بازدید 30308
۲

گذشته، حال و آینده تحقیقات کشاورزی ایران (2)

فؤاد تاجیک
کد خبر: ۷۱۶۹۲۸
تاریخ انتشار: ۰۸ مرداد ۱۳۹۶ - ۱۲:۱۵ 30 July 2017
به روایت آقای دکتر بهمن آبادی (1394) سابقه تحقیقات کشاورزی در ایران گذشته از کشت ارقام اصلاح شده پنبه در دوران صدارت میرزا تقی خان امیرکبیر و نیمه اول سلطنت ناصرالدین شاه قاجار؛ به طور سازمان یافته، با تشکیل مؤسسه سرم سازی رازی در سال 1304 آغاز شد. در دوران سلطنت رضا شاه، مؤسسه اصلاح نباتات پایه گذاری شد که در سال 1338 با نام مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر آغاز به کار نمود.
 
تشکیل اداره تشخیص محلی آفات در سال 1302 نیز منجر به تشکیل اداره کل  بررسی آفات در سال 1328 در وزارت کشاورزی شد که در سال 1341 به انستیتو بررسی آفات و بیماری های گیاهی ارتقاء یافت. فعالیت های پژوهشی مرتبط با چغندر قند با تاسیس بنگاه اصلاح بذر چغندر قند در سال 1315 آغاز شد و با نام مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندر قند ادامه یافت. مؤسسه تحقیقات علوم دامی نیز در سال 1312 با تاسیس بنگاه دامپروری حیدرآباد و سپس مؤسسه تحقیقات دامپروری بنیاد گذاشته شد. بنگاه مستقل آبیاری تحت نظر وزارت آب و برق در سال 1331 و با تشکیل گروه های شناسایی منابع خاک در خوزستان پایه گذاری شد که در سال 1345 به مؤسسه خاکشناسی و حاصلخیزی خاک و سپس مؤسسه تحقیقات خاک و آب در ذیل وزارت کشاورزی تبدیل گردید. فعالیت مستقل و ناهماهنگ این مؤسسات تحقیقاتی در وزارت کشاورزی و سایر وزارتخانه ها، منجر به پرورش ایده تشکیل سازمان تحقیقات کشاورزی در اواخر دهه 40 و تاسیس آن در آغاز دهه 50 گردید تا همچون چتری گسترده، مؤسسات و مراکز تحقیقات کشاورزی را در بر بگیرد. در ماده یک اساسنامه سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مصوب مجلسین شورای ملی و سنا در سال 1353 آمده است: "به منظور تمرکز و توسعه فعالیت های تحقیقاتی وزارت کشاورزی و منابع طبیعی و هماهنگ کردن این فعالیت ها با پیشرفته‌ترین برنامه‌های‌تحقیقاتی جهانی از تاریخ تصویب این قانون، سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی که در این قانون، سازمان نامیده می‌شود در وزارت کشاورزی و‌ منابع طبیعی تشکیل می‌گردد و کلیه مؤسسات و مراکز تحقیقاتی وزارت کشاورزی و منابع طبیعی، تابع این سازمان خواهند بود". در تبصره 2 ماده 4 اساسنامه نیز تصریح شده است که آیین‌نامه ضوابط تشخیص محققان با نظر شورای تحقیقات سازمان و وزارت علوم و آموزش عالی با رعایت ضوابط مربوط به استخدام هیأت های علمی‌دانشگاه‌ها تهیه و پس از تصویب هیأت امناء سازمان به مورد اجراء گذارده خواهد شد.
 
گذشته، حال و آینده تحقیقات کشاورزی ایران (2) 
 
آغاز ساخت مرکز اسناد و مدارک علمی کشاورزی (1353) در اوین که پس از تکمیل، به سازمان تحقیقات کشاورزی تحویل گردید. مهندس سید حسین میر حیدر معاون پژوهشی وقت وزارت کشاورزی و منابع طیبعی در سال 1345 با هدف حفظ محققان فعال در وزارتخانه و پیشگیری از انتقال آنان به مؤسسات آموزش عالی و همچنین تجمیع و هماهنگی مؤسسات تحقیقاتی مستقل موجود و مرتبط (مانند مؤسسه تحقیقات آفات و بیماری های گیاهی، خاکشناسی، جنگل و مرتع، اصلاح نباتات، چغندر قند، دامپروری، سرم سازی رازی) و حتی مراکز تحقیقاتی خارج از وزارت کشاورزی (چای و کرم ابریشم) مقدمات ایجاد سازمانی تحقیقاتی را در مجموعه وزارت کشاورزی فراهم نمود. پس از انجام مطالعاتی با کمک کارشناسان آمریکایی، قانون تشکیل سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی در سال 1353 به تصویب مجلسین شورای ملی و سنا رسید.
 
مهندس میر حیدر به عنوان اولین رئیس سازمان به تصویب آیین نامه ها و مقررات لازم پرداخت. رئیس بعدی سازمان، دکتر امیر هوشنگ برهان از سال 1356 تشکیلات ستادی مؤسسات و پست های هیات علمی را به تصویب رساند، اما وضعیت واحد های تابعه در استان ها نامشخص ماند. ایشان چند جلسه شورای تحقیقات مذکور در اساسنامه سازمان را تشکیل داد که در زمان ریاست آقای دکتر بهمن یزدی صمدی در ابتدای دهه شصت، به طور منظم ادامه یافت و مقدمات تشکیل مراکز تحقیقاتی در استان ها نیز فراهم گردید. در دوره ایشان، الحاق سازمان آموزش کشاورزی و سازمان ترویج کشاورزی به سازمان تحقیقات کشاورزی نیز پایه گذاری گردید. پس از گذشت یک دهه از تشکیل سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، تطبیق وضع محققان و تصویب تشکیلات مراکز تحقیقاتی در دوران ریاست آقای دکتر عیسی کلانتری (1364) تحقق یافت. افزوده شدن چند مؤسسه تحقیقاتی جدید و تشکیل مؤسسات تک محصولی در نیمه دوم دهه شصت و با ریاست آقای دکتر حسن توفیقی واقعیت یافت. در همان زمان، با تصویب قانون تفکیک وظایف وزارتین کشاورزی و جهاد سازندگی، برخی مؤسسات از سازمان تحقیقات کشاورزی منفک شده و به معاونت تحقیقاتی وزارت جهاد سازندگی پیوستند.
 
سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی تا سال 1369، 8 مؤسسه تحقیقاتی را زیر پوشش داشت و فعالیت های آموزشی و ترویجی به صورت مستقل در وزارت کشاورزی دنبال می شد. طی سال های 1310 تا 1345، فعالیت های آموزش کشاورزی در دبیرستان، دانشسرا و مراکز آموزش کشاورزی تحت نظر وزارت آموزش و پرورش صورت می گرفت. از آن پس، این فعالیت ها به وزارت کشاورزی منتقل و به تاسیس سازمان آموزش کشاورزی در سال 1354 منجر شد. در سال 1٣٧١، بر اساس مصوبه شورای عالی اداری، ادغام سازمان تحقیقات کشاورزی و سازمان آموزش کشاورزی تصویب و سازمانی با نام سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی تشکیل شد. براساس همین مصوبه، با تشکیل این سازمان، وظایف مربوط به ترویج کشاورزی (که آن هم قدمتی بیش از 60 سال داشت) نیز از حوزه ستادی وزارت کشاورزی منتزع و به سازمان مزبور واگذار شد. معاونت ترویج وزارت جهاد کشاورزی یکبار در سال 1381 از سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی منفک و در سال 1386 مجددا به آن بازگشت، و چه بازگشتنی! نام سازمان نیز به "ترویج، آموزش و تحقیقات کشاورزی" مبدل شد. این تغییر نام هم یک سال بعد منتفی شد و سازمان تات با اولویت نام تحقیقات باقی ماند.

تشکیل مؤسسات و مراکز تحقیقاتی وابسته به جهاد سازندگی (مرکز تحقیقات مهندسی جهاد، مرکز تحقیقات مسایل روستایی، مرکز تحقیقات دامپروری جهاد، مرکز تحقیقات آب، مؤسسه تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات آبخیزداری و سازمان تحقیقات شیلات) با تاسیس وزارت جهاد سازندگی در سال 1363 به نابسامانی های تحقیقات کشاورزی افزود که تا پس از ادغام وزارت کشاورزی با وزارت جهاد سازندگی و تشکیل وزارت جهاد کشاورزی در سال 1379 ادامه یافت و تزریق روحیه جهادی نیز کارساز نشد. پس از تشکیل وزارت جهاد کشاورزی، باز هم روند تفکیک و ادغام ها ادامه یافت که حاصل آن، تشکیل سازمانی عریض و طویل به نام سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی با بیش از 15 هزار پرسنل بود که می بایست بازوی تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی باشد.

پس از همه این تغییرات و فراز و فرودها، کشتی نشستگان این سازمان، چشم به راه باد شرطه ای هستند تا با تغییرات عملی دیگر، آنان را به سرمنزل مقصود برساند و در عین حال، اهداف توسعه پایدار ملی و خدمت به ولی نعمتان اصلی خود را (کشاورزان و بهره برداران بخش کشاورزی) به منصه ظهور برسانند.

سلام پرواز
خیرات نان
بلیط اتوبوس
تبلیغات تابناک
اشتراک گذاری
مطالب مرتبط
نظرات بینندگان
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۲
سردبیر محترم سایت تابناک. با سلام و احترام، لطفا دستور فرمایید به نظر و پیشنهاد اینجانب در مورد چگونگی انتشار این مقاله که به جنابعالی در همین صفحه عرض شد و جداگانه با ایمیل نیز ارسال گردید، توجه شود. سپاسگزارم و خدانگهدار
بیش از یک ماه از انتشار این مقاله دنباله دار گذشته است. قسمت بعدی را چه وقت می بینیم؟ اگر نقدی در این مقاله هست، کارکنان سازمان تات مشتاق آگاهی از آن هستند.
برچسب منتخب
# ماه رمضان # عید نوروز # جهش تولید با مشارکت مردم # دعای روز هجدهم رمضان # شب قدر