تغییرات 50 درصدی در کابینه چرا و چگونه؟

«حسن روحانی» وقتی وارد کارزار انتخابات ۹۶ شد، روحانی ۹۲ نبود. او هم لحن سخنانش و هم در محتوای دیدگاه هایش را تغییر داده بود. کابینه اول او کابینه‌ای بود که اگر چه به نیت استفاده از نیروهای هر دوجناح چیده شده بود، ولی عملا در طول ۴ سال مورد نقد هر دو جناح قرار می‌گرفت طیف وسیعی از اصولگرایان که بی تعارف نقدش می‌کردند و بخشی از اصلاح طلبان، اما سعی می‌کردند با لحنی نرم طوری که همسو با منتقدان سرسخت اصولگرای روحانی محسوب نشوند انتقاداتی بر عملکرد دولت او وارد می‌کردند. 

به گزارش «تابناک»، در انتخابات اخیر یکی از شعارهای اصلی او «به عقب بر نمی‌گردیم بود» شعاری که اگرچه معنی اول آن عدم بازگشت به قبل از سال ۹۲ بود، اما می‌توانست به معنی عدم تمایل به ماندن در ۴ سال اول ریاست جمهوری او نیز باشد. روحانی در انتخابات ۹۶ شعار‌ها و وعده هایی داد که برای عملی کردن آن عملا نیازمند بازسازی اساسی در کابینه اول خود بود. کابینه‌ای که کمترین نقدی که به آن وارد می‌شد، پیری و سن بالای اعضای آن بود. طبیعی است که کشوری جوان که نیازمند مدیریت شاداب و چابک است نمی‌تواند با وزیرانی که باید در این سن در نقش مشاوران با تجربه مدیرهای جوانتر قرار بگیرند عملی کننده وعده‌های ریز و درشت روحانی درانتخابات اخیر باشد.

تغییر در کابینه هم مطالبه اصلاح طلبان بود و هم مطالبه اصولگرایان. اگر چه همه گروه‌ها سعی می‌کردند از اینکه سهم خواه کابینه محسوب شوند اجتناب می‌کردند، اما از فحوای گفته هایشان مشخص بود مطالباتی دارند که ترجیح می‌دهند در چینش کابینه جدید لحاظ شود. اصلاح طلبان در اظهاراتی که داشتند به چند نکته تاکید می‌کردند. آن‌ها اولا خواستار ورود افرادی به کابینه بودند که همفکرتر با خودشان است چرا که معتقد بودند بیشتر ۲۴ میلیون رای روحانی از بدنه اجتماعی اصلاح طلب به صندوق‌های رای ریخته شده است. دوما خواستار حضور پررنگ‌تر زنان و جوانان در کابینه بودند. اصولگرایان اگرچه زیاد در مورد سهم حضور زنان در کابینه ایده‌ای را مطرح نکردند، ولی با تمام وجود معتقد بودند تیم اقتصادی دولت ضعیف است و باید دچار تغییر اساسی شود. آن‌ها همچنین در مورد اینکه کابینه باید فراجناحی باشد و از همه نیروهای کشور علی الخصوص از طیف رقیب رئیس جمهور با پشتوانه رای ۱۶ میلیونی نیز در کابینه استفاده شود.

اما شاید اولین زمزمه‌های رسمی تغییرات در کابینه توسط خود روحانی در ضیاف افطاری با اعضای دولت شنیده شد. او در آن شب گفت: ما در ۴ سال دولت یازدهم، به دلایلی یک مقدار سختگیری نکردیم. الان وقت ندارم وگرنه توضیح می‌دادم. همه افراد در دولت بدون استثنا زحمت کشیدند. کسی نیست که زحمت نکشیده باشد و از دولت دفاع نکرده باشد. اما همه هم یک‌جور نبودند، مختلف بودند. بعضی‌ها با همه توان آمدند. ما روستایی هستیم، به قولی بعضی‌ها گیوه را در برکشیدند و به میدان آمدند، آستین‌ها را بالا زدند و به میدان آمدند. اما بعضی‌ها پاشنه گیوه‌شان خوابیده بود و ور نکشیدند. لخ‌لخ کردند. یک مقدار راه آمدند و مسیر را آمدند و زحمت کشیدند. سعی‌آنان مشکور. یک عده وقتی به دولت حمله می‌شد، با همه قدرت آمدند دفاع کردند، با همه وجودشان دفاع کردند، چون دفاع از دولت، دفاع از ملت است.

پس از این اظهارات که رسانه‌ها از آن به عنوان گلایه رئیس جمهور از وزرایش تعبیر شد، گمانه‌ها برای تغییرات در دولت شدت گرفت. گهگاه یکی از نماینده‌های مجلس یا یکی از نزدیکان دولت در فضای مجازی خبر از خبرهای خوب و بد از تغییرات در کابینه آینده می‌دادند، اما هیچ خبری رسمی در مورد لیست احتمالی کابینه و میزان تغییرات اعمال شده نسبت به کابینه یازدهم از آن شنیده نمی‌شد. تا اینکه محمدعلی نجفی از تغییرات ۵۰ درصدی در کابینه سخن گفت. روحانی در یکی از اظهاراتش در نسشتی خبری گفته بود که جایگاه جوانان در کابینه جدید پر رنگتر خواهد بود و همچنین بانوان نیز در کابینه حضور خواهند داشت، اما حضور بانوان به معنای وجود زن وزیر نیست.

مولاوردی معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور از جمله کسانی بود که به استناد اخباری که از او در رسانه‌ها و فضای مجازی منتشر می‌شد جز پیگیرترین افراد کابینه برای پررنگ‌تر شدن سهم زنان در دولت آینده بود. کسی که در آخرین گمانه زنی‌ها از او به عنوان دومین وزیر زن احتمالی در جمهوری اسلامی یاد می‌شود.

اگر چه مطالبه حضور زنان در کابینه در جایگاه وزیر مطالبه بخشی از مردم و سیاسیون است، اما به نظر می رسد، روحانی با وجود اینکه شعارهایی هم راستا با این مطالبه را مطرح کرده است کمی محافظه کارتر از آن باشد که بیش از یک وزیر زن را در کابینه دوازدهم جای دهد. چرا که زنان به دلایل مختلف در طول سال‌ها نتوانسته اند در بدنه مدیریتی کشور از سطوح میانی تا عالی به اندازه کافی رشد کنند و کادرسازی و تربیت مدیران موفق زن در حد مدیریت وزارتخانه‌ها روند طبیعی و مناسبی نداشته است. به همین دلیل احتمالا در راستای پاسخ به مطالبه حضور زنان و جوانان در ساختار مدیریتی دولت، روحانی ترجیح دهد از آنان در پست هایی مانند معاونت وزارتخانه‌ها و پست‌های میانی استفاده کند. مسیری که برای ساختن کادرهای باتجربه برای تصدی وزارتخانه‌ها در آینده مسیری غیرمنطقی به نظر نمی‌آید.

با این وجود بر اساس اطلاعات به دست آمده و گمانه زنی‌های منتشره از نزدیکان رئیس جمهور به نظر می‌رسد ادعای ۵۰ درصد تغییر در کابینه درست باشد. با این تفاوت که درصد بزرگی از این تغییرات جابجایی‌های درون کابینه‌ای باشد. تیم اقتصادی دولت تغییر چندانی نخواهد کرد و ادامه همان مسیر قبلی محتمل‌ترین پیش بینی از وضعیت مدیریت وزارتخانه‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود.

حضور زنان در کابینه به جز افزوده شدن یک وزیر زن که احتمالا شامل وزارتخانه آموزش و پرورش باشد چند معاون و مشاور زن در کابینه حضور خواهند داشت.

احتمالا روحانی با خارج ساختن وزیری باتجربه، ولی مسن صنعت و معدن از کابینه و بکار گرفتن چند وزیر کم و سن و سال‌تر بتواند تا حدی میانگین سنی دولت خود را کاهش دهد، ولی او ترجیح خواهد داد با بهره گیری از کارگزارن جوان در سمت هایی مثل معاونت وزارتخانه‌ها تا مدیرکلی ادارات و استانداری‌ها و فرمانداری‌ها به وعده استفاده از جوانان در دولت جامع عمل بپوشاند. با این حال نباید انتظار داشت روحانی در این دوره هم در انتخاب وزرا دست به تغییری اساسی بزند.

چند روز گذشته هم جدول لیست احتمالی کابینه دوازدهم که توسط تابناک منتشر شد نشان دهنده تغییراتی بود که شامل وزیران پیشنهادی، معاونان رئیس جمهور، رؤسای سازمان ها، رئیس کل بانک مرکزی و در مجموع اعضای کابینه دوازدهم می‌شد، بر اساس جدول یاد شده، ۵۰ درصد از کابینه یازدهم حفظ و ۵۰ درصد دیگر شامل جابجایی یا تغییر می‌شوند.

تغییرات ناچیز در وزارتخانه‌های بخش اقتصادی، سیاست داخلی، سیاست خارجی و همچنین انجام عمده تغییرات در بخش‌های فرهنگی، آموزشی، اجتماعی در حقیقت همه تحولی بود که در کابینه دوازدهم تحقق می‌یابد.

ماندگار شدن وزیرانی نظیر «محمد جواد ظریف، سید محمود علوی، عبدالرضا رحمانی فضلی، بیژن نامدار زنگنه، حسین دهقان، علی طیب نیا، محمود حجتی، علی ربیعی، مسعود سلطانی فر، سید حسن قاضی زاده هاشمی» و همچنین جدایی وزیرانی نظیر «مصطفی پورمحمدی، عباس آخوندی، رضا صالحی امیری، محمد فرهادی، فخر الدین احمدی دانش آشتیانی، حمید چیت چیان، محمود واعظی، محمدرضا نعمت زاده» از دیگر نکات مهم این لیست است.