حیات طیبه ...

قبل از آنکه به موضوع "حیات طیَّبه" بپردازیم. علاقه مندم به یک مسئله جالب اشاره کنم؛ و آن اینکه خودِ کلمه " طیبه"، در چند جای قرآنِ کریم بعنوان صفت برای موصوف های مختلف ذکر شده است از جمله: ذرّیۀ طیبه(نسل پاکیزه و حلال زاده)، مساکن طیبه(مسکن پاکیزه و مرفه، آن هم مسکنى در باغ هاى بهشت جاویدان ، مسکنى پاک و پاکیزه از هرگونه آلودگى ظاهرى و باطنى، که انسان با خیال راحت در آن بیارامد) ، ریح طیبه(نویسنده «التحقیق» می گوید: در میان روح و ریح، رابطه ای است، روح به معنی جریان روحانی ماوراء ماده است، و ریح به معنی جریان در ماده است.) ، کلمۀ طیبه(همچون: فرد مومن، علماء و فکر پاک)، شجره طیبه(پیامبر، علی، فاطمه؛ و حسنین)، حیات طیبه، تحیه مبارکه طیبه، لطفاً در آیۀ پیش روی در معنای تحیه مبارکه طیبه، دقّت کنید: («فَاذَا دَخَلْتُم بُیُوتَاً فَسَلِّمُوا عَلَی أنْفُسِکُم تَحِیَّةً مِن عِندِاللهِ مُبارَکَةً طَیِّبَةً» ترجمه: «هرگاه وارد خانه‌هایی شدید به خودتان سلام کنید آن تحیتی است مبارک و پاکیزه از جانب خدا».1) و بالاخره بلدۀ طیبه( قرآن کریم در تعریف سبأ آنجا را بلدۀ طیبه و شهر پاک معرفی می کند؛ شهری که هر دو سوی آن دو بهشت یا دو فضای سبزِ گسترده وجود داشته است؛) ...

بنابراین قرآن مبین به: نسل پاک، مسکنهای پاک، بادِ پاک و نه آلوده، کلمۀ پاکیزه و نه کین آلود و بد خواهانه، شجره طیبه و نه خبیثه، حیات توحیدی، نورانی و ایمانی همراه با اعمال صالح و خدمت به بندگان خدا و مجاهده در راه او جلّ و علا ... و نه زندگی شرک آلود، ظلمانی و همراه با خیانت، جهل و ظلم. تحیّت و سلام با برکت و پاکیزه و بَلده و شهری که در آن مراودات، ارتباطات و معاملات، صادقانه، صمیمی و مهربانانه و انسانی باشد؛ و نه ارتباطات نا سالم، ظالمانه و نا مردانه، نا مردمانه و نا جوانمردانه! ... تعبیر "حیات طیبه" در قرآن مجید تنها در سوره نحل آیه 97 آمده است. در این آیه می خوانیم: " مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِّن ذَکرٍ أَوْ أُنثی وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَوةً طیِّبَةً وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسنِ مَا کانُوا یَعْمَلُون َ‏‏"2 یعنی: "هر کس عمل صالح انجام دهد در حالی که مومن است، خواه مرد باشد یا زن، به او حیات پاکیزه می بخشیم و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام دادند، خواهیم داد". بنابر این حیات طیبه و زندگی پاک و پاکیزه که لازمه اش داشتن شهری و شهر نشینیی، بلکه تمدن و مدنیّت و فرهنگی انسانی و ایمانی و در یک کلمه "بلدۀ طیبه" است. مستلزم دو چیز اساسی می باشد: 1- ایمان 2- عمل صالح. خواهشمندم در آیۀ شریفه توجّه کنید،که می فرماید: هر آنکس که با ایمان و دارای عمل نیک باشد، از حیات طیبه و زندگی پاک بر خوردار است و چنین حیات و زندگی(با قید و صفت پاک)، برای او معنا و مفهوم دارد، و داشتنِ چنین زندگی، به شرطِ دارا بودن دو شرط مذکور، برای همه انسانهاست و زن و مرد هم ندارد. قطعاً حیات طیبه نسبت به حیات خبیثه، شجره طیبه نسبت به شجرۀ خبیثه و بلده طیبه در مقایسه با غیر آن ارجحیّت داشته و افضل و برتر می باشند. به نظر نگارنده این سطور، عقل به این امر حکم می کند. همچنانکه شرع بدان حکم می کند که: کُلّما حَکَمَ بِهِ العَقلُ حَکَمَ بِهِ الشَّرعُ وَ کُلَّما حَکَمَ بِهِ الشَّرعُ حَکَمَ بِهِ العَقلُ. اگر چه این متن معروف و گویا است و لکن برای استفاده همگان اقدام به بر گردان آن به فارسی می نماییم. یعنی: هر آنچه را که عقل بدان حکم کند شرع نیز بهمان حکم می کند و هر امری را که شرع به آن حکم کند، عقل هم بدان حکم می نماید. مسلما در این گفتار جایگاه عقل در شرع مقدّس اسلام معیّن و مشخّص می شود و حاکی از توجه شرع و شارع به عقل است. از طرفی در اینجا رابطه ای ما بین حیات طیَّبه و بلدۀ طیبه می یابیم و آن اینکه در بلدۀ طیبه، حیات طیبه بوجود می آید و حیات طیبه انسانها در اثر داشتن ایمان و عمل صالح، هم بلدۀ طیبه ایجاد شده و هم تقویت و توسعه می یابد. از طرفی "امتهاى پیشین بر اثر کردار زشت خود بهلاکت رسیدند. مى‏فرماید: وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ: اگر مردم قریه‏هایى که بر اثر انکار و سرکشى بهلاکت رسیدند، پیامبران ما را تصدیق و از شرک و معصیت پرهیز کرده بودند، خیرات روز افزون را از آسمان و زمین بوسیله باران و گیاهان و میوه‏ها بر آنها مى‏گشودیم. چنان که نوح بقوم خود وعده کرد که اگر ایمان بیاورند برکات آسمانى بر آنها نازل خواهد شد. برخى گویند: برکات آسمان استجابت دعاها و برکات زمین میسر شدن حاجتهاست. وَ لکِنْ کَذَّبُوا فَأَخَذْناهُمْ بِما کانُوا یَکْسِبُونَ3: اما آنها پیامبران را تکذیب کردند و ما آنها را بکیفر معصیتها و مخالفتها و تکذیب پیامبران گرفتار و باران را از آنها منع کردیم و نعمتهاى زمین را از آنها دریغ داشتیم."4 کوتاه سخن اینکه جامعه باید دارای ایمان، تقوا، عمل صالح و روابط سالم باشد تا حیات طیبه، و بلدۀ طیبه و مدینه فاضله شکل گرفته و درست شود. یقینا جمهوری اسلامی، قانون اساسی و رهبری آن بدنبال شکل گیری، تکوین و تکمیل آرمانشهر و یا همان مدینه فاضله است. که در آن حقوق افراد و جامعه حفظ و تامین آن و در همین چهار چوب مقدمات حیات طیبه فراهم شده و در آخرت(و عالم بقاء) ضمن تحقق عینی، پاداش وعده داده شده به اهالی آن اهداء گردد. نویسنده استدعا دارد برخی خوانندگان احتمالی این مقال که ای بابا این همان مطالب تکراری و ادّعایی است که هر از گاهی و یا بطور مرتب گفته می شود، خیر! انسانهای جامعه مسلمان ما(اعم از دختران و پسران)، جوانان و حتی میانسالان باید با این مفاهیم و مبانی آشنا شوند و در پیاده نمودن آن در روی خود و جامعه کوشا، بلکه مصمم باشند. آیا دشمنان قسم خورده اسلام و مسلمانان مرتب در صدد قلب حقایق و ترویج افکار، فرهنگ، سیاست و مبانی باطل خود، برای پیاده نمودن اهداف خود در جهت الینه و استحالۀ فرهنگی و غارت ثروت های ملّت ها نیستند؟! جایی که زور جواب دهد با تهدید، جایی که تطمیع موثّر افتد با بکار بردن آن؛ و در جایی که هیچکدام آن جواب ندهد، با کار فرهنگی مبتذل و ترویج اخلاق مستهجن، برای خواب دادن ملّتها و اغوای آنان حرکت، اقدام و عمل می نمایند. ببینید در شعر زیر شاعر متعهد پاکستانی در ارتباط با بیداری ملتها چه غوغایی کرده:

ای غنچه خوابیده چو نرگس نگران خیز

کاشانه ما رفت بتاراج غمان خیز

از ناله مرغ چمن از بانگ اذان خیز

از گرمی هنگامه آتش نفسان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز

خورشید که پیرایه بسیمای سحر بست

آویزه بگوش سحر از خون جگر بست

از دشت و جبل قافله ها رخت سفر بست

ای چشم جهان بین بتماشای جهان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز

خاور همه مانند غبار سر راهی است

یک ناله خاموش و اثر باخته آهی است

هر ذره این خاک گره خورده نگاهی است

از هند و سمرقند و عراق و همدان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز

دریای تو دریاست که آسوده چو صحراست

دریای تو دریاست که افزون نشد و کاست

بیگانه آشوب و نهنگ است چه دریاست

از سینه چاکش صفت موج روان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز

این نکته گشاینده اسرار نهان است

ملک است تن خاکی و دین روح روان است

تن زنده و جان زنده ز ربط تن و جان است

با خرقه و سجاده و شمشیر و سنان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز

ناموس ازل را تو امینی تو امینی

دارای جهان را تو یساری تو یمینی

ای بنده خاکی تو زمانی تو زمینی

صهبای یقین در کش و از دیر گمان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز

فریاد از افرنگ و دلآویزی افرنگ

فریاد ز شیرینی و پرویزی افرنگ

عالم همه ویرانه ز چنگیزی افرنگ

معمار حرم باز به تعمیر جهان خیز

از خواب گران خواب گران خواب گران خیز

از خواب گران خیز5

صراف تبریزی نیز در خصوص آگاهی و بیداری ملتها چنین سراید:

ای ملت اسلام اویان وقت سحردی

گور بیر نه خبردی

بسدور بو قدر یاتما چورورسَن

دور وقت سحردی

بو دورَدَه هر کیمسه یاتا قانی هدردی

دور وقت سحردی

پانوشت:

1- سوره النور/61

2 - سوره النحل/97

3- سوره الاعراف/ 96

4 - فاطمه پورمحمدی- ترجمه مجمع البیان

فی تفسیر القرآن، ج‏9، ص: 190

5- دیوان ا قبال لاهوری

6- دیوان صراف تبریزی