تراز عملیاتی در نه ماهه نخست امسال منفی 72.5 هزار میلیارد تومان

به تازگی بانک مرکزی جداول گزیده آمارهای مربوط به آذر ماه 1396 را منتشر نموده است. مطابق با آمار، تراز عملیاتی در نه ماهه نخست سال جاری با رشدی 35.6 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته و منفی تر شدن نسبت به آنچه برای نه ماهه مصوب شده بود (منفی 60.2 هزار میلیارد تومان) به منفی 72.5 هزار میلیارد تومان رسیده است.

به گزارش تابناک اقتصادی، از سال 1381 که نظام بودجه ریزی جدید جایگزین نظام بودجه ریزی قدیم شد، بودجه با سه تراز، عملیاتی، سرمایه ای و مالی بسته می شود. در تراز عملیاتی، تفاوت بین هزینه های جاری و مجموع درآمدهای حاصل از مالیات ها و سایر درآمدها نظیر انحصار و مالکیت های دولت، خدمات فروش کالا و ... می باشد. یعنی درآمدهای حاصل از نفت در این تراز آورده نمی شود. تراز دارایی های سرمایه ای، تراز دیگری است که در نظام بودجه ریزی جدید وجود دارد و از تفاوت میان واگذاری دارایی‌ های سرمایه ‌ای و تملک دارایی‌ های سرمایه ‌ای حاصل می شود. در واگذاری دارایی های سرمایه ‌ای، درآمدهای حاصل از فروش نفت و سایر درآمدهایی چون درآمدهای حاصل از واگذاری تاسیسات و اموال منقول و غیرمنقول می آید. تملک دارایی‌ های سرمایه‌ ای نیز همان بودجه عمرانی است. تراز سوم در نظام بودجه ریزی، تراز دارایی های مالی است. این تراز شامل فروش اوراق مشارکت، سهام دولتی، خصوصی ‌سازی یا واگذاری شرکت‌ های دولتی و استقراض از بانک جهانی است.

گزارش های بانک مرکزی نشان می دهد در نه ماهه نخست سال جاری، میزان درآمدهای مالیاتی 68.3 هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم نسبت به مصوب نه ماهه 96 کمتر، اما نسبت به عملکرد پارسال در مقطع مشابه بهتر بوده است. سایر درآمدها نیز 26.9 هزار میلیارد تومان بوده است. در مجموع کل درآمدهای حاصل از درآمدهای مالیاتی و سایر درآمدها 95.3 هزار میلیارد تومان بوده است. در مقابل در این نه ماهه پرداخت های هزینه ای یا همان هزینه های جاری حدود 163.5 هزار میلیارد تومان بوده است.

هزینه ها جاری نسبت به نه ماهه ابتدایی سال گذشته رشد 16.8 درصدی داشته است. همچنین تنخواه گردان اعتبارات هزینه ای در این نه ماهه 4.3 هزار میلیارد تومان بوده است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشدی 163.8 درصدی داشته است. از تفاوت میزان درآمدها با مجموع پرداخت های هزینه ای (جاری) و تنخواه گردان اعتبارات هزینه ای، تراز عملیاتی به دست می آید. تراز عملیاتی در نه ماهه نخست سال جاری منفی 72.5 هزار میلیارد تومان بوده است.

این میزان نسبت به مصوب نه ماهه سال 96 که مبلغ منفی 60.2 هزار میلیارد تومان بوده است و همچنین نسبت به تراز عملیاتی نه ماهه نخست سال گذشته منفی تر شده است و رشد 35.6 درصدی داشته است. این منفی بودن تراز عملیاتی نشان می دهد که اگر ما درآمدهای نفتی نداشتیم، درآمدهای حاصل از مالیات جوابگوی هزینه های جاری و تنخواه گردان- اعتبارات هزینه ای نبود.

برای اینکه اندکی از منفی بودن تراز عملیاتی کاسته شود از تراز دارایی های سرمایه ای که همیشه مثبت است، کمک گرفته می شود. در نه ماهه نخست سال جاری میزان واگذاری های دارایی های سرمایه ای (فروش نفت و ...) با رشدی 51.3 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 64.2 هزار میلیارد تومان بوده است. همچنین میزان تملک دارایی های سرمایه ای یا همان بودجه عمرانی در این نه ماهه 30.2 هزار میلیارد تومان بوده است که رشد 90.9 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته را تجربه نموده است. از کسر واگذاری دارایی های سرمایه ای و تملک دارایی های سرمایه ای، تراز دارایی های سرمایه ای به دست می آید که در نه ماهه نخست سال جاری با رشدی 27.8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، 34 هزار میلیارد تومان بوده است. این رقم نسبت به مصوب نه ماهه سال 96 یعنی 35.9 هزار میلیارد تومان اندکی کمتر است.

حالا تراز سرمایه ای به داد منفی بودن تراز عملیاتی می رسد و به نوعی کسری زدایی نفتی صورت می گیرد. همان گونه که از جدول زیر پیداست ما به التفاوت تراز عملیاتی و تراز سرمایه ای در نه ماهه نخست سال جاری منفی 38.5 هزار میلیارد تومان می باشد که نسبت به مدت مشابه سال گذشته منفی تر و رشد 43.3 درصدی داشته است. دولت برای جبران کسری 38.5 هزار میلیارد تومانی خود در نه ماهه نخست سال جاری از تراز مالی که همان فروش اوراق مشارکت، سهام دولتی، خصوصی ‌سازی یا واگذاری شرکت‌ های دولتی می باشد، کمک گرفته است. دولت از محل واگذاری دارایی های مالی (فروش اوراق مشارکت و ...) در نه ماهه نخست سال جاری با رشدی 74.8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته و فراتر رفتن از آنچه مصوب گردیده بود (40.6 هزار میلیارد تومان)، 60.1 هزار ملیارد تومان دارایی به دست آورده است. همچنین تملک دارایی های مالی دولت در این مدت نیز با رشدی 187.8 درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته و فراتر رفتن از آنچه مصوب گردیده بود، 21.6 هزار میلیارد تومان بوده است. پس تراز مالی که از کسر واگذاری دارایی های مالی و تملک دارایی های مالی به دست می آید، دقیقا همان میزان 38.5 هزار میلیارد تومان بوده است که این تراز نسبت به مدت مشابه سال گذشته 43.3 درصد رشد داشته است و نسبت به آنچه برای نه ماهه مصوب گردیده بود یعنی رقم 24.3 هزار میلیارد تومان، 14.2 هزار میلیارد تومان بیشتر است.

در مجموع می توان گفت اگر درآمدهای نفتی وجود نداشته باشد دولت با کسری های شدیدتری مواجه خواهد شد که مجبور است برای جبران آن خود را مقروض تر کند و یا اینکه اموال خود را به فروش برساند. دولت برای خلاص شدن از رشد وحشنناک هزینه های جاری باید هر چه زودتر فکری به حال آن بکشد و بیشتر به سمت خصوصی سازی واقعی گام بردارد.