افزایش میزان معوقات بانکی و کاهش نسبت معوقات بانکی به کل تسهیلات

یکی از مشکلات و معضلات نظام بانکی کشور معوقات بانکی می باشد. در سال های اخیر دولت، بانک مرکزی و نظام بانکی تلاش های بسیاری را در جهت کاهش معوقات بانکی صورت داده اند و به گفته رئیس کل بانک مرکزی این معوقات اکنون حدود 10 درصد می باشد.

به گزارش تابناک اقتصادی، نظام بانکی یکی از ارکان اصلی نظام اقتصادی هر کشوری می باشد و عملکرد صحیح و درست این نظام می تواند باعث رشد و شکوفایی نظام اقتصادی شود. بی تردید می توان مطالبات غیرجاری بانک ها که در اکثر مواقع از آن ها به معوقات بانکی تعبیر می شود را یکی از آثار و پیامدهای فعالیت های تامین مالی در بانک ها و موسسات مالی دانست. هر چه یک جامعه در حال رشد و توسعه باشد، میزان تسهیلات و وام های دریافتی افزایش خواهد یافت و به موازت این افزایش، بانک ها و موسسات اعتباری بیشتر در معرض خطر عدم وصول یا همان مطالبات غیر جاری (معوقات بانکی) قرار می گیرند. افزایش میزان این مطالبات غیرجاری باعث می شود تا عملکرد نظام بانکی با مشکل مواجه شود.

آن گونه که در گزارش عملکرد بانک ها در سال 91 آمده است، میزان مطالبات غیرجاری (معوقات بانکی) از سال 85 تا سال 92 روندی صعودی داشته اند. در حالی که میزان معوقات بانکی در سال 85 حدود 16 هزار میلیارد تومان بوده است این معوقات در سال 92 به حدود 80 هزار میلیارد تومان رسیده است. افزایش میزان معوقات بانکی شاید به خودی خود اهمیت چندانی نداشته باشد و این "نسبت معوقات بانکی به تسهیلات" است که دارای اهمیت بیشتری می باشد. این نسبت، درصد مطالبات معوق بانکی از کل تسهیلات اعطا شده توسط شبکه بانکی را نشان می دهد و این یعنی اینکه از کل تسهیلاتی که بانک ها پرداخت نموده اند چند درصد قابل بازگشت به شبکه بانکی نیست. این نسبت در سال 1385، حدود 11.3 درصد بوده است که با افزایشی 3.4 درصدی در سال 1391 به 14.7 درصد رسیده است. کارشناسان مهمترین علل افزایش معوقات بانکی و افزایش نسبت این معوقات به کل تسهیلات در سال های قبل از سال 92 را این گونه عنوان کرده اند: نوسانات نرخ ارز، رکود اقتصادی در سال‌ های 91 و 92، نرخ بهره حقیقی منفی در سال های نیمه دوم دهه 80، مداخلات زیاد دولت در فرآیند پرداخت تسهیلات بانک ها و بدهی زیاد دولت به شبکه بانکی، ناکارآمدی نظارت بانک مرکزی بر شبکه بانکی، ناکارآمدی قوانین مربوط به وثایق و تضمینات بانکی،پرداخت تسهیلات کلان به اشخاص حقیقی و حقوقی مرتبط بانک ها و فقدان انگیزه در بانکها برای وصول این مطالبات، وابستگی شدید بانک‌ های خصوصی به بدهکاران اصلی، عدم استفاده بانک ها از گزارشات اعتبارسنجی پیش از اعطای تسهیلات و… . 

آن گونه که ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه های خود اعلام کرده است بعد از سال 1392 میزان معوقات بانکی افزایش یافته اما نسبت معوقات بانکی به تسهیلات کاهش یافته است. 

ولی الله سیف رئیس کل بانک مرکزی در مصاحبه بهمن ماه 1395 در پاسخ به این سوال که آیا بانک مرکزی اطلاعات دقیقی از میزان معوقات بانکی دارد یا خیر؟ این معوقات چقدر است؟ آیا معوقات بانکی روند صعودی داشته یا خیر؟ گفت: این روند رو به افزایش نبوده است به طوری که در سال 92 حجم مطالبات معوق نسبت به کل تسهیلات 15 درصد بود که حدود 90 هزار میلیارد تومان می‌شد ولی اکنون این نسبت و حجم مطالبات معوق به 11 درصد رسیده که حدود 105 هزار میلیارد تومان می باشد. بنابراین افزایش مطلق وجود دارد اما نسبت آن مهم است. شما نمی‌توانید قدرمطلق را مقایسه کنید. سیف افزود: بنابراین آن چیزی که مهم است این بوده که آن 15 درصد اکنون به 11.7درصد رسیده و این روند هم ادامه می‌یابد. رئیس کل بانک مرکزی تأکید کرد: همانطور که قبلاً به آن اشاره کردم نرخ زیر 5 درصد در زمینه مطالبات معوق می‌تواند برای ما قابل قبول باشد و تا تحقق آن بانک مرکزی با حساسیت دارد کار را دنبال می‌کند. سیف با بیان اینکه راه‌ های مختلفی برای کاهش مطالبات معوق وجود دارد، گفت: دقت در ارائه تسهیلات جدید و پیگیری در وصول مطالبات معوق گذشته از جمله راهکارهای موجود است که در روش دوم پرونده‌ های معمولی را خود بانک ‌ها دنبال می ‌کنند و پرونده‌ های کلان که در نظام بانکی می ‌تواند 40 تا 50 مورد باشد برای آن ‌ها نیز کارگروه فرادستگاهی در بانک مرکزی تشکیل شده که تک تک این پرونده‌ ها را مورد بحث و بررسی قرار می ‌دهد. وی تأکید کرد: اعضای این کارگروه از تک تک دستگاه‌ ها از جمله قوه قضاییه حضور دارند و در این کارگروه پرونده ‌ها مورد به مورد پس از تحلیل کامل وضعیت به مرجع قضایی ارجاع می‌ شود و مرجع قضایی خوشبختانه با این موارد دارد خوب برخورد می‌ کند و این کار می‌ تواند آثار مثبتی داشته باشد و اکنون این کار در مسیر خوبی قرار گرفته است.

البته رئیس کل بانک مرکزی در نشست خبری دیگری که در مورخه 19 اردیبهشت 1396 با خبرنگاران داشت اعلام کرد که مطالبات معوق نظام بانکی در آغاز دولت ۱۴,۷ درصد از کل تسهیلات بود که این میزان هم اکنون به 10 درصد رسیده است. حسن روحانی نیز در مناظره اقتصادی دوازدهمین دوره ریاست جمهوری که در روز جمعه مورخه 22 اردیبهشت 1396 انجام شد پیرامون معوقات بانکی به همین رقم 10 درصد اشاره نمود. 

در کل آنچه از مصاحبه های مسئولین بر می آید آن است که میزان معوقات بانکی در طی سال های اخیر افزایش یافته است اما نسبت این معوقات به تسهیلات پرداختی با کاهش خوبی رو به رو بوده است. هر چند که تا رسیدن به رقم 5 درصد که رقمی مطلوب در این زمینه است، فاصله 5 درصدی وجود دارد.