از اجرای قانون انحصار معاملات قند و شکر تا نخستین دوره مجلس شورای اسلامی

به گزارش تابناک اقتصادی، تاریخ اقتصاد ایران و جهان آینه ای است تمام نما از رویدادهای اقتصادی که در گذشته رخ داده است و بیانگر ریشه های تاریخی بسیاری از واقعیت های امروز ایران و جهان است. موضوع "اقتصاد ایران و جهان در گذر زمان" در این نوشتار به وقایع تاریخی ششمین روز خرداد ماه اختصاص دارد که به طور مستقیم و غیر مستقیم اقتصاد ایران و جهان را متاثر کرده است.

6 خرداد 1304، قانون انحصار معاملات قند و شكر در دست دولت که با هدف تثبيت بها و زمينه آن در بازار به تصويب مجلس رسيده بود از این روز به اجرا گذارده شد.

اين قانون به دليل حفظ منافع مردم (مصرف كنندگان) از قوانين خوب ايران بشمار مي رود. دولت هايي كه با نظام «سرمايه داري خالص» اداره مي شوند به ويژه آمريكا، پس از جنگ جهاني دوم همواره تلاش كرده اند كه اين انحصارات در كشورهاي ديگر از ميان برود. به گواه «تاريخ» فساد و بوروكراسي دولتي در اين كشورها، به اين فشار خارجي كمك كرده است.

6 خرداد 1306، بلدیه تهران در این روز در اطلاعیه‌ ای که به طور مختصر در اختیار جراید گذاشت یادآور شد: بلدیه تهران برای آسفالت ‌ریزی خیابان‌ های تهران مطالعاتی نموده که ماشین مخصوص این کار خریداری شود و کلیه مسائل را خود بلدیه انجام دهد و به این منظور به خرید ماشین‌ های آسفالت ‌ریزی که گویا از 60 هزار تومان قیمت آن متجاوز نیست مبادرت کرده است و فعلا 25 هزار تومان آن را پرداخته ‌اند و در نظر است در اولین اقدام خیابان‌ ناصریه (ناصرخسرو امروزی)، خیابان علاءالدوله (فردوسی امروزی) و خیابان ‌های اطراف ارک را امسال آسفالت ‌ریزی کنند. بلدیه تهران همچنین در روز 6 خرداد 1306 نرخ یخ را در سطح شهر تهران به این شرح اعلام کرده است: نرخ یخ مطابق سنه ماضیه (سال قبل) تا اخطار مجدد به قرار ذیل است: در یخچال چهارمن 60 دینار، درب دکاکین و به طور دوره ‌گردی یک من 30 دینار ، چهار من 30 دینار، درب دکاکین و به طور دوره‌ گردی چهارمن 45 دینار (9 شاهی) و متخلفان به اداره صلح بلدیه جلب خواهند شد.

6 خرداد 1309، دولت وقت امتیاز چاپ اسكناس ‌های ایران را كه تا آن زمان منحصرا در دست انگلیسی ‌ها بود لغو و بابت این اقدام خود، 200 هزار لیره به انگلیسی ‌ها غرامت پرداخت كرد و اجازه داد كه انگلیسی ‌ها بانك خود را در تهران و شعب آن را در استان‌ ها داشته باشند.

انحصار چاپ و نشر (به جریان ‌گذاری) اسكناس ایران به مدت چهل سال در دست بانك انگلیسی بود كه بعدا با عنوان بانك شاهنشاهی به كار بانكداری در ایران ادامه داد. بانك انگلیسی كه از31 مارس 1890 عملا كار خود را در ایران آغاز كرده بود، با اینكه از سال 1949 تغییر نام داده بود در سال 1952 (1331) به دست دكتر مصدق نخست ‌وزیر وقت منحل شد كه دو دهه بعد از آن، در ایران به نام بانك خاورمیانه انگلستان تجدید حیات كرد و ثروتمندان ایرانی ظرف سال‌ های 1976 تا پایان 1978 معادل صدها میلیون لیره از طریق آن از كشور خارج ساختند.

ناصرالدین شاه قاجار امتیاز فعالیت بانك انگلستان (شعبه شرق) را به انگلیسی ‌ها داده بود و ملكه ویكتوریا در 1889 اجازه داده بود كه این بانك در ایران به كار بپردازد. مقر مركزی این بانك در تهران در ساختمانی واقع در ضلع شرقی میدان توپخانه بود كه بعدا بانك بازرگانی (نخستین بانك غیردولتی ایران) در آنجا مستقر شد.

به عبارت دیگر؛ از سال 1890 تا 1930 ( 1309خورشیدی)، یك بانك انگلیسی وظایف بانك مركزی ما را انجام می‌ داد. از خرداد 1309 (27 مه 1930) دولت ایران، خود (نخست از طریق بانك ملی و بعدا پس از تاسیس بانك مركزی، توسط آن) كار چاپ اسكناس را به دست گرفته است.

6 خرداد 1321، شرکت خوار و بار در ایران تاسیس شد.

6 خرداد 1341، جراید این روز  نوشتند که در ساعت 6 بامداد احمد نفیسی شهردار جدید تهران به میدان ‌های خواربار و تره ‌بار رفت و طوری که شناخته نشود از نزدیک قیمت ‌ها را بررسی کرد. شهردار تهران ابتدا از میدان انبار گندم دیدن کرد و در آنجا با چند تن از خریداران و فروشندگان صحبت نمود و شخصا قیمت‌ ها را می ‌پرسید و هر یک از فروشندگان مطلبی می ‌گفتند و پس از آنکه میدان‌ داران فهمیدند شهردار آمده در ظرف چند دقیقه به روی کلیه اجناس خود اتیکت نصب کردند و نرخ ‌های قلابی به روی کالاهای خود زدند و شهردار که از نزدیک این وضع را تماشا می‌ کرد ناراحت شد و دستور برکناری ماموران و روسای میدان‌ های خواربار و تره ‌بار شهرداری را همان جا صادر کرد. در این بازدید نفیسی در بیش از صد نقطه توقف کرد و قیمت کالاها را پرسید و به ماموران اداره خواربار دستور داد تا سیستم تعیین نرخ و نصب اتیکت را به سرعت و دقت اجرا کنند و همچنین به دادگاه‌ های سیار شهرداری ماموریت داد تا از بامداد فردا محل کار خود را به میدان‌ ها منتقل ساخته و با همکاری حاج افضلی جلوی تخلفات را بگیرند.

6 خرداد 1351، برخی فکر می‌کنند پدیده «تلگرام» که این روزها به صورت گسترده‌ترین شبکه روی گوشی‌های همراه فعال است پدیده‌ای است که مال امروز است و تازه اختراع شده، حال آنکه ارسال 9 تلگرام مستند از 9 شهرستان به نخست ‌وزیر ایران در یک روز نشانگر این است که این خط و پدیده مخابراتی از حدود یک ‌ونیم قرن پیش در حوزه مخابرات ایران فعال بوده است. به خبری که روز ششم خرداد 1351 در جراید چاپ شده دقت کنید: انتشار بیانیه رسمی اتحادیه صنف حمل ‌ونقل مبنی بر انشعاب از اتحادیه مرکزی کامیون‌ داران و موسسات حمل ‌ونقل کالای ایران موجب شد که این مساله در میان افراد صنوف کامیون‌ دار و حمل‌ ونقل مورد بحث قرار گیرد و اکثریت افراد این دو صنف طی ارسال «تلگرام»‌ هایی همبستگی خود را به اتحادیه مرکزی کامیون ‌داران اعلام داشتند که امروز تلگرام ‌هایی از بندر شاهپور، کرمان،‌ بجنورد، قوچان، سمنان، بندر شاه، بندر پهلوی غازیان، گنبد قابوس ، خطاب به امیرعباس هویدا، وزیر کار و آذرفر ریاست اتحادیه سندیکای کامیون ‌داران تهران و سندیکای حمل ‌ونقل کالای ایران ارسال شده است. چاپ این تلگرام با اسامی ارسال ‌کنندگان تلگرام ‌ها نشان می ‌دهد که بازار تلگرام در آن سال ‌ها نیز بازاری گرم در حوزه مخابرات ایران بوده است.

یک مقام مطلع در گمرک روز ششم خرداد 1351 به خبرنگاران گفت: انبار گمرک تهران به کرج انتقال می ‌یابد. او اضافه کرد: انبار جدید گمرک تهران در زمینی به مساحت 5 میلیون مترمربع در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن کردان کرج احداث خواهد شد و به موجب همین طرح،‌ ساختمان انبار گمرک جدید باید ظرف 5 سال آینده مورد بهره ‌برداری قرار گیرد. به گفته او هم ‌اکنون (1351) گمرک تهران در جنوب شهر، انباری در اختیار دارد و با آنکه حدود 40 هزار متر مربع به وسعت آن اضافه شده است معهذا به علت کمبود جا برای گمرک و بازرگانی مشکلاتی فراهم کرده است. وی افزود: بر اساس آمار سالانه حدود 800 هزار تن کالا از گمرک تهران ترخیص می‌ شود و پیش ‌بینی شده رقم ترخیص کالا طی 10 سال آینده به چند برابر فعلی (1351) برسد.

6 خرداد 1352، آپارتمان‌ های ساعی و بهجت آباد که توسط وزارت آبادانی و مسکن ساخته شده بود افتتاح شدند.

6 خرداد 1355، ایجاد یک آسمانخراش 32 طبقه آن هم در بخشی از حوزه مرکزی شهر تهران از اوایل دهه 50 در محافل اقتصادی بحث ‌برانگیز بوده است و هر کس به فراخور اطلاعاتی که در این باره داشت، حرف می ‌زد و می ‌نوشت تا آنکه بالاخره مهندس «ایرج فرخو» مدیر اجرایی این آسمانخراش در گفت ‌وگویی (که شبیه رپرتاژ آگهی است) در جراید کشور روز ششم خرداد 55 گفت: طرح این آسمانخراش توسط یکی از معروف ‌ترین معماران فرانسه و برنده جایزه معماری رم کشیده شده است و 32 طبقه دارد و معادل 53 هزار و 192 مترمربع بنا خواهد داشت و تمام محاسبات آن توسط مهندسان مشاور «ستک باتیمان» فرانسه انجام شده و امر نظارت بر اجرای آن نیز با شرکت «هستک ایران» است. این برج دارای پارکینگ به حد کفایت است و بخش ‌های مختلف خدماتی مثل فروشگاه، نمایشگاه، سکرتری، تلکس و تلگراف، بانک،‌ اداره ثبت، باجه پست، چاپ نقشه، آژانس‌ های تبلیغاتی، کلوپ ورزشی و سونا، رستوران و سلف ‌سرویس در آن پیش ‌بینی شده است. این بنا هم ‌اکنون «برج سپهر» نام دارد و در خیابان سمیه واقع شده و متعلق به بانک صادرات ایران است.

6 خرداد 1359، نخستين دوره مجلس شورای اسلامی در تهران و در ساختمان سنای سابق آغاز بكار كرد. تا آن زمان وظيفه قانونگذاري عملا برعهده شوراي انقلاب بود.

منابع: آرشیو روزنامه دنیای اقتصاد و ویکی پدیا