممكن است از نظر ميزان و نوع مواد جانبي و شكل ظاهري دارو (رنگ، اندازه، شكل و مزه) تفاوت داشته باشند.
اسامي داروها بايد به انگليسي و به‌طور كامل نوشته شود و نبايد خلاصه و ناقص نوشته شود. يكي از ايرادهاي اساسي مشاهده شده در نسخ، بدخط بودن پزشكان است. به‌عنوان مثال نام دارو به قدري بد نوشته مي‌شود كه يا ناخواناست و يا ممكن است با داروهاي ديگر اشتباه گرفته شود. اين اشتباهات ممكن است عواقب خطرناكي را براي بيماران به‌دنبال داشته باشد. خوش‌خط بودن، يعني اگر بيمار سواد داشته باشد بتواند خط پزشك را بخواند. بدون ترديد، بدخط بودن پزشكان و ساير افراد نسخه‌نويس، بر كسي پوشيده نيست. بدخط‌بودن و ننوشتن نام كامل دارو و بد خط نوشتن، بارها باعث شده است كه هنگام نسخه پيچي اشتباهات متعددي رخ دهد.
نحوه مصرف دارو، مشخص شود
انتخاب راه مصرف دارو، يكي از مهم‌ترين وظايف پزشك است زيرا هر كدام از راه‌هاي مصرف داروها، داراي مزايا و معايبي است. پزشك با توجه به وضعيت بيمار و ويژگي‌هاي دارو و بيماري، راه مصرف آن را تعيين مي‌كند. بعد از نوشتن نام دارو، بلافاصله در همان سطر، فرم دارو به‌طور كامل نوشته مي‌شود؛ البته در بعضي موارد ممكن است فرم دارو قبل از نام دارو نوشته شود. بعضي از پزشكان مخفف فرم دارو را مي‌نويسند. مثلاً Tablet را Tab و Capsule را Cap مي‌نويسند.
اين روش در بعضي موارد ممكن است موجب بروز اشتباه شود؛ مثلاً شياف را Supp يا شربت را Syp يا اسپري را Spr مي‌نويسند كه گاهي اوقات به‌علت ناخوانا بودن ممكن است با هم اشتباه شوند. بعضي از پزشكان يك نوع قرص را تجويز مي‌كنند و آنگاه دستور مي‌دهند كه قرص نصف شود، در حالي‌كه قرص به شكل غيرمسطح ساخته شده است كه تقسيم مساوي آن مشكل است؛ فقط قرص‌هاي خط‌دار را مي‌توان به‌راحتي تقسيم كرد. شايسته است پزشكان به تفاوت بين انواع قرص‌ها توجه داشته باشند.
نسخه نويسي صحيح،اثربخشي بيشتر
نسخه، حاوي تشخيص پزشك و داروها و دستورات لازم براي بهبود بيمار است. نسخه‌نويسي داراي قواعدي است كه رعايت آنها موجب بهره‌وري و اثربخشي بيشتر خواهد شد. رعايت اصول نسخه‌نويسي اولاً مستلزم اطلاع از آن اصول و ثانياً اجراي آنها هنگام نسخه‌نويسي است كه اين يكي منوط به تمرين هر چه بيشتر است. نسخه‌نويسي منطقي به معناي تجويز مؤثرترين و سالم‌ترين دارو براي يك بيماري با توجه به ويژگي‌هاي بيمار است.
اين داروها بايد قابل دسترس بوده و قيمت مناسبي داشته باشند. به‌نظر مي‌رسد طي دوره تحصيلي، پزشكان از آموزش كافي و منظم براي نسخه‌نويسي منطقي برخوردار نيستند. آموزش‌هاي موجود عمدتاً براساس آموزش اصول پايه فارماكولوژي، تقسيم‌بندي داروها، عوارض و مسموميت با داروهاست و كمتر به جواب باليني دارو پرداخته مي‌شود. امتحاناتي هم كه گرفته مي‌شود عمدتاً براساس مباني تئوريك است نه آزمون مهارت‌ها.
نسخه‌نويسي منطقي مزاياي فراواني دارد؛ از جمله كاهش مصرف داروها ( در نتيجه كاهش ارز اختصاصي براي خريد دارو و كاهش هزينه‌هاي بيمار)، جلوگيري از تداخلات مختلف دارويي، كاهش عوارض جانبي داروها، رعايت دستور مصرف دارو از طرف بيمار، كاهش مقاومت‌هاي ميكروبي به آنتي‌بيوتيك‌ها و جلوگيري از وابستگي افراد به مصرف بعضي داروهاي بخصوص كه با اجراي اين طرح و پايش نسخه‌هاي تجويز شده از سوي پزشكان، به نسخه‌نويسي منطقي نزديك‌تر خواهيم شد.
به گزارش «همشهری»، با فعال شدن اين سيستم، امكان گزارش‌گيري پزشكان و تحليل علمي نسخ تجويز شده را مي‌توان از طريق وب‌سايت انجام داد. اين سيستم گامي مؤثر در جهت ترويج تجويز منطقي دارو در كشور است چرا كه تجويز غيرمنطقي و نا‌بجاي دارو از سوي برخي پزشكان، منجر به ايجاد عوارضي در بيمار مي‌شود كه حتي مي‌تواند موجب مرگش شود.
معرفي يك نمودار استاندارد دارويي از طريق خدمات ملي سلامت به‌نحو چشمگيري از ميزان بروز خطاها مي‌كاهد؛ هرچند در اين ميان ايجاد «فرهنگ ايمني» در كار باليني پزشكي هم از ضروريات به‌شمار مي‌آيد.
صاحب‌نظران معتقدند كه اجراي برنامه‌هاي آموزشي براي دانشجويان، مهارت‌هاي عملي تجويز دارو و نسخه‌نويسي را در آنها ارتقا مي‌دهد، به‌ويژه آنكه اين يادگيري‌ها بايد زيرنظر مستقيم اساتيد قرار گيرد. همچنين بايد به آنها آموزش داده شود تا بتوانند تئوري‌هاي دارويي را نيز در عمل به كار برند، خصوصا هنگام برخورد با بيماراني كه مشكلات پيچيده پزشكي داشته يا چند دارو را همزمان مصرف مي‌كنند. از سوي ديگر، بايد آموزش‌هاي خاص در عمل تجويز دارو براي پزشكان تازه فارغ‌التحصيلي كه كار خود را آغاز مي‌كنند، فراهم شود و براي پزشكان با سابقه‌تر نيز پيشنهاد مي‌شود كه تمرين تجويز دارو در آموزش‌هاي تخصصي‌تر و در ادامه پيشرفت‌هاي حرفه‌اي آنها گنجانده شود.
فرهنگ ايمني بيمار بايد نهادينه شود
در تحقيقي كه در يك بيمارستان در اين‌باره انجام شده ميزان خطاهاي موجود تكان‌دهنده است، به‌‌طوري‌كه تقريبا از هر 10نسخه بيمارستاني، يك مورد خطاي تجويز داشته‌اند و حيرت‌آور آنكه ميزان خطاي اعضاي هيأت علمي يك مورد در هر 20نسخه گزارش شده است.
همچنين ميزان خطاي پزشكان تازه‌كار، بدتر از ميزان متوسط كلي نبوده است. به خاطر داشته باشيم كه آموزش‌هاي مداوم و پايدار به پزشكان كمك مي‌كند تا هميشه بهترين وضعيت تجويز دارو و نسخه‌نويسي را در كار باليني و درمان بيماران خود داشته باشند و به ياد داشته باشيم كه بايد فرهنگ ايمني بيمار با دقت و توجه به هر نسخه‌اي كه نوشته مي‌شود، تبديل به يك هنجار شده و در جامعه پزشكي نهادينه شود.
دكتر عليرضا يلدا متخصص بيماري‌هاي عفوني و عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران در همايش باليني داروها كه هفته گذشته برگزار شد، گفت: برخي پزشكان و نه همه آنها بر اثر جهل و ناداني نسبت به داروها و عوارض آنها، با يك تشخيص نادرست درمان را آغاز مي‌كنند و با وخيم شدن حال بيمار و يا بهبود نيافتن او، به‌جاي تشخيص و درمان صحيح، صرفا به فكر عوض كردن دارو هستند و يا اينكه دارو را بيشتر مي‌كنند.
يلدا با اشاره به اينكه روز به روز بر تعداد داروها افزوده مي‌شود، گفت: در واقع با افزايش شمار داروهاي مورد استفاده در درمان، اگر ما پزشكان مطابق روز، علم خود را بالا نبريم و مطالعه نداشته باشيم در واقع روز به روز جهل و ناداني ما نسبت به اين داروها و عوارض آنها بيشتر مي‌شود.
اين متخصص بيماري‌هاي عفوني با اشاره به اينكه اگر به يك پزشك بگويند تو نسبت به فلان دارو اطلاعي نداري، اين را براي خود كسر شان مي‌داند، گفت: هر چقدر دانش يك فرد بالاتر رود تواضع و فروتني او نيز بيشتر مي‌شود، به اين‌صورت كه آنهايي كه نسبت به چيزي دانش و تبحر كافي دارند نسبت به صحت كامل كار خود كمتر اعتقاد دارند و به‌دنبال فراگيري بيشتر هستند.
وي با انتقاد از پزشكاني كه بدون تشخيص درست و قطعي اقدام به نوشتن دارو و به‌خصوص آنتي‌بيوتيك‌ها براي بيمار مي‌كنند، گفت: برخي پزشكان در مطب‌هاي خود نشسته‌اند و همه كار آنها دارو نوشتن شده است و در مواردي، بدون تشخيص درست، تا چهار قلم آنتي‌بيوتيك براي بيمار مي‌نويسند. وي معتقد است كه براي حل چنين مشكلاتي غير از افزايش داروسازان باليني بايد اقدامات آموزشي را افزايش داد، آن هم نه آموزش همراه با خواهش و تمنا و تشويق به دادن امتياز بازآموزي، بلكه به‌صورت اجباري بايد شناخت دارو و عوارض آن را براي پزشكان و پرستاران آموزش داد.
وي با اشاره به اينكه عدم‌آگاهي نسبت به عوارض داروها منجر به مصرف بالاي انواع مختلف دارو در كشور شده است، گفت: در جوامعي كه به اهميت داروساز باليني پي برده‌اند الگوي منطقي تجويز و مصرف داروها هم رعايت مي‌شود و به‌دنبال آن عوارض دارويي و هزينه‌هاي درمان هم بسيار كاهش يافته است.
نسخه نويسان دقت كنند!
نام دارو ممكن است به‌صورت ژنريك يا تجاري نوشته شود. در حال حاضر در كشور ايران بيش از 95درصد اسامي داروها به‌صورت ژنريك نوشته مي‌شود. نام ژنريك، نامي است كه دارو در سراسر دنيا به آن نام شناخته مي‌شود، در حالي‌كه همان دارو ممكن است ده‌ها نام تجاري داشته باشد. به اين صورت كه هر كارخانه سازنده براي خود نام مخصوصي انتخاب مي‌كند. مثلاً آسپرين ده‌ها نام تجاري دارد، لذا انتظار مي‌رود اثرات كلينيكي مشابهي داشته باشند اما داروهاي ژنريك ممكن است از نظر ميزان و نوع مواد جانبي و شكل ظاهري دارو (رنگ، اندازه، شكل و مزه) تفاوت داشته باشند.
اسامي داروها بايد به انگليسي و به‌طور كامل نوشته شود و نبايد خلاصه و ناقص نوشته شود. يكي از ايرادهاي اساسي مشاهده شده در نسخ، بدخط بودن پزشكان است. به‌عنوان مثال نام دارو به قدري بد نوشته مي‌شود كه يا ناخواناست و يا ممكن است با داروهاي ديگر اشتباه گرفته شود. اين اشتباهات ممكن است عواقب خطرناكي را براي بيماران به‌دنبال داشته باشد. خوش‌خط بودن، يعني اگر بيمار سواد داشته باشد بتواند خط پزشك را بخواند. بدون ترديد، بدخط بودن پزشكان و ساير افراد نسخه‌نويس، بر كسي پوشيده نيست. بدخط‌بودن و ننوشتن نام كامل دارو و بد خط نوشتن، بارها باعث شده است كه هنگام نسخه پيچي اشتباهات متعددي رخ دهد.
نحوه مصرف دارو، مشخص شود
انتخاب راه مصرف دارو، يكي از مهم‌ترين وظايف پزشك است زيرا هر كدام از راه‌هاي مصرف داروها، داراي مزايا و معايبي است. پزشك با توجه به وضعيت بيمار و ويژگي‌هاي دارو و بيماري، راه مصرف آن را تعيين مي‌كند. بعد از نوشتن نام دارو، بلافاصله در همان سطر، فرم دارو به‌طور كامل نوشته مي‌شود؛ البته در بعضي موارد ممكن است فرم دارو قبل از نام دارو نوشته شود. بعضي از پزشكان مخفف فرم دارو را مي‌نويسند. مثلاً Tablet را Tab و Capsule را Cap مي‌نويسند.
اين روش در بعضي موارد ممكن است موجب بروز اشتباه شود؛ مثلاً شياف را Supp يا شربت را Syp يا اسپري را Spr مي‌نويسند كه گاهي اوقات به‌علت ناخوانا بودن ممكن است با هم اشتباه شوند. بعضي از پزشكان يك نوع قرص را تجويز مي‌كنند و آنگاه دستور مي‌دهند كه قرص نصف شود، در حالي‌كه قرص به شكل غيرمسطح ساخته شده است كه تقسيم مساوي آن مشكل است؛ فقط قرص‌هاي خط‌دار را مي‌توان به‌راحتي تقسيم كرد. شايسته است پزشكان به تفاوت بين انواع قرص‌ها توجه داشته باشند.
نسخه نويسي صحيح،اثربخشي بيشتر
نسخه، حاوي تشخيص پزشك و داروها و دستورات لازم براي بهبود بيمار است. نسخه‌نويسي داراي قواعدي است كه رعايت آنها موجب بهره‌وري و اثربخشي بيشتر خواهد شد. رعايت اصول نسخه‌نويسي اولاً مستلزم اطلاع از آن اصول و ثانياً اجراي آنها هنگام نسخه‌نويسي است كه اين يكي منوط به تمرين هر چه بيشتر است. نسخه‌نويسي منطقي به معناي تجويز مؤثرترين و سالم‌ترين دارو براي يك بيماري با توجه به ويژگي‌هاي بيمار است.
اين داروها بايد قابل دسترس بوده و قيمت مناسبي داشته باشند. به‌نظر مي‌رسد طي دوره تحصيلي، پزشكان از آموزش كافي و منظم براي نسخه‌نويسي منطقي برخوردار نيستند. آموزش‌هاي موجود عمدتاً براساس آموزش اصول پايه فارماكولوژي، تقسيم‌بندي داروها، عوارض و مسموميت با داروهاست و كمتر به جواب باليني دارو پرداخته مي‌شود. امتحاناتي هم كه گرفته مي‌شود عمدتاً براساس مباني تئوريك است نه آزمون مهارت‌ها.
نسخه‌نويسي منطقي مزاياي فراواني دارد؛ از جمله كاهش مصرف داروها ( در نتيجه كاهش ارز اختصاصي براي خريد دارو و كاهش هزينه‌هاي بيمار)، جلوگيري از تداخلات مختلف دارويي، كاهش عوارض جانبي داروها، رعايت دستور مصرف دارو از طرف بيمار، كاهش مقاومت‌هاي ميكروبي به آنتي‌بيوتيك‌ها و جلوگيري از وابستگي افراد به مصرف بعضي داروهاي بخصوص كه با اجراي اين طرح و پايش نسخه‌هاي تجويز شده از سوي پزشكان، به نسخه‌نويسي منطقي نزديك‌تر خواهيم شد.
