لایحه بودجه ۹۷ نقض نظام‌مند و مکرر حقوق شهروندان

باید بپذیریم که بودجه نماد و ویترین تفکر اقتصادی و عقلانیت یک دولت بوده، اولویت‌ها و سیاست‌گذاری‌های دولت را نشان می‌دهد و به همین دلیل حساسیت مردم نسبت به آن کاملا منطقی و طبیعی است. در این مجال ضمن تشکر از کارشناسان و مدیران سازمان برنامه و بودجه به خصوص آقای دکتر پورمحمدی بابت تدوین بودجه از همکاران ارجمندم در کمیسیون تلفیق به خصوص آقای دکتر تاجگردون بابت درایت و هوشیاری و تلاش شبانه روزی جهت اصلاح برخی ایرادات کلی لایحه دولت قدردانی می نمایم . اما در هر حال لایحه بودجه 97 دارای ایرادات اساسی است که لازم است همکاران عزیز با درک جامع از شرایط کلی کشور به اصلاح این موضوعات بپردازند . برخی ایرادات کلی بودجه 97 را در این فرصت کوتاه مطرح می کنم :

1- هر سال به هنگام ارائه لایحه بودجه مردم خودشان را به خداوند بزرگ می‌سپارند ، چون نه مردم و نه ما نمایندگان نمی‌دانیم که دولت محترم چه خوابی برای ملت دیده است. امسال نیز از این قاعده مستثنا نبودیم و دولت به هنگام ارائه لایحه بودجه به مجلس و رونمایی از چندین ماه از تلاش خود، تدابیری سختگیرانه‌تری را در این لایحه بر مردم تحمیل کرده است .

2- کارشناسان معتقدند بودجه 97 باید پیام جدیدی داشته باشد و به نوعی تداوم وضع موجود نباشد. اگرچه دولت همواره در وعده‌ها و گفته‌های خود نوید اقتصاد آزاد و تغییر شرایط را می‌دهد، اما با این حال، بودجه نشان می‌دهد اراده‌ای برای تغییر در دولت دیده نمی‌شود. انتظار می‌رفت که دولت دوازدهم به سمت اقتصاد آزاد و رقابتی برود. اما در محتوای این بودجه علائمی از اقتصاد آزاد دیده نمی‌شود .

3- در سال ۱۳۹۶ درآمد‌های مصوب ۳۴۶ هزار میلیارد تومان بوده در صورتی که کل وصولی ۱۱۰ هزار میلیارد تومان بوده یعنی ۶۳ درصد محقق نشده بنابراین اولین اشکال غیرواقعی بودن بودجه است و از الان مشخص است که بودجه سال ۹۷ با کسری روبرو می‌شود .

4- در برنامه ششم مقرر شد هر ساله باید به میزان ۱۵ درصد حجم دولت کاهش یابد در حالیکه اثر کاهش حجم دولت در لایحه بودجه ۹۷ دیده نشده است و در بودجه جاری افزایش ۱۱ درصدی دیده می‌شود .

5- مشکل دیگر تاکید دولت به تامین بخشی از منابع مالی خود با استقراض از بازار سرمایه است . هر چقدر دولت به این بخش دست درازی کند طبیعتا برای بخش خصوصی چیزی باقی نخواهد ماند .

6- معضل دیگر عدم کارایی سیستم بانکی است . مطابق آنچه رئیس کل بانک مرکزی اعلام کرده است حدود ۴۵ درصد از تسهیلات اعطایی سیستم بانکی در سال گذشته عمدتا مربوط به تسهیلات مالی سررسید شده بود که به نظر می‌آید بودجه‌ای که برای گردش نقدینگی جدید و سرمایه در گردش بانک‌ها درنظر گرفته شده بسیار محدود است و عملا در بودجه هم راهکاری برای سیستم بانکی دیده نشده است .

7- فشار مالیاتی بر مردم و بخش خصوصی نیز تشدید شده است . به نحوی که فقط در بخش ارزش افزوده شاهد سه برابر شدن میزان درآمد مد نظر سازمان امور مالیاتی در دولت و مجلس هستیم . اگر این افزایش به قسمتی از مودیانی که مالیات نمی‌دهند اختصاص داده شود خوب است، ولی اگر قرار باشد این مالیات از کسانی که به طور منظم مالیات پرداخت می‌کنند باز هم مشکلاتی را برای بخش تولید بوجود می‌آورد و معنای آن نابودی کامل بخش خصوصی و تولیدکنندگان است . ما فقط از حدود 40 درصد اقتصاد ایران مالیات دریافت می کنیم. 20 درصد معافیت مالیاتی دارند و 40 درصد دیگر فرار مالیاتی است و ایران یکی از بالاترین نرخ فرار مالیاتی در جهان را دارد. به عبارت دیگر ایران بهشت دلالان، رانت خواران و واسطه گران است. ما باید سعی کنیم با سیاست های بخردانه اقتصادی از سرمایه داری تولید حمایت کنیم و این به معنای اقتصاد مقاومتی است . بزرگترین مفسدان این کشور کسانی هستند که فرار مالیاتی دارند .

8- در بودجه 97 مثل سال گذشته بودجه عمرانی به شدت کاهش یافته و این به معنای استمرار رکود مطلق در کشور است . طی سال های ۸۹ تا ۹۶ بودجه جاری کشور ۵ برابر شده که این به ضرر کشور و عموم مردم است . پروژه های نیمه تمام به دلیل عدم بهره برداری به موقع از آنها اکنون دچار استهلاک شده اند .

9- نرخ ارز در لایحه بودجه ۳۵۰۰ تومان تعیین شده است در حالی که در بازار آزاد نرخ ارز ۴3۰۰ تومان است و مشخص نیست که با چه هدفی این نرخ تعیین شده است و اگر قرار است به سمت تک نرخی کردن ارز پیش رویم که ۷۰۰ تومان اختلاف هیچ نشانه‌ای برای تک نرخی کردن را نشان نمی‌دهد . این خود منبع اصلی فساد در کشور است .

10- در تعیین عوارض خروج ازکشور هم یک بدسلیقگی صورت گرفته است . این تبصره هزینه‌های سیاسی و اجتماعی بسیاری به دولت تحمیل کرد. این در حالی است که این عوارض، درآمد قابل توجهی نیز نصیب دولت نخواهد کرد.

11- در مورد پرداخت بدهی‌های بخش خصوصی توسط دولت در لایحه بودجه ۹۷ هیچ اشاره نشده است ضمن اینکه در این لایحه به بهره برداری از طرح‌های نیمه تمام اشاره نشده و به جذب فاینانس توسط بخش خصوصی و نحوه ضمانت نامه و به اصلاح مالی صندوق‌های بازنشستگی هم اشاره نشده است .

12- وجود اوراق بهادار اسلامی در بودجه سال ۹۶ و 97 موجب بدهکار شدن کشور شده است . در سال جاری، ۵ هزار میلیارد تومان بابت اصل و سود این اوراق باید پرداخت شود .

13- ۱۲ درصد منابع دولت برای صندوق های بازنشستگی خرج می شود یعنی حدود ۷۰ درصد منابع صندوق بازنشستگی کشوری و ۹۵ درصد منابع صندوق های لشکری توسط دولت تامین می شود و این فاجعه ای برای اقتصاد کشور است .

14- بودجه شرکت های دولتی از ۱۹۸ هزار میلیارد تومان در سال ۸۸ به بیش از ۸۰۰ هزار میلیارد تومان در سال ۹۶ افزایش یافته است . متاسفانه نه مجلس و نه دولت هیچگونه نظارتی بر نحوه درآمد و هزینه بودجه دولتی ندارند و بودجه عمومی دو برابر شده است . این درحالی است که تعدادی از این شرکت ها زیان ده هستند که وجود آنها آسیب بودجه محسوب می شوند .

15- معضل دیگر یارانه های پنهانی است که برای اقلامی پرداخت می شودکه هیچ نفعی برای مردم ندارد، این یارانه ها به ضرر اقتصاد است و تنها برخی نفع زیادی از آن می برند و عده ای از آنها بی بهره هستند . ۳۴ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان ۵ فرآورده اصلی نفتی است که با وجود مشکلات اقتصادی امروز پرداخت می شود .

16- در کشور ما فساد نهادینه شده است. من اطلاع موثق دارم که بسیاری از شرکت های وابسته به صندوق های بازنشستگی کشوری ، صندوق بازنشستگی صنعت نفت و هلدینگ خلیج فارس مرکز انواع فسادهای سیستمی ، اداری و مالی است و گوش هیچ مسئولی هم در این خصوص بدهکار نیست .عده ای به راحتی بیت المال را به تاراج می برند و ما هیچ نقشی در کنترل این فساد سیستمی نداریم .

17- ما نیازمند طراحی سیستم تامین اجتماعی کارا برای ارائه خدمات اجتماعی هستیم تا جامعه به سمت عدالت اجتماعی حرکت کند. اگر بتوانیم از ثروتمندان مالیات بگیریم و آن را از طریق سیستم تامین اجتماعی بازتوزیع کنیم عدالت اجتماعی برقرار می شود . در حالیکه این تدابیر در بودجه اندیشیده نشده است . صندوق های بازنشستگی اکثرا به معضل اقتصاد کشور تبدیل شده اند . از سوی مقابل بازنشستگان بدلیل تشدید فشار اقتصادی روز به روز سفره شان کوچکتر می شود . اکثر بازنشستگان با مشکلات بیمه درمانی روبرو هستند .

18- بررسی عملکرد ۶ ماهه بودجه سال ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که ۶۳.۶ درصد این سند تاکنون محقق شده است. بودجه سال ۹۶ در ۶ ماه امسال، ۶۳ هزار میلیارد تومان کسری دارد . لایحه بودجه 97 نشان می دهد دولت به ناچار کسری بودجه را از طریق تخصیص ندادن بودجه طرح‌های عمرانی، استقراض از نظام بانکی و نپرداختن طلب صندوق‌های بازنشستگی تامین می‌کند که این روش، آینده اقتصاد کشور را با خطرات گوناگون روبه‌رو خواهد کرد.

19- در لایحه بودجه سال ۹۷ اعتبارات لازم برای پرداخت تعهدات سال‌های گذشته دولت از بابت جوایز صادراتی پیش‌بینی نشده و این در حالی است که هیچ‌گونه رویکرد اطمینان‌بخش درباره بازپرداخت بدهی‌های دولت و تسویه‌حساب آن با بخش خصوصی در لایحه بودجه سال ۹۷ به چشم نمی‌خورد .

20- بیش از 4 سال از عمر دولت می‌گذرد و هنوز شاهد محافظه‌کاری بسیاری روی موضوع حذف یارانه‌های نقدی ثروتمندان هستیم. در لایحه بودجه سال آینده گفته شده که یارانه 30 میلیون نفر حذف خواهد شد. اما در خصوص مکانیسم و چگونگی انجام آن صحبتی نشده است . این یعنی همه باید منتظر حذف یارانه شان باشند چون سابقه این اقدامات غیرکارشناسانه در دولت وجود دارد .

21- در بودجه سال آینده هیچ نشانه‌ای از سیاست‌گذاری برای حل ابرچالش‌ها دیده نمی شود . بهبود فضای کسب‌وکار ، اصلاح سیتسم بانکی و نظام مالیاتی به فراموشی سپرده شده اند . همچنین برای حل و فصل مشکلات بزرگی همچون صندوق‌های بازنشستگی، بحران آب و محیط‌زیست هیچ راهکاری دیده نشده است .

22- موضوع دیگر عدم توجه کمیسیون های مجلس به پیوست ها و جداول بودجه است . اصلا نمایندگان فرصت بررسی جداول بودجه را ندارند این در حالی است که بخش اعظم بودجه در پیوست ها قید شده است . به عنوان مثال بیش از ۸۱۱ هزار میلیارد تومان از اعتبارات بودجه سال ۹۷ مربوط به شرکت های دولتی است که در پیوست های لایحه بودجه قید شده است. سوالات مهمی در مورد بودجه شرکت های دولتی وجود دارد، چرا شرکت های زیان ده در بخش شرکت های سودده نوشته شده اند؟ سود سهام ، مصوبات مجامع و افزایش درآمدهای این شرکتها محل ابهام است . طبق سیاست های اصل ۴۴ شرکت های زیان ده باید منحل شوند و یا به صورت سازمانهای وابسته به وزارتخانه های مربوطه اداره شوند اما سالیان سال است که تکلیف این شرکت ها مشخص نشده است. هر سال دولت این رقم بودجه شرکت ها را در سرجمع بودجه و ماده واحده می بیند و بعد در پیوستی جداگانه جزئیات آن را منتشر می کند.

23- نکته تاسف بار دیگر نیز شانتاژ رسانه‌ای رئیس جمهور محترم و برخی اعضای کابینه بود که با تاکتیک فرار رو به جلو در این ماهها در بیانات و مصاحبه ها به مواردی نظیر «نظارت بر بودجه‌بگیرهای ویژه»، «حذف ردیف‌های بودجه‌ای غیرشفاف»، «حذف جدول شماره 17» دائما اشاره میکردند و به تخریب دروغین برخی نهادهایی که در سال‌های بعد از انقلاب خدمات بسیاری به حوزه دین و فرهنگ ارائه کرده‌اند پرداختند . این عمل غیر اخلاقی و غیرشرعی از رئیس جمهور ملبس به لباس روحانیت و تحصیل کرده مکتب امام صادق (ع) بسیار بعید است . کاش رئیس جمهور و اعضای دولت برای افزایش قیمت ارز، افزایش قیمت حامل‌های انرژی، حذف حدود 30 میلیون یارانه‌بگیر، افزایش فشار مالیاتی، بودجه‌های سرسام‌آور برای امور جاری برخی نهادهای وابسته به دولت ، فساد اقتصادی در وزارت خانه ها ، اختلاس صندوق فرهنگیان و وزارت نفت و ... اظهار نگرانی می‌کردند .

24- متاسفانه شاهد غربت امور فرهنگی و قرآنی در دولت دوازدهم نظیر دولتهای قبلی هستیم . این تهمتهایی که علیه موسسات فرهنگی قرآنی در این ماهها بیان شد بسیار تأسف‌بار است . چرا دولت به اقتصاد فرهنگ بی‌توجه است؟

25- بسیاری از موارد لایحه بودجه 97 را باید نقض نظام مند و مکرر حقوق شهروندان است. مگر تحمیل مشکلات مضاعف به شهروندان، گرانی، افزایش مالیات،افزایش عوارض خروج از کشور، نقض نظام‌مند حقوق شهروندان محسوب نمی‌شود و چرا رییس جمهور، خود این موارد را در لایحه انگاشته است؟ یا اینکه رییس‌جمهور که خود تدوین کننده منشور حقوق شهروندی است، چرا در لایحه بودجه نیم نگاهی به حقوق شهروندان نداشته و در موارد بسیاری به صورت نظام مند حقوق افراد را نقض کرده است؟

26- بودجه امسال را باید پربار برای دولت ، اما نویددهنده روزهای سخت‌تر برای مردم دانست. گویا اقتصاد مقاومتی را فقط قرار است مردم تحمل کنند و مسئولان و مقامات نظاره‌گر دشواری‌ها و تحمل مردم باشند. این سوال مطرح است که آیا مسئولان هم اندکی از این اقتصاد مقاومتی را حس خواهند کرد؟آیا فرزندان و خانواده‌های آنان نیز اندکی هرچند کم و به اندازه سر سوزن مشکلات مردم را خواهند چشید؟ دولت و مسئولان اجرایی کشور به جای تصمیمات سختگیرانه که فقط باری سنگین بر دوش مردم تحمیل می‌کند، لازم نیست در گام نخست در مورد فساد و اختلاس‌هایی که سبب شده خزانه مملکت و بیت‌المال خالی شود، فکری کنند؟ اختلاس ، فساد ، رانت و زندگی اشرافی برخی مسئولین نظام اقتصادی و اجتماعی کشور را از درون پوسانده است .

سید ناصر موسوی لارگانی

نماینده مردم شهرستان فلاورجان و عضو کمیسیون اقتصادی