کلیات
هپاتیت (Hepatitis) به معنی التهاب در پارانشیم کبد است و به دلایل مختلفی می‌تواند ایجاد شود که بعضی از آن‌ها قابل سرایت هستند و برخی مسری نیستند. از عواملی که ایجاد هپاتیت می‌کنند می‌توان به افراط در مصرف الکل، اثر برخی داروها، آلودگی به باکتری و هم‌چنین ویروس اشاره نمود. هپاتیت ویروسی منجر به عفونت کبدی می‌گردد.

علل هپاتیت

عامل بیماری هپاتیت ویرال (ویروسی) یک ویروس است و در ابتدا می‌تواند مثل یک سرماخوردگی بروز نماید؛ ولی بیماری مزمن هپاتیت "C" بر عکس سرماخوردگی معمولی به دلیل از کار افتادن کبد و مشکل بودن درمان می‌تواند حیات بیمار را تهدید کند. بیشتر مبتلایان به هپاتیت از نوع C و B علائمی ندارد. برخی از این بیماران علائم سرشتی عفونت ویروسی را نشان می‌دهند از قبیل خستگی، دل درد، لاغری شدید، درد عضلانی و تهوع و بی اشتهایی، ولی در موارد پیشرفته علائم نارسایی کبدی بروز می‌کند که شامل تورم شکم، اندامها،  یرقان و خونریزی‌های گوارشی و … است.

هپاتیت در ایران 

در ایران بالغ بر ۳٪ افراد آلوده به این ویروس می‌باشند. حدود ۷۵ الی ۸۰ درصد از افرادی که تازه به این ویروس مبتلا شده‌اند، دچار پیشرفت و مزمن شدن این بیماری شده و از بین آن‌ها نیز ۶- الی ۷۰ درصد به بیماری‌های مزمن کبدی دچار می‌شوند. از بین افراد حدود ۵ الی ۲۰ درصد به سیروز کبدی مبتلا شده و ۱ الی ۵ درصد آنان بر اثر بیماری سیروز کبدی یا سرطان کبد می‌میرند. لازم است به نوع دیگری از هپاتیت اشاره شود که بر اثر تخریب سلول‌های کبدی توسط سیستم دفاعی بدن صورت می‌پذیرد و به آن هپاتیت خودایمنی یا اتو ایمیون گفته می‌شود. هپاتیت اتو ایمیون یا خود ایمنی بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن، سلول‌های کبدی را دچار التهاب می‌کند.

از علل التهاب کبد می‌توان به هپاتیت‌های ویروسی، استفاده از برخی دارو‌ها و تجمع چربی در کبد، هپاتیت اتو ایمیون یا خود ایمنی اشاره کرد. درصورتی که این بیماری مزمن به موقع تشخیص و درمان نشود، کبد فرد دچار نارسایی شدید در عملکرد یا سیروز خواهد شد. علت ایجاد این بیماری هنوز کاملاً شناخته نشده‌است، اما زنان و دختران جوان بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند به طوریکه حدود ۷۰ درصد این بیماری در زنان دیده می‌شود و کودکان نیز از این بیماری مصون نیستند. هپاتیت اتو ایمیون یا خود ایمنی مسری نیست، برخی از بیماران علائم این بیماری را مانند سرما خوردگی شدید یا آنفلوانزا گزارش داده‌اند و همچنین بسیاری از بیماران از علائمی مانند ضعف و خستگی شدید شکایت داشتند و حتی بعد از مدت طولانی دچار زردی یا یرقان می‌شوند.

دیگر نشانه های شایع هپاتیت

از دیگر نشانه‌های شایع بیماری هپاتیت اتو ایمیون به مواردی زردی (یرقان)، خستگی شدید، بی اشتهایی، درد روی ناحیه کبد، بزرگ شدن کبد، خارش، درد مفاصل و گاهی جوش‌های شدید صورت در دختران جوان و اختلالات قاعدگی اشاره کرد. آزمایش خون مربوط به آنزیم‌ها کبدی، سونوگرافی و بیوپسی (نمونه برداری) کبد از مهم‌ترین ابزار‌های تشخیصی هپاتیت خودایمنی است. هدف از درمان این بیماری کم کردن التهاب کبد است و با توجه به نقش سیستم ایمنی بدن بیمار در روند بیماری، درمان اصلی مبتلایان از طریق دارو‌های مهار کننده ایمنی است. بیماری سیر پیشرونده خود را در کبد به صورت خاموش طی می‌کند و بیماران گاهی در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه می‌کنند. مطابق برآورد سازمان بهداشت جهانی، ۳۲۵ میلیون نفر معادل حدود ۴٪ از جمعیت جهان با هپاتیت B و یا C زندگی می‌کنند، و برای اکثر آنها، آزمایش و معالجه فراتر از دسترس است و سالانه بیش از ۳۴/۱ میلیون مرگ ناشی از این بیماری گزارش می‌شود.

انواع هپاتیت ویروسی
در حال حاضر ۸ نوع از این ویروس شناخته شده‌است.
هپاتیت نوع A
هپاتیت نوع B
هپاتیت نوع C
هپاتیت نوع D (همیشه همراه با نوع B)
هپاتیت نوع E
هپاتیت نوع F
هپاتیت نوع G
هپاتیت نوع H
هپاتیت نوع I و J.K.L.M.N.O.P.Q.R.S.T.U.V.VV.X.Y.Z: در حال حاضر ۱۰ تا ۱۵ درصد مبتلایان در هیچ‌کدام از این دسته‌ها قرار نمی‌گیرند به همین دلیل می‌شود انتظار ویروس نوع H را نیز داشت.

هپاتیت خود ایمنی
هپاتیت خود ایمنی بیماری خودایمنی کبد است که بر اثر پادتن‌های ساخته شده توسط سیستم ایمنی علیه سلول‌های کبد به وجود می‌آید. نشانه‌های ابتدایی بیماری شامل درد ماهیچه، خستگی، بی اشتهایی، زردی، درد در یک چهارم بالای سمت راست بدن، مدفوع سفید رنگ یا ادرار تیره می‌باشد. گاهی هم بیماران هیچ نشانه‌ای ندارند و بیماری توسط آزمون عملکرد کبد تشخیص داده می‌شود. هپاتیت خود ایمنی برخلاف دیگر انواع هپاتیت از شخص بیمار به افراد دیگر منتقل نمی‌شود و همچنین قابل انتقال از مادر به جنین نیست.

روش‌های انتقال هپاتیت B و C
این ویروس عمدتاً از طریق تماس با خون افراد آلوده منتقل می‌شود.

همچنین روش‌های زیر می‌تواند باعث انتقال این ویروس گردد:

ارتباط جنسی با افراد آلوده
استفاده از سوزن‌های آلوده که به سرنگ استفاده می‌شود، به ویژه در افراد معتاد به مواد مخدر تزریقی و همچنین سوراخ شدن بدن با هر وسیله تیز یا سوزن آلوده (مثل خالکوبی غیر بهداشتی)

استفاده از لوازم شخصی به صورت اشتراکی
دریافت فرآورده‌های خون و پلاسمای آلوده که در ایران اکثراً در بیماران تالاسمی و هموفیلی دیده می‌شود.
زخمی شدن پوست بدن در یک بخش آلوده بیمارستانی.

آزمایش‌ها
از دیگر نکات مهم در مورد این ویروس این است که به تدریج به کبد آسیب می‌رساند. یک کبد سالم مواد شیمیایی مورد نیاز بدن را می‌سازد و مواد سمی را از خون خارج می‌کند. وقتی شما به این بیماری مبتلا می‌شوید کبد شما ملتهب می‌شود و بافت طبیعی تخریب شده به جای آن بافت فیبری و فرسوده می‌ماند.

پس از تشخیص پزشک آزمایش کبد انجام می‌گیرد. این کار از طریق آزمایش‌های خون،  سونوگرافی و نمونه برداری از کبد کار بسیار آسانی است و از طریق بی‌حسی موضعی و از طریق یک سوزن نمونه‌گیری انجام می‌شود و بیمار حداکثر یک روز در بیمارستان بستری می‌شود. پژوهشگران ایرانی نانو ابزار کاغذی را برای آنالیز DNA ابداع کردند که قادر به تشخیص سریع و ارزان بیماری‌هایی همچون هپاتیت B و ناباروری در مردان است.

جلوگیری
در هپاتیت، پیشگیری بهترین راه است. برای جلوگیری از انتشار این ویروس کار‌های زیر ضروری به نظر می‌رسد:
زخم و بریدگی‌های پوست را خودتان پانسمان کنید. در صورت نیاز به کمک برای پانسمان زخم از دستکش استریل استفاده شود.
در صورتی که به این بیماری مبتلا هستید، خون،  پلاسما و اعضای بدن و بافت اهداء نکنید.
عدم استفاده از ریش‌تراش،  مسواک، و لوازم آرایشی یا لوازم شخصی دیگران به‌طور مشترک.
به یاد داشته باشید غیر از واکسن نوع B این بیماری، این بیماری واکسن و درمان کامل ندارد. از این رو پیشگیری از آلودگی دیگران با عمل به توصیه‌های بهداشتی بر عهدهٔ شماست.

روش‌های درمان
در هپاتیت A استراحت در بستر در طی دوران حاد، مصرف غذا‌های مغذی، تجویز سرم قندی و دادن مایعات کافی، رعایت اصول بهداشتی و…

تجویز ایمنوگلوبولین B در هپاتیت B بلافاصله پس از تماس خونی با فرد هپاتیت+ می‌تواند مؤثر باشد
هپاتیت C درمان قطعی ندارد، واکسن ندارد، و خطرناکترین نوع هپاتیت است.