کلیات
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۸ مرداد ماه ۱۳۳۹ تأسیس شد. برخی از وظایف بانک مرکزی عبارتند از: حفظ ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور، انتشار اسکناس و ضرب سکههای فلزی رایج کشور، تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و ریالی، نظارت بر صدور و ورود ارز و پول رایج کشور، تنظیم کننده نظام پولی و اعتباری کشور، نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری و...
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامههای مختلف اعم از برنامههای تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
تاریخچه
نخستین بار اروپاییان در ۱۲۸۱/۱۸۶۴، تأسیس بانک را به وسیله ژان ساوالان فرانسوی، به میرزا محمودخان ناصرالملک پیشنهاد کردند. آنان در ۱۳۰۲/۱۸۸۵، برای یک کاسه شدن کلیه وجوهی که بین ایران و اروپا جریان داشت، تصمیم گرفتند با مشارکت سرمایهگذاران فرانسوی و بانک عثمانی، بانک ایران و افغانستان را تشکیل دهند، اما، چون فرانسویان به این سرمایهگذاری اطمینان نداشتند، این کار عملی نشد. سرانجام، انگلیسیها موفق شدند که در ایران اولین بانک را تأسیس کنند.
ارکان بانک
براساس فصل سوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب سال ۱۳۵۱ و آخرین اصلاحات آن، ارکان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بخش هایی، چون مجمع عمومی، شورای پول و اعتبار، هیئت عامل، هیئت نظارت اندوخته اسکناس و هیئت نظار را شامل میشود.
ریاست بانک
ریاست بانک مرکزی ایران یکی از حساسترین سمتهای اقتصادی کشور است که در سالهای گذشته افراد مختلفی را در این مقام دیده ایم. ابراهیم شیبانی در ۱۳۸۲، طهماسب مظاهری در ۱۳۸۶، محمود بهمنی در سال ۱۳۸۷، ولی اله سیف در ساال ۱۳۹۲ و عبدالناصر همتی در سال ۱۳۹۷ به این سمت منصوب شدند. عبدالناصر همتی اکنون رئیس بانک مرکزی است.
وظایف
براساس فصل دوم قانون پولی و بانکی کشور مصوب ۱۳۵۱ (و آخرین اصلاحات آن به صورت پانویس)، وظایف و اختیارات بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:
بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان تنظیمکننده نظام پولی و اعتباری کشور، موظف به انجام وظایف زیر می باشد:
الف- انتشار اسکناس و سکههای فلزی رایج کشور، طبق مقررات این قانون.
ب- نظارت بر بانکها و مؤسسات اعتباری، طبق مقررات این قانون.
ج- تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداختهای ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی.
د- نظارت بر معاملات طلا و تنظیم مقررات مربوط به این معاملات با تصویب هیئت وزیران.
ه- نظارت بر صدور و ورود پول رایج ایران و تنظیم مقررات مربوط به آن با تصویب شورای پول و اعتبار (۱).
همچنین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانکدار دولت، موظف به انجام وظایف زیر است:
الف- نگاهداری حسابهای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و شهرداریها و همچنین مؤسساتی که بیش از نصف سرمایه آنها متعلق به وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکتهای دولتی و یا شهرداریها میباشند و انجام تمام عملیات بانکی آنها در داخل و خارج از کشور (۲) و (۳).
ب- فروش و بازپرداخت اصل و بهره انواع اوراق قرضه دولتی و اسناد خزانه به عنوان عامل دولت و واگذاری این عاملیت به افراد و یا مؤسسات دیگر.
ج- نگاهداری تمام ذخائر ارزی و طلای کشور.
د- نگاهداری وجوه ریالی صندوق بینالمللی پول و بانک بینالمللی ترمیم و توسعه و شرکت مالی بینالمللی و مؤسسه بینالمللی توسعه و مؤسسات مشابه یا وابسته به این مؤسسات.
ه- انعقاد موافقتنامه پرداخت در اجرای قراردادهای پولی و مالی و بازرگانی و ترانزیتی بین دولت و سایر کشورها.
اختیارات
بر اساس ماده ۱۳ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران دارای اختیارات زیر است.
۱ -دادن وام و اعتبار به وزارتخانهها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۲ - تضمین تعهدات دولت و وزارتخانهها و مؤسسات دولتی با مجوز قانونی.
۳ - دادن وام و اعتبار و تضمین وام و اعتبارات اعطایی به شرکتهای دولتی (۵) و شهرداریها و همچنین به مؤسسات وابسته به دولت و شهرداریها با تأمین کافی.
۴ - تنزیل مجدد براتها و اسناد بازرگانی کوتاه مدت بانکها (۶) و دادن اعتبار به بانکها با تأمین کافی.
۵ - خرید و فروش اسناد خزانه و اوراق قرضه دولتی و اوراق قرضه صادر شده از طرف دولتهای خارجی یا مؤسسات مالی بینالمللی معتبر.
۶ - خرید و فروش طلا و نقره.
۷ - افتتاح و نگاهداری حساب جاری نزد بانکهای خارج و یا نگاهداری حساب بانکهای داخل و خارج نزد خود و انجام تمام عملیات مجاز بانکی دیگر و تحصیل اعتبارات در داخل و خارج به حساب خود و یا به حساب بانکهای داخل.
رسالت اصلی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر آن است که با اجرای سیاستهای پولی و اعتباری شرایط مساعد برای پیشرفت اقتصادی کشور را فراهم سازد و در اجرای برنامههای مختلف اعم از برنامههای تثبیت و توسعه اقتصادی پشتیبان دولت باشد.
در این راه حفظ ثبات ارزش پول و تعادل موازنه پرداختها به همراه رشد مدوام اقتصادی از طریق اجرای سیاستهای پولی از اهداف مهم آن به شمار میرود.
سیاست پولی بعد از انقلاب
مهمترین ابزارهای سیاست پولی که در دوره بعد از انقلاب اسلامی مورد استفاده قرار گرفتهاند عبارت اند از:
نرخهای ذخیره قانونی که ابزار مؤثری بوده، اما انعطافپذیری بالایی ندارد.
عملیات بازار باز که از سال ۱۳۷۹ از طریق اوراق مشارکت بانک مرکزی مورد استفاده قرار گرفتهاست.
تعیین نرخ سود سپرد هها و وام دهی توسط دولت و مجلس که تأکید بیشتر بر نرخ وام دهی بانکها بودهاست.
سیاست تعیین سقف اعتباری؛ هرچند که این سیاست در طول برنامه سوم کنار گذاشته شد، اما در برنامه چهارم به شدت مورد توجه دولت بودهاست.
سپرده ویژه بانکها نزد بانک مرکزی که به دلیل نامناسب بودن نرخ بازدهی آن مؤثر نبودهاست.
تعیین نرخ ارز توسط بانک مرکزی.
نشان بانک مرکزی
نشان یا آرم، هویت یک سازمان را نشان مى دهد و براى اینکه مخاطبان بتوانند سازمان و جایگاه آن را به راحتى تشخیص دهند از نشان استفاده مى شود. نشان هر سازمانى براى اینکه با دیگر سازمانها متفاوت باشد داراى ویژگى هاى منحصر به فرد است و از قواعد و روش هاى خاصى تبعیت مى کند. کتابچه نشان بانک مرکزى با هدف رعایت ویژگى هاى مختلف نشان این بانک منتشر مى شود تا با استفاده از قواعد این کتاب، استفاده سلیقه اى از عناصر نشان به حداقل رسد و یک شکلى آن رعایت شود.
در مورد بانک مرکزی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
بانک مرکزی پس از سه سال سکوت، بالاخره آمار حبسشده تورم را منتشر کرد؛ دادههایی که هم نرخهای تورمی را سنگینتر از برآوردهای پیشین نشان میدهند!
کد خبر: ۱۳۴۳۵۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۲
دلار در حال عبور از سقفهای ۱۱۸ و ۱۱۹ هزار تومانی است؛ روندی که توجه بازار را به خود جلب کرده، اما در بانک مرکزی به ریاست فرزین ظاهرا نشانهای از تصمیم جدید و ویژه برای مدیریت کاهش ارزش ریال دیده نمیشود.
کد خبر: ۱۳۴۳۳۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۱۰
طنز تلخ از حال و روز بازار ارز
برخی میگویند اگر بانک مرکزی واقعاً تعطیل شود و ساختمان میرداماد را اجاره بدهند، شاید وضع از این که هست بدتر نشود! یا اگر فرزین اصلاً به بانک مرکزی نیاید، شاید قیمتها کمتر تکان بخورد!
کد خبر: ۱۳۴۳۱۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۹
از صفرِ اضافهبرداشت از منابع بانک مرکزی تا نقشآفرینی مؤثر در بازار بینبانکی
سرپرست بانک پارسیان با بیان اینکه این بانک با اتکا به انضباط مالی، توانسته مدیریت کارآمدی بر منابع مالی خود داشته باشد گفت: بانک پارسیان بدون هیچگونه اضافهبرداشت از بانک مرکزی ، جایگاه خود را در مدیریت نقدینگی بین بانکی تثبیت کرده است.
کد خبر: ۱۳۴۳۱۴۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۹
دلار توافقی امروز با عبور از مرز ۷۳ هزار و ۷۰۰ تومان معامله شد؛ در حالی که یورو و درهم نیز رشد کردند و بانک مرکزی همچنان بر رفع تعهدات از مسیر بازار تجاری تأکید دارد.
کد خبر: ۱۳۴۳۰۷۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۹
نتایج نظرسنجی تابناک نشان میدهد ناترازی شبکه بانکی فراتر از پرونده بانک آینده است و پنج بانک از نگاه مردم در ردیف «ضعیفترین عملکردها» قرار گرفتهاند و بار دیگر ضرورت تصمیم قاطع بانک مرکزی درباره مسیر اصلاح این بانکها را برجسته میکند.
کد خبر: ۱۳۴۲۷۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۸
در حالی که تا پایان سال ۴ ماه باقی مانده است اما جدیدترین آمار بانک مرکزی از تامین ارز کالاهای اساسی و کشاورزی نشان میدهد که سهمیه ارز ترجیحی آنها تمام شده است.
کد خبر: ۱۳۴۲۴۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۵
تابناک بررسی کرد
تجربههای گذشته نظیر بانک آینده و ایرانزمین نشان داده که مدیریتهای انتصابی بانک مرکزی در هیئت سرپرستی، الزاماً مسیر درمان را هموار نکردهاند. برخی تحلیلگران این مدل را «مسکّن موقت» میدانند تا فرزین فرصت بیشتری برای تصمیمات سختتر به دست آورد.
کد خبر: ۱۳۴۱۸۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۳
بیش از نیمی از دارایی بانکها در حوزههایی غیر از مأموریت اصلیشان متمرکز است؛ از برجهای نیمهتمام گرفته تا سهام شرکتهای غیربانکی. اقتصاددانان معتقدند این روند، ریشه نابرابری منابع و ناتوانی بانکها در تأمین مالی بخش تولید است.
کد خبر: ۱۳۴۱۸۰۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۲
پاسارگاد زیر ذرهبین تابناک
آمار جدید بانک مرکزی از عملکرد بانک پاسارگاد، پرده از واقعیتی تکاندهنده برداشته که نشان می دهد میلیاردها تومان وام کلان بدون حتی یک ریال وثیقه پرداخت شده و اکنون در ردیف بدهیهای مشکوکالوصول جای گرفته است.
کد خبر: ۱۳۴۱۶۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۲
رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرد: بسیاری از داراییهای ارزشمند بانک آینده مشتری دارند و هرکدام از این داراییها روش فروش و ارزشگذاری خاص خود را میطلبند. اکنون برای بخشی از این املاک، مذاکرات با خریداران در جریان است. درباره خریدار ایرانمال نیز پیشنهاداتی مطرح شده اما هنوز قطعی نیست.
کد خبر: ۱۳۴۱۷۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۱
رئیس جمهور «قانون اصلاح بند «الف» ماده (۵۸) قانون بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» را جهت اجرا به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ کرد.
کد خبر: ۱۳۴۱۶۳۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۹/۰۱
یک روزنامه آمریکایی امروز چهارشنبه نوشته چین یک آزمایش مالی مخفیانه را در میانمار آغاز کرده که میتواند کل نظام تحریمهای آمریکا را در جهان به چالش بکشد.
کد خبر: ۱۳۴۱۲۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۹
مخفیکاری آماری، اعتماد عمومی و حتی توان تصمیمسازی اقتصادی را تضعیف میکند. فعال اقتصادی و حتی مردم عادی برای تصمیمگیریهای روزمره، نیازمند دادههای دقیق و رسمیاند؛ دادههایی که اکنون بانک مرکزی ترجیح میدهد آنها را در کشوی خود نگه دارد!
کد خبر: ۱۳۴۱۱۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۹
مدیر امور تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی
مدیر امور تامین مالی زنجیره تولید بانک مرکزی گفت: توسعه ابزارهای نوین بانکی منجر به تسهیل حمایت ها از واحدهای تولیدی شده و توسعه اقتصادی کشور را به همراه دارد.
کد خبر: ۱۳۴۰۹۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۷
در حالیکه بانک مسکن بهعنوان بازوی تخصصی سیاستهای حمایتی دولت در حوزه تأمین مالی مسکن شناخته میشود، تازهترین آمار بانک مرکزی از واقعیتی نگرانکننده در بانک مسکن پرده برمیدارد.
کد خبر: ۱۳۴۰۵۴۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۶
از بانک آینده تا موسسه ملل
بر اساس برخی گزارشها، بانک مرکزی با استناد به مقررات جدید، هیأتمدیره موسسه مالی و اعتباری ملل را به دلیل ناترازی شدید در ترازنامه این موسسه عزل کرده است.
کد خبر: ۱۳۴۰۳۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۴
نگاهی به روند هفتگی بازار ارز و طلا
بازار ارز و طلا، پس از یک ماه آرامش نسبی، در سومین هفته آبان با موج جدیدی از افزایش قیمتها مواجه شد؛ روندی که نهتنها دلار و یورو را به بالاترین سطوح ماهانه رساند، بلکه با جهش قیمت سکه و طلا نیز مواجه شد.
کد خبر: ۱۳۴۰۰۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۳
در اینفوگرافیک زیر، تابناک به بررسی سود و زیان بانکهای ایران پرداخته است.
کد خبر: ۱۳۳۹۸۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۱
در حالی که افزایش نرخ ارز، معلول مستقیم سیاستهای ارزی بانک مرکزی است، اکنون محمدرضا فرزین، خود را در مقام منتقد پیامدهای تورمی قرار داده است؛ رفتاری که شائبهی مسئولیتگریزی را به ذهن متبادر میکند.
کد خبر: ۱۳۳۹۶۴۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۲۱