بازگشت ۱۰۰۰ نخبه از ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا
دکتر سورنا ستاری، رئیس بنیاد ملی نخبگان و معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در هفته گذشته در خبرگزاری مهر حضور یافت و ضمن بازدید از بخش های مختلف به سئوالات خبرنگاران این رسانه پاسخ داد.
به گزارش مهر، رئیس بنیاد ملی نخبگان در خصوص تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور، آمار مهاجرت نخبگان ایرانی، تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در خارج از کشور و چگونگی فعالیت نخبگان در کشور صحبت کرد.
ستاری با تاکید بر ضرورت ایجاد فضایی برای ایرانیان مقیم خارج و نخبگان گفت: راه اندازی استارتاپ ها بهترین انگیزه برای بازگشت نخبگان به کشور محسوب می شود.
مشروح گفتگوی مهر با سورنا ستاری به شرح زیر است:
*یکی از شایع ترین آمارهایی که درباره ایران همیشه ورد زبانها است، آمار مهاجرت نخبگان است همیشه عنوان می شود که ما در این زمینه در مقایسه با سایر کشورها آمار بالایی داریم شما به عنوان رئیس بنیاد ملی نخبگان این موضوع را تأیید می کنید؟
بهترین و معتبرترین آمار برای مهاجرت به صورت کلی همان آماری است که توسط سازمان ملل منتشر می شود؛ متاسفانه کسی موضوع مهاجرت را نفی نمی کند اما اعداد ژورنالیستی گفتن در خصوص مهاجرت نخبگان باعث ضربه زدن به سیستم فکری کشور خواهد شد.
*بر اساس همین آمار سازمان ملل وضعیت مهاجرت دانشجویان یا قشر نخبه ایرانی به خارج از کشور چقدر است؟
طبق آمار سازمان ملل ایران جزء کشورهایی است که نه مهاجر پذیر و نه مهاجر فرست است؛ ما الان در چنین جایگاهی هستیم و آمار آن نیز هر ساله منتشر می شود.
*پس آمارهایی که از سوی صندوق بین المللی پول منتشر می شود صحیح نیست؟
آمارهایی که از قول صندوق بین المللی پول منتشر می شود که تعداد بالایی از ایران مهاجرت کرده اند و این اخبار در سایت ها می چرخد، آمارهای صحیحی نیستند.
*در حال حاضر آخرین آمار دانشجویان ایرانی شاغل به تحصیل در خارج از کشور چقدر است؟
آمار دانشجویان خارج از کشور ما بسیار پایین است؛ یعنی حدود ۴۷-۴۸ هزار دانشجوی ایرانی در خارج از کشور داریم که به نسبت جمعیت دانشجویی کل کشور که برابر با ۴ ونیم میلیون است، تقریبا حدود یک درصد می شود.
این در حالی است که متوسط دنیا در این زمینه بالای ۳ درصد است و ما بر اساس آخرین آمار نرخ بالایی در زمینه تحصیل دانشجویانمان در دانشگاههای خارجی نداریم.
*این میزان مهاجرت بیشتر در چه رشته هایی صورت می گیرد؟
ما ایرانی ها به علوم پایه و مهندسی در اروپای غربی، امریکا و کانادا معروف هستیم. از طرفی در پزشکی و علوم انسانی آمار کمتری داریم. در پزشکی کمتر از علوم پایه بوده و در علوم انسانی آماری شاغلان به تحصیل در خارج از کشور بسیار انگشت شمار هستند.
۸۳درصد دانشجویان ما در علوم پایه و مهندسی در امریکا مشغول به تحصیل هستند. ما معروف به علوم پایه هستیم.
در سایت امریکایی و کانادایی آمار مهاجرت های۶۰-۷۰ ساله به تفکیک جنسیت، تحصیلات و ابعاد مختلف مشخص شده است؛ در این سایت مشخص شده که آمار مهاجرت ایرانی ها به کانادا سیر نزولی داشته است به صورتیکه طی چند سال اخیر از حدود ۱۶هزار به ۵ هزار نفر کاهش پیدا کرده است.
*تعداد مهاجرت دانشجویان ایرانی به خارج از کشور در مقایسه با قبل از انقلاب چه تفاوتی داشته است؟
در زمان انقلاب ۱۷۰ هزار دانشجو در داخل مشغول به تحصیل بودند و همزمان ۱۰۰هزار دانشجو در خارج از ایران تحصیل می کردند که از این تعداد ۵۷-۵۶ هزار نفر فقط در امریکا درس می خواندند؛ کشور ما در آن زمان بزرگترین کلونی دانشجوی خارجی در امریکا بود اما جالب است که در آن زمان به ما لقب فرار مغزها نمی دادند.
*کشور ما در مقایسه با سایر کشورها که آمار مهاجرت بالایی دارند چه وضعیتی دارد؟
اکنون عربستان ۵برابر ما دانشجو در خارج از کشور دارد. کره ۸ برابر و چین هم ۳۵۰ هزار دانشجو در خارج از کشور دارد؛ و این یعنی تعداد ما به نسبت سایر کشورها کمتر است.
یک مطالعه توسط NSF یا بنیاد ملی علوم امریکا بر روی دانشجویان دکتری در سال ۲۰۱۵ انجام شد که بر اساس آن متوسط ماندگاری این افراد در امریکا در رشته مهندسی و علوم پایه ۶۸ درصد است.
البته این بد نیست که ما فرزندانمان را تشویق به تحصیل در رشته های مختلف در خارج از کشور کنیم.اما مهم عدم ماندگاری آنها در خارج از کشور است.
*چه تعداد ایرانی نخبه مقیم خارج از کشور به ایران بازگشته اند؟
طی دوسال و نیم گذشته هزار و صد نفر بازگشته اند که ۷۰ درصد آنها در ۱۰۰ دانشگاه برتر دنیا تحصیل کرده اند.
*چقدر تلاش کرده اید تا فضا را برای بازگشت و ماندگاری مهاجرین تحصیلی به کشور فراهم کنید؟
ما روی سیاست های برگشت کار کردیم و به نتیجه رسیدیم که اگر یک فضایی در داخل ایجاد شود که که یکی از پایه های آن استارتاپ ها باشد، می توانیم محیط را برای برگشتنشان فراهم کنیم.
اکنون می بینیم که بسیاری از موفق ترین استارتاپ ها در داخل به واسطه افرادی راه اندازی شده اند که از خارج برگشته اند؛ خیلی از آنها در فیس بوک اوبر، گوگل ... فعالیت داشته اند و همان ایده ها را در کشور ما نیز بومی سازی و پیاده سازی می کنند.
شوخی خوبی بود !!! احیاناً این ها همان ژن های برتر مرجوعی نیستند ؟؟؟؟؟؟ اون طرفش را هم بگید و رفتن ده ها هزار نخبه از ایران.اینجا فقط جای پزشک و دندان پزشک است.
با این وضعیتی که با دلار پیش اوردین اکثر کسایی که برای تحصیل رفتن مجبور به بازگشت میشن، شماهم بشینید ذوق کنید که ما شرایط رو جوری فراهم کردیم که نخبگان و دانشجویان برگردند به وطن، مدیونید فکر کنید بخاطر هزینه های سرسام آور برگشتن هااااا!!! ... دلیل کاهش مهاجرت از ایران به دیگر کشورها عدم قبول مهاجر ایرانی به ان کشورها از طرف کشور مقصد است نه اینکه ایرانیها میل به رفتن نداشته باشند. اتفاقا در حال حاضر متقاضیان مهاجرت به شدت افزایش یافته است و کسانیکه هم رفته اند دیگر بر نمی گردند . پسر 13 ساله من فکر رفتن است و من مطمئن هستم که وی قبل از 18 سالگی از ایران خواهد رفت و خود من هم میل به این کا ر را را دارم . واقعیت این است که برادر من پس از رفتن دیگر بر نگشت . بسیار از فامیل من هم سکنه ان ور آب شدن . بسیاری از دوستان و همکاران نخبه ای که رفتند و دیگر بر نگشتند همه به لحاظ آماری کمک می کنند تا بفهمیم چند درصد از مردم ایران رفته اند. اتفاقا انها که رفته اند سرمایه های عظیم این مملکت هستند . من هم قصد رفتن دارم . به نظر شما من که میدانم تا شش سال دیگر قرار است دلار به 25 هزار تومان برسد چرا باید در این مملکت بمانم و خودم روز به روز فقیر تر شوم و آینده روشنی هم در انتظار فرزندانم نیست . الان کلی دانشجوی دکترا دارن انصراف میزنن هیچ کسی هم برنمیگرده یا اینکه ما که دانشگاه شریف هستیم این افراد را نمیبینیم. یک نفر از UBC برگشته بود دو تا دانشگاه اول ایران نگرفتنش. جالب است که ظاهرا کسی به اندازه ای که به فکر بازگشت فارغ التحصیلهای خارجی هستند (و در بسیاری موارد ارز کشور را برای پذیرش حداقل سال اول استفاده کرده اند؛ اگر کل دوره را از جیب نپرداخته باشند) به فکر دارندگان مدرک دکترای داخلی (حتی از دانشگاه های برتر کشور) نیست که از سد ورودی دوره دکترا گذشته اند و با حقوق نزدیک صفر در دانشگاه ها با سختی زندگی گذرانده اند و موی خود را سپید کرده اند و با سختیهایی مواجه بوده اند (مثلا چاپ مقاله در ژورنالهای سطح اول دنیا بدون امکانات لازم حتی در سطح یک کامپیوتر) که بسیاری از فارغ التحصیلهای خارجی اصلا برایشان مطرح نبوده است. مطمئنی اینهایی که بر می گردند نخبه هستند؟؟؟؟ یعنی هرکسی در خارج درس خوند نخبه هست؟ مجوزی برای جذب در دانشگاهها وجود ندارد چطور پایبند میشوند؟ اقای ستاری در زمان سابق دانشجویان ما در بهترین دانشگاههای دنیا درس می خواندند و بعد از اتمام تحصیلات به کشور باز می گشتند و بهترین سمتهای مدیریتی و حتی نمایندگی مجلس را بدست می گرفتند و هر چیزی هم به جا بود ولی الان نخبگان ما بخاطر عدم اطمینان به اینده شغلی شان بعد از اتمام تحصیلات به کشور باز نمی گردند. به گفته خودتان 47 تا48 هزار دانشجو در خارج از کشور در حال تحصیل می باشند و حالا 1000 نفر برگشته اند !!! چقدر این امار دل گرم کننده است دستتان درد کند با این همه فعالیت!!!! عجب !!!!!!!!!!!!