از اجرای قانون انحصار معاملات قند و شکر تا سفر رئیس جمهور آمریکا به ایران

به گزارش تابناک اقتصادی، تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ای است تمام نما از رویدادهای اقتصادی که در گذشته رخ داده است و بیانگر ریشه های تاریخی بسیاری از واقعیت های امروز ایران و جهان است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان در گذر زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخی نهمین روز خرداد ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.

9 خرداد 1304، قانون انحصار معاملات قند و شكر در دست دولت كه يكم خرداد 1304 با هدف تثبيت بها و زمينه آن در بازار به تصويب مجلس رسيده بود از روزي چون امروز، در 92 سال پيش به اجرا گذارده شد.

9 خرداد 1332، آقای صهبا رئیس هیات مدیره شرکت ملی شیلات گفت: اکثر تقاضاکنندگان خارجی خرید از شیلات خواستار خاویار و ماهی حرام هستند و داریم به موضع درخواست آنها رسیدگی می‌ کنیم. وی اضافه کرد: شرکت شیلات مشغول تهیه فهرستی از انواع ماهی ‌ها و محصولات شیلات ایران است که پس از نهایی شدن برای هر یک از متقاضیان شیلات ایران ارسال می‌شود. او گفت: اگر ما بخواهیم خاویار و ماهی حرام را از سایر محصولات خود جدا کنیم و آنها را جداگانه بفروشیم، دیگر سایر انواع ماهی‌ های ما خریداری نخواهد داشت؛ زیرا از 5000 تن محصولات شیلات ما 800 تن آن ماهی حرام است که باید جزو سایر ماهی‌ ها باشد. 

همچنین در این روز جراید مطلع شدند که کارکنان کشتارگاه تهران همگی اعتصاب کرده ‌اند و حاضر نیستند کشتار کنند. خبرنگار اطلاعات که برای پیگیری خبر به کشتارگاه تهران رفته بود، در این باره نوشت: کارکنان کشتارگاه می‌گویند ما خودمان گوسفند را گران ‌تر از نرخ مقرره شهرداری خریداری می کنیم، به همین جهت انجام کشتار برای ما ضرر دارد و شهرداری هم حاضر نیست به تقاضای ما رسیدگی کند. موقعی که خبر اعتصاب کارکنان به فرمانداری نظامی تهران رسید، آقای سرهنگ نوبان به اتفاق یک کامیون سرباز به آنجا رفت و از انجام هرگونه تظاهراتی جلوگیری به عمل آمد، سپس یازده نفر از نمایندگان کشتارگاه به شهرداری تهران رفتند تا با آقای امینی، کفیل شهرداری ملاقات و مذاکره کنند. آقای امینی پس از مذاکره با نمایندگان کشتارگاه به خبرنگار اطلاعات گفت: کارکنان کشتارگاه می‌ گویند چون دولت اجازه صدور گوسفند از کشور را صادر کرده است، به همین جهت خرید و کشتار گوسفند؛ نرخی که از طرف شهرداری تعیین شده است برای ما ضرر دارد، ولی از طرف شهرداری به آنها گفته شد که باید به تقاضای آنها رسیدگی شود و اگر آنها بخواهند گوشت را از نرخ مقرره بیشتر بفروشند، شهرداری ناچار خواهد شد که خودش کشتار کند و در نتیجه قرار شد آنها کشتار خود را از سر بگیرند و قصاب ‌ها نیز دوباره دکان خود را باز کنند و گوشت را به نرخ فعلی بفروشند تا کمیسیونی تشکیل شود و به این موضوع رسیدگی کند.

خبر دیگر این روز آغاز به کار "بانک توسعه و صادرات" بود. در مراسم آغاز به کار این بانک که با حضور جمعی از وزرا و شماری از نمایندگان مجلس شورای ملی برگزار شد، شاه ساعت 5/ 10 به همراه گارد خود وارد محل افتتاح بانک شد و سپس دکتر اخوی، وزیر اقتصاد ملی در پشت تریبون قرار گرفت و گزارشی از وضعیت افتتاح این بانک ارائه داد. او گفت: بانک توسعه صادرات به منظور کمک به صادرکنندگان کشور که ثروت طبیعی ایران را به بازارهای جهان می ‌رسانند تشکیل شد. سپس دکتر خوش‌بین، نخستین مدیرعامل بانک توسعه صادرات توضیحاتی درباره نحوه سرمایه ‌گذاری اولیه بانک داد و گفت: سرمایه اولیه بانک پانصدوپنجاه میلیون ریال است که به 5500 سهم یکصد هزار ریالی با نام تقسیم می ‌شود که 3300 سهم به مبلغ 330 میلیون ریال از طرف بانک ملی ایران و یک‌ هزار و یکصد سهم به مبلغ یکصد و ده میلیون ریال از طرف سازمان برنامه و یک ‌هزار و یکصد سهم به مبلغ یکصدو‌ده میلیون ریال از طرف شرکت سهامی بیمه ایران تعهد شده است و هر کدام از تعهدکنندگان 40 درصد از سهم خود را که مجموعا دویست و بیست میلیون ریال می‌ شود، نقدا پرداخته ‌اند. در ادامه، دیگر مسوولان هر کدام به فراخور مطلبی گفتند و سپس اولین شماره حساب به نام محمدرضا پهلوی با پرداخت مبلغ 100 هزار ریال صادر شد و دکتر خوش ‌بین نخستین دفترچه پس ‌انداز این بانک را در حضور شاه پر کرد وآن را تحویل وی داد.

9 خرداد 1338، به دستور دولت به 5 هزار پناهنده کرد عراقی مسکن داده شد و دولت تامین غذای آنان را عهده گرفت.

9 خرداد 1342، موافقتنامه اقتصادی جدیدی بین ایران و شوروی امضا شد که براساس آن مقرر شد شوروی چهارصد میلیون ریال به ایران ماشین ‌آلات بدهد و ایران نیز در مقابل به آنان پنبه، سبزه، حنا و وسمه بدهد.

9 خرداد 1344، عملیات حفاری در آب‌ های خلیج فارس به وسیله شرکت نفت بین ‌الملل دریایی ایران آغاز شد.

9 خرداد 1351، ریچارد نیکسون سی و هفتمین رئیس ‌جمهوری آمریکا به همراه همسرش برای یک دیدار رسمی وارد تهران شدند. این سفر در شرایط خاصی صورت گرفت: از یكسو شاه با خروج انگلستان از خلیج ‌فارس در پاییز۱۳۵۰، خلأ قدرتی در منطقه احساس می‌ كرد و اصرار داشت با كمك آمریکا این خلأ را پر ‌كند؛ از سوی دیگر پیمان دوستی عراق و شوروی در فروردین ۱۳۵۱ به امضا رسید و سلاح ‌های روسی به بغداد سرازیر شد. این دو موضوع شاه را بیش از گذشته به واردات سلاح‌ ها و جنگ ‌افزارهای آمریکایی تشویق می ‌كرد.

شاه نیكسون را «دوست قدیمی و مورد اعتماد خویش‌» می‌ دانست‌. این دوستی از زمانی آغاز شد كه نیكسون معاون آیزنهاور بود و در بازگرداندن شاه به قدرت، با كودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، نقش بسزایی داشت. نیكسون بلافاصله پس از كودتای ۲۸ مرداد به ایران آمد وحمایت قاطع دولت خود را از شاه اعلام كرد. علاوه بر این، وی در آبان ۱۳۴۷ كه در انتخابات ریاست‌ جمهوری آمریکا به پیروزی رسید، از حمایت ‌های مالی شاه برخوردار بود. شاه یك سال پس از پیروزی نیكسون ـ ۲۹ دی ۱۳۴۸ـ در سفر رسمی عازم واشنگتن شد و مورد استقبال گرم نیكسون قرار گرفت. او در این سفر برای نخستین بار پیشنهاد ارسال نفت در ازای دریافت سلاح را با مقامات آمریکایی مطرح كرد كه با خشنودی هیات حاكمه آمریکا همراه بود. از زمان سفر شاه به آمریکا تا سفر نیكسون به تهران ـ ۳۰ ماه ـ ۲۲۰ میلیون دلار تجهیزات نظامی در اختیار شاه قرار گرفت‌. اعلام دكترین نیكسون در دوم مرداد ۱۳۴۸ نیز عامل دیگری در تشویق شاه به خرید سلاح‌ های آمریکایی بود. نیكسون با آشكار شدن علائم شكست آمریکا در جنگ ویتنام، دكترین خود را مبنی بر لزوم تسلیح دولت ‌های متحد آمریکا در مناطق بحرانی جهان، به جای حضور نظامیان آمریکا در این مناطق اعلام كرد. این دكترین تشویق حكومت‌ های وابسته به آمریکا چون کره‌جنوبی‌، ویتنام‌ جنوبی‌، فیلیپین و ایران را برای خرید سلاح بیشتر در پی داشت. با این شرایط سفر نیكسون به تهران اهمیت خاصی داشت و نقطه عطفی در برنامه تسلیحاتی ایران به شمار می ‌رفت‌.

منابع: آرشیو روزنامه دنیای اقتصاد