بازدید 4173
نقدی بر عملکرد رسانه ملی در انتخابات
پرويز اسماعيلي، فعال رسانه ای
رییس جمهور به عنوان یکی از شش کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری، از ضبط بخشی از برنامه های تبلیغاتی رادیویی و تلویزیونی خود، آنهم در آخرین روزهای پیش از انتخابات، صرفنظر کرد. چرا؟
قرار این بود که صدا و سیما بر اساس مصوبات، چارچوب ها و کنداکتوری که کمیسیون تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری ابلاغ کرده؛ عمل کند. تلاشهای مدیریت ارشد صدا و سیما و کارکنان خدوم آن، ان شاءالله ماجور خواهد بود. اما نکات مهمی در تحلیل روند برنامه های تبلیغاتی کاندیداهای محترم، از حیث رعایت کمی و محتوایی، و همچنین پوشش خبری فعالیتهای شش رقیب در بخشهای خبری پیش روی کارشناسان رسانه، اهالی سیاست و مخاطبان پدید آمده است. نکاتی که بر اساس آن، باز هم به خاطر رویکرد بخش سیاسی شده صدا و سیما، متاسفانه به اعتبار "رسانه ملی" ما لطمه وارد شد.
تحلیل عملکرد صدا و سیما، قاعدتا باید در هر سه زمینه «آمار، فرم و محتوا» رفتاری یکسان و متعادل در خصوص شش کاندیدا را اثبات نماید. «تکنیک آمار» در گزارش های عملکرد صدا و سیما رویه ای جا افتاده است، از این منظر، میزان پرداختن به هر شش کاندیدا از نظر زمان و ثانیه عموما برابری نشان می دهد. اما اهل فن می دانند و مخاطب امروز می فهمد که پوشش بیطرفانه کاندیداها و "کیفیت یکسان" آن، کمترین ارتباط را با زمان، و بیشترین ارتباط را با «تکنیک فرم» و «تکنیک محتوا» دارد. ضربه ای که به اعتبار صدا و سیما نزد مخاطبان فرهیخته وارد می شود، همینجاست.
متاسفانه «فرم و محتوای» پوشش برنامه های کاندیداها در بخشهای خبری کاملا گزینشی و تبلیغی به سوی چند کاندیدا و نیز کاملا ثانیه محور و خنثی در برابر دکتر حسن روحانی است. مخاطب می بیند که نه تنها خطابها و حتی تهمتهای مستقیم برخی کاندیداها به رییس جمهور و معاون اول وی و حتی دولتمردان، بلکه شعارهای حامیان آنها علیه اینها نیز، بخش ثابت گزینشهای خبری صدا و سیماست. تلویزیون در سال ۸۸ به رییس جمهور وقت که یکی از کاندیداها بود در آخرین شب تبلیغات وقت اضافه ای داد تا پاسخگوی انتقاداتی باشد که رقبایش در سایر برنامه های تلویزیونی علیه او مطرح کرده اند. آیا اکنون نیز بر همان رویه، که ظاهرا برمبنای قانون و انصاف است، عمل می کند؟
البته گزارشهایی با عنوان "حرف مردم" و "منطقه آزاد" و ... هم طوری تهیه می شوند که کلید واژه های رقبای رییس جمهور مستقر، دقیقا از زبان ملت تکرار و کمپین تبلیغاتی آنها در صدا و سیما را تکمیل کند. این گزارشها عموما سیاه نمایی عجیبی از شرایط عمومی کشور و قالبی نا امید کننده دارد که با رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر مشارکت حداکثری، به عنوان زمینه ساز اقتدار ملی مغایر است.
از سوی دیگر؛ در پوشش خبری برنامه چند کاندیدای خاص، اوج خلاقیت برای انتخاب تهاجمی ترین و منفی ترین فرازها به کار برده می شود. در پوشش جمعیت، زاویه و کادربندی ها و همچنین شعارها و غیره نیز مطلقا عادلانه نبوده است. حتی بخود زحمت می دهند و برای پوشش بهتر جمعیت، دوربین را به آسمان می فرستند! روز دوشنبه یکی از کاندیداها از رقابت «انصراف» و ضمنا از کاندیدای دیگری حمایت کرد. حق ایشان است و منعی هم ندارد. اما بعد از این رویداد؛ بناگاه زیر نویس شبکه های متعدد و حتی سریالهای پر بیننده تلویزیونی به جای «انصراف»، «اتحاد» و «ائتلاف» را خبر دادند و ضمنا جمله ای خاص در حمایت از کاندیدای دیگری را هم ضمیمه کردند. آیا این اقدامات هم مصوبه کمیسیون تبلیغات انتخابات بوده است!؟
و باز؛ نه تنها در بخشهای خبری خطابها و پاسخهای رییس جمهور و معاون اول وی به رقبا پخش نمی شود، بلکه بخشهای خنثی و غیر رای ساز آن که فاقد تهییج مخاطب است، هنرمندانه انتخاب و پخش می شود. پایین ترین کیفیت در انتخاب کادر، زاویه بندی و کیفیت صدا و تصویر شکل می گیرد و مثلا با استفاده از تکنیک فیلتر و تداخل رنگها، رنگهای انتخاباتی صحنه و یا استفاده شده توسط حامیان رییس جمهور محو می شود. البته که در گزارشهای مردمی نیز، مردم حامی دولت و واژه هایی چون آزادی، آرامش، تعامل سازنده با دنیا، رفع تحریم، برجام، طرح تحول سلامت، حقوق شهروندی، فضای مجازی و ... سهمی ندارند.
به موارد دیگری هم به اختصار می توان اشاره کرد. با کاندیداتوری، مسوولیت ریاست جمهوری برداشته نشده است و هیچ کجای قانون هم انعکاس فعالیتهای رسمی رییس جمهور در این مقام را در این مدت تبلیغات ندانسته و نفی نکرده است؛ اما صدا و سیما بر خلاف دوره های پیشین، بزرگترین اقدامات ملی رییس قوه مجریه را هم بدون نام و تصویر او منعکس می کند.
با این رویه سیاسی در بخشهای خبری صدا و سیما، تنها مجالی که برای گفتگو با مردم و پاسخ به رقبا باقی می ماند همان برنامه های زنده مانند مناظره است. برنامه های ضبط شده و موضوعی چه تاثیری در برابر برجستگی بخشهای خبری خواهند داشت؟ طبیعی است که وقتی اینگونه برنامه ها با گزینشگری‌های هدفمند بخش های خبری خنثی می شود، رییس جمهور هم ضبط چند برنامه رادیو تلویزیونی در روزهای پایانی رقابت را بی فایده قلمداد، از آن صرفنظر کند و به میان مردم برود.
به عنوان یک کارشناس رسانه، دوست ندارم ذره ای از اعتمادی که باید مردمم به «رسانه ملی» داشته باشند، به سبد رسانه ها و کانالهای بیگانه واریز شود. اعتماد، متاعی بزرگتر از سیاست است. چرا باید با هر انتخاباتی، تکه ای از حیثیت و اعتبار صدا و سیما فرو بریزد؟ و چرا باید زحمات طیف عظیمی از کارکنان زحمتکش و مدیران منصف و دلسوز رسانه ملی، «قربانی سیاست» شود؟ کسی هزینه های پایدار نظام اسلامی در قبال این سیاسی کاری های مقطعی را محاسبه کرده است!؟
گذشتیم و گذشت، اما این رسمِ بی‌طرفی نبود.
