حسابداري اسلامي در محافل علمي دنيا ـ 2

گزارش (2) ـ بريتانيا

مقدمه
در گذشته درباره موضوع «حسابداري اسلامي» گزارشي از كشور انگلستان ارايه شد که در آن، سه شخصيت از اساتيد دانشگاه‌‌هاي انگلستان كه در اين زمينه داراي فعاليت و تأليفات علمي بوده‌اند، معرفي شده‌اند.

در اين رابطه ذكر شد كه وقتي به دانشگاه‌هاي ساير كشورها مانند انگلستان و مالزي مراجعه مي‌ كنيم، مي‌‌بينيم كه در رابطه با موضوع «حسابداري اسلامي» پايان نامه دكتري، درس و سرفصل، كتاب‌ها، مقاله‌ها و ... چاپ و ارايه شده است. حتي وقتي به سايت‌هاي اين دانشگاه‌ها مراجعه مي‌شود، مشاهده مي‌شود كه علاقه تحقيقاتي برخي دانشگاه‌ها و اساتيد آنان، موضوع «حسابداري اسلامي» است. ليكن متأسفانه در ايران، اين موضوع براي بسياري همچنان مبهم مي‌باشد. لذا شايسته است در اين باب، چند عبارتي هر چند به طور مختصر بيان گردد:

در نظام اقتصادي اسلام، انسان مالك اصلي محسوب نمي‌شود بلكه مالك اصلي، خداوند متعال است و انسان امانتدار مي‌باشد. در اين نظام ربا به شدت تحريم شده است، برخي معاملات و عقود مانند معامله مشروبات الكلي، خوك و ... ممنوع هستند، ماليات‌هايي همچون خمس و زكات رايج مي‌باشد.

مسئوليت پاسخگويي در برابر خداوند و همچنين اعتقاد به روز جزا، سبب مي‌شود تا حسابداران خداوند متعال را در هر مكان و هر زماني ناظر و شاهد اعمال خويش ببينند و معتقد باشند كه مأمور در مواقعي كه مأموريتش خلاف دستورات الهي است، معذور نيست. اين اعتقاد سبب مي‌شود تا آنان به خود اجازه انجام امور خلاف قوانين شريعت را ندهند.

مطمئناً در چنين نظام اقتصادي كه در آن برخي رويدادها و معاملات مانند معاملات و قروض ربوي ممنوع مي‌باشند، انتظار است تا حسابداران با اين موارد آشنايي لازم را پيدا نموده به گونه‌اي كه خود را از خطر گرفتاري در اين امور حرام نجات دهند و همچنين بتوانند در مواقع لزوم، كارفرمايانشان را نيز آگاه نمايند.
همچنين در نظام اقتصادي اسلام، از حسابداران انتظار است تا با ماليات‌هاي اسلامي خمس و زكات آشنايي پيدا كرده به گونه‌اي كه قادر باشند محاسبات مربوط به اين دو واجب الهي را انجام دهند.

تمامي اين موارد به علاوه ساير موارد ديگر از قبيل مباحث اخلاقي مرتبط با حسابداري و حسابرسي، را مي‌توان در بحث «حسابداري اسلامي» كه همان توجه به رويكرد اسلامي در حسابداري است، مورد بررسي قرار داد.
اين گزارش به دو بخش تقسيم مي‌گردد: در بخش اول سعي شده است تا دو تن از اساتيد دانشگاه‌هاي بريتانيا كه در زمينه «حسابداري اسلامي» اقدامات و فعاليت‌هايي داشته ‌اند،‌ معرفي شوند.

در بخش دوم گزارش، ابتدا گرايش «مديريت مالي و حسابداري اسلامي» كه در مقطع كارشناسي ارشد دانشگاه داندي اسكاتلند تدريس مي‌شود، معرفي شده است. در انتهاي اين بخش نيز، دو عنوان از عناوين پايان نامه‌هاي دوره دكتري دانشگاه داندي كه در زمينه حسابداري اسلامي مي‌باشند، بيان شده است.
اميدواريم اين گزارش‌ها سرآغازي باشد تا شاهد انجام تحقيقات وسيع و گسترده‌اي در زمينه «حسابداري اسلامي» در كشور عزيزمان باشيم. انشاءالله

بخش اول:
1.    پروفسور كريستوفر ناپير                       
*    پروفسور كريستوفر ناپير عضو گروه حسابداري، مديريت مالي و اقتصاد دانشكده مديريت رويال‌ هالووي دانشگاه لندن  مي‌‌باشد. [2] 
*    رويال‌ هالووي دانشگاه لندن يكي از دانشگاه‌هاي كشور انگلستان مي‌باشد كه طبق طبقه بندي وزارت علوم و فناوري اطلاعات در رتبه ممتاز قرار دارد. [1]

*   وي از اعضاي هيأت تحريريه مجله‌هاي «حسابداري، سازمان‌ها و اجتماع»، «حسابداري، حسابرسي و پاسخگويي»، «حسابداري، تجارت و تاريخچه امور مالي»، «تاريخ حسابداري»، «تحقيقات تجارت و حسابداري اسلامي» مي‌باشد. [2]
*    وي عضو كميته علمي «نهمين كنفرانس رويكرد انضباط دروني در حسابداري» كه در سال 2009 برگزار شده است، مي‌باشد. [2]
*    بنا بر آنچه در سايت رسمي رويال ‌هالووي دانشگاه لندن آمده است، از علايق تحقيقاتي پروفسور كريستوفر ناپير مفاهيم بنيادي حسابداري، حسابداري در فرهنگ‌هاي مختلف مخصوصاً  حسابداري اسلامي مي‌باشد. [2]
*    وي در سال 2010 ميلادي با همكاري پروفسور حنيفه، كتابي را تحت عنوان «حسابداري اسلامي» كه مشتمل بر 684 صفحه مي‌باشد، تأليف نموده است. [2]

*   وي مقاله‌اي را تحت عنوان «شرحي بر حسابداري اسلامي: مباحث جاري، ريشه‌ها» در مجله تاريخ حسابداري در سال 2009 ميلادي به چاپ رسانيده است. [2] 
*    وي مقاله‌اي را با همكاري بسام و كاسون، تحت عنوان «گزارشگري اجتماعي توسط بانك‌هاي اسلامي» در سال 2006 ميلادي چاپ نموده است. [2]

*    وي مقاله‌اي را تحت عنوان «فرهنگ‌هاي ديگر، حسابداري‌هاي ديگر؟ حسابداري اسلامي از گذشته تا حال» در پنجمين كنفرانس بين المللي تاريخ حسابداري كه در سال 2007 ميلادي در كانادا برگزار شده است، ارايه كرده است. [4]

2.    دكتر رانيا كاملا 
*    دكتر رانيا كاملا عضو هيأت علمي دانشكده حسابداري و مديريت مالي دانشگاه داندي اسكاتلند مي‌باشد. [3]
*    دانشگاه داندي يكي از دانشگاه‌هاي بريتانيا مي‌‌باشد كه طبق طبقه بندي وزارت علوم و فناوري اطلاعات در رتبه ممتاز قرار دارد. [1]

*    وي در سال 2006 ميلادي به اين دانشگاه پيوسته و هم اكنون مربي است. [3]
*    طبق آنچه كه در سايت رسمي دانشگاه داندي آمده است، از علايق تحقيقاتي دكتر رانيا كاملا حسابداري اجتماعي و محيط زيست، حسابداري بين المللي به ويژه در كشورهاي عربي، حسابداري و فرهنگ به ويژه حسابداري اسلامي مي‌باشد. [3]

*    وي از اعضاي هيأت تحريريه مجله «اينترمدييت مالتي دسيپلنري» بوده و همچنين عضو انجمن حسابداري بريتانيا مي‌باشد. [3]
*   وي به همراه هسلام و گلهوفر مقاله‌اي را تحت عنوان «اسلام، طبيعت و حسابداري: اصول اسلامي و حسابداري براي محيط زيست» در سال 2006 ميلادي در مجله گفتگوي حسابداري به چاپ رسانيده است. [3]

*    وي مقاله ‌اي را با نام «نگاه انتقادي به حسابداري اسلامي» در سال 2009 ميلادي در مجله رويكرد انتقادي به حسابداري چاپ نموده است. [5]

بخش دوم:
•    گرايش «مديريت مالي و حسابداري اسلامي»
*    دانشكده حسابداري و مديريت مالي دانشگاه داندي در اسكاتلند اقدام به ايجاد گرايشي به نام «مديريت مالي و حسابداري اسلامي» در مقطع كارشناسي ارشد نموده است. [3]
*    طبق آنچه كه در سايت رسمي دانشگاه داندي آمده است، از اهداف ارايه اين رشته، آشنايي دانشجويان با آن دسته از مباحث مهم تئوريك و عملي مديريت مالي و حسابداري است كه مرتبط با مؤسسات مالي و بانكي اسلامي مي‌باشند. [3]

*    آشنايي هر چه بيشتر با رويه‌هاي حسابداري و مديريت مالي كه در كشورهاي اسلامي كاربرد دارند، از اهداف ديگر ايجاد اين گرايش است. [3]
*    همچنين با فراگيري دروس مربوطه، دانشجويان قادر خواهند بود با روش تحقيق و تكنيك‌هاي فني در زمينه تحقيق و بررسي مباحث مرتبط با مديريت مالي و حسابداري اسلامي آشنا گردند. [3]

•    معرفي پايان نامه‌ها

1.    پايان نامه دكتر حميد بن محمد ابراهيم 
*    دكتر حميد بن محمد ابراهيم دانشجوي دوره دكتري در دانشگاه داندي اسكاتلند بوده است. وي پايان نامه خويش را در سال2000 ميلادي به پايان رسانده است. [6]
*    عنوان پايان نامه وي «نياز به حسابداري اسلامي: درك اهداف آن و ويژگي‌هاي حسابداري اسلامي: درك دانشگاهيان (رشته حسابداري) و حسابداران مسلمان مالزيايي» است. [6]

2.    پايان نامه آقاي حسين محمد
*    آقاي حسين محمد دانشجوي دوره دكتري در دانشكده حسابداري و مديريت مالي دانشگاه داندي اسكاتلند مي‌باشد. [3]
*   عنوان پايان نامه وي كه هم اكنون در حال انجام مي‌باشد، «حسابداري اسلامي و حسابداري رايج (مطالعه تطبيقي)» است. [3]

---------------------------
منابع
1.    http://www.msrt.ir/sites/Grad_Dept/book.aspx
 سايت رسمي وزارت علوم

2.    http://www.rhul.ac.uk 
  سايت رسمي رويال‌هالووي دانشگاه لندن

3.    http://www.dundee.ac.uk  
 سايت رسمي دانشگاه داندي

4.    http://www.edwards.usask.ca
 سايت رسمي دانشكده تجارت دانشگاه ساسكاچوان

5.    http://www.sciencedirect.com
سايت ساينس ديركت

6.    http://www.iium.edu.my/iaw/
 سايت حسابداري اسلامي متعلق به دانشگاه اسلامي بين المللي مالزي

 
• مدرس دانشگاه و كارشناس ارشد حسابداري