امروزه گردشگری به عنوان یکی از مهمترین ابزار رشد اقتصادی و ارزآوری برای کشورهاست. کشورهای مختلف جهان برای پیشبرد صنعت گردشگری خود دست به اقدامات گوناگونی میزنند و از این طریق موجب رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال میشوند. گردشگری همچنین یک منبع تغذیه در اقتصاد و یک محرک اقتصادی محسوب میشود.
کشورها برای جذب گردشگر ناچار به توسعه و تقویت زیر ساختهای خودشان هستند که بدین ترتیب گردشگری تقویت زیرساخت ها را در پی دارد. صنعت گردشگری همچنین موجب احیای مناطق شهری و روستایی، مرمت و حفظ آثار باستانی، جذب سرمایه گذاری، تقویت صنایع دستی و تبادل فرهنگی میان کشورها میشود.
اما در کشور ما وضعیت این صنعت سود آور چگونه است؟ آیا به اندازه کافی به آن توجه شده است؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم خیر. ایران به عنوان یکی از ارزانترین مقاصد گردشگری جهان برای گردشگران و همچنین با دارا بودن رتبه دهم جهان برای داشتن جاذبههای تاریخی و باستانی و رتبه پنجم جهان در جاذبههای طبیعی و همچنین با توجه به ظرفیتهای فراوان مذهبی، پزشکی و فرهنگی برای جذب گردشگر هنوز با نقطه مطلوب در رشد این صنعت فاصله زیادی دارد.
طبق آمار مربوط به سال ۹۶ تراز گردشگری ایران منفی 4 میلیون نفر بوده است! یعنی خیلی بیشتر از آن که توریست وارد کشور شده مردم به خارج از کشور سفر کرده اند. در توضیح علت سفرهای خارجی مردم ایران دلایل مختلفی وجود دارد که میتوان به امکانات رفاهی کشورهای مقصد سفر، برخی تفریحات مانند حضور در کنسرتهای خوانندگان ایرانی، و... اشاره کرد.
برای مثال یک سفر هفت روزه به ترکیه با یک سفر هفت روزه به یکی نقاط کشور مثل جزیره کیش تفاوت قیمت زیادی ندارد، اما سفر به ترکیه با توجه به ظرفیتهای تفریحی مختلف آن کشور نسبت به سلیقه مردم رایجتر است و از طرفی، چون سفری خارجی محسوب میشود جذابیت خاص خودش را دارد که البته میتوان با فراهم کردن زمینه ایجاد بسیاری از این تفریحات در داخل کشور با قیمت مناسب گردشگری داخلی را تحرک بخشید. البته این در بُعد تفریحی سفرها بود و دلایل بسیاری برای سفرهای خارجی وجود دارد. اما به راستی دلیل ضعف ایران در صنعت گردشگری با وجود ظرفیتهای بالقوه بسیار زیاد چیست؟
برخی از این دلایل عبارت اند از:
1- نبود امکانات شهری و بین راهی مناسب یکی از مهمترین این عوامل است. یک نکته ساده این است که اگر شما طی چند سال از یک مسیر مشخص در کشور گذر کنید متوجه میشوید که حتی در طول این مسیر یک سرویش بهداشتی مناسب نیز وجود ندارد و اگر هم وجود دارد وضعیت بسیار نامناسبی دارد که گاها صفهای طولانی گردشگران داخلی وخارجی برای استفاده از آن را مشاهده میکنید که بسیار خجالت آور است! ایجاد وتقویت این امکانات نیز هزینهی زیادی ندارد که امید است مسئولین مربوطه به آن توجه لازم را داشته باشند.
2- عدم توجه به حفظ و مرمت آثار باستانی:متاسفانه بسیاری از آثار تاریخی و باستانی کشور به دلیل عدم توجه لازم نهادهای مربوطه در شرف نابودی است. بسیاری از این مکانها که از نظر ما شاید چندان جذابیتی نداشته باشد برای برخی گردشگران خارجی بسیار جذاب است. سازمان میراث فرهنگی و دیگر متولیان امر باید قبل از نابودی کامل این آثار نسبت به احیای آن اقدام کنند که در این زمینه میتوان از بخش خصوصی هم کمک گرفت.
3- تبلیغات منفی خارجی:به دلیل مشکلات سیاسی برخی کشورها با ایران رسانه هایشان چهرهی غیر واقعی از مردم ایران و فضای کلی کشور را منتشر میکنند که میطلبد وزارت خارجه در این زمینه تاثیر گذار باشد.
4- عدم معرفی جاذبههای کشورمان در جهان. این به ضعف ساختار رسانهای ما مربوط است و لازم است متولیان این امر با استفاده از رسانههای داخلی و بین المللی جاذبههای ایران را که امنترین کشور منطقه نیز میباشد به دنیا معرفی کنند.
5- عدم نظارت بر بعضی تاسیسات گردشگری و پایین بودن کیفیت خدمات ارائه شدن توسط آنان. ضعف نظارت به عنوان یکی از مشکلات مهم کشور در این زمینه نیز باعث سوء استفاده برخی افراد سودجو و همچنین عدم ارائه خدمات لازم توسط برخی دیگر شده است.
6- مشکلات معیشتی مردم. میتوان این را مهمترین عامل رکود گردشگری داخلی دانست. متاسفانه بسیاری از خانوادههای ایرانی توانایی سفر به دیگر نقاط کشور را ندارند که این باره تلاشهای مسئولین برای رفع مشکلات معیشتی مردم باید تشدید شود.
7- ضعف سیستم حمل و نقل هوایی، ریلی و زمینی. کهنه بودن وسایل حمل و نقل، بی نظمی در پایانههای مسافر بری و عدم نظارت بر آنان هاو افزایش بی رویه قیمتها نیز از مشکلات این بخش است.
8- عدم استفاده از ظرفیتهای بخش خصوصی در این حوزه. دولت میتواند با جذب سرمایه گذاری وهمچنین استفاده از بخش خصوصی به تقویت گردشگری تحرک ببخشد.
9- عدم تببین و آموزش لازم در حوزه گردشگری به مردم. باید شیوههای صحیح برخورد با گردشگران وهمچنین راههای تحرک بخشیدن به اقتصاد در این حوزه ودیگر موارد مربوط به مردم آموزش داده شود.
10- عدم فضاسازی لازم شهری مناسب گردشگری. شاید بسیاری گردشگران با ورود به کشور دچار سردرگمی شوند و حتی یک نقشه یا کتاب به زبان خودشان که مکانهای گردشگری وآموزشهای لازم سفر در ایران را تببین کند در اختیار نداشته باشند. ویا تابلوهای مناسب راهنمای گردشگری در بسیاری شهرها وجود ندارد. این نیز از موارد بسیارساده ایست که توجه به آن هزینه زیادی ندارد وباید بدان توجه شود.
موارد ذکر شده برخی از مشکلات حوزه مربوطه بود که رفع این مشکلات و اصلاح نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت همت مسئولین و مردم را طلب میکند. مردم ایران در بین گردشگران جهان به عنوان مردمی مهمان نواز شناخته میشوند و مردم نیز باید با برخورد هرچه بهتر با مهمانان خارجی کشورمان فرهنگ غنی ایرانی را به نمایش بگذارند.
همچنین مردم باید با مطالبه گری صحیح از مسئولین مربوطه به تقویت گردشگری مناطق خوشان بپردازند. مسئولین نیز باید از تجربه دیگر کشورها استفاده کنند و از تجارب موفق آنان استفاده کنند. گاها مشاهده میشود برخی کشورها که شاید یک درصد از جاذبههای تاریخی وفرهنگی وطبیعی نسبت به ایران را ندارند توانسته اند با سرمایه گذاری لازم و توجه ویژه به این بخش نسبت به جذب گردشگر از ایران پیشی بگیرند.
باتوجه به مشکلات اقتصادی کشورمان تقویت صنعت گردشگری نیز باید با تلاش بیشتری صورت پذیرد و مسئولین باید تلاش خودشان را در این راستا تشدید کنند. به امید روزی که به همت مردم و مسئولین شاهد پیشرفت واعتلای هرچه بیشتر ایران عزیزمان در زمینهها مختلف باشیم.