برای مخربان محیط زیست چه مجازات هایی وجود دارد؟
محیط زیست سالم و طبیعی هر روز هم در حال تحدید شدن است و هم در حال تهدید شدن! رشد جمعیت در کنار توسعه فعالیت‌های صنعتی به خطر بزرگی برای آینده محیط زیست در جهان بدل شده است و اگر امروز کاری برای محیط زیست نشود، دیگر چیزی از محیط زیست برای آیندگان نمی‌ماند.
محیط زیست سالم و طبیعی هر روز هم در حال تحدید شدن است و هم در حال تهدید شدن! رشد جمعیت در کنار توسعه فعالیت‌های صنعتی به خطر بزرگی برای آینده محیط زیست در جهان بدل شده است و اگر امروز کاری برای محیط زیست نشود، دیگر چیزی از محیط زیست برای آیندگان نمی‌ماند. برای همین هم، علاوه بر پیمان‌نامه‌های جهانی برای مقابله با منابع آلودگی‌کننده محیط زیست، دولت‌ها و حکومت‌ها نیز مقررات مختلفی برای حفاظت از محیط زیست، مقابله با منابع آلاینده و برخورد با خاطیان در این عرصه، وضع و اجرا می‌کنند.
به گزارش «تابناک»؛ در ایران نیز توجه به محیط زیست، همواره مورد توجه قانونگذاران بوده و علاوه بر تأکید اصل پنجاهم قانون اساسی بر حفاظت از محیط زیست، در قوانین عادی نیز بر این امر تأکید شده و حتی برای متخلفان، خاطیان و متعرضان به محیط زیست مجازات نیز تعیین شده است.
درباره تعریف آلودگی محیط زیست در قانون، می توان گفت در تبصره 2 ماده 688 قانون مجازات اسلامی و نیز ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، قانونگذار به یک تعریف واحد در خصوص آلودگی محیط زیست و منابع آبی و خاکی اشاره کرده است.
به گزارش «تابناک»؛ در ایران نیز توجه به محیط زیست، همواره مورد توجه قانونگذاران بوده و علاوه بر تأکید اصل پنجاهم قانون اساسی بر حفاظت از محیط زیست، در قوانین عادی نیز بر این امر تأکید شده و حتی برای متخلفان، خاطیان و متعرضان به محیط زیست مجازات نیز تعیین شده است.
در اصل 50 قانون اساسي آمده است: «در جمهوری اسلامی، حفاظت محیط زیست كه نسل امروز و نسل‌های بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند، وظیفه عمومی تلقی می شود. از این روی، فعالیت‌های اقتصادی و غیر آن كه با آلودگی محیط زیست یا تخریب غیر قابل جبران آن ملازمه پیدا كند، ممنوع است.»
همچنین در تبصره 2 ماده 688 قانون مجازات اسلامی مصوب 1375 و ماده 9 قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب 1353 آمده است که منظور از آلودگي محيط زيست عبارت است از پخش يا آميختن مواد خارجي به آب يا هوا يا خاك يا زمين به ميزاني كه كيفيت فيزيكي، شيميايي يا بيولوژيك آن را، بطوري كه به حال انسان يا ساير موجودات زنده يا گياهان يا آثار يا ابنيه مضر باشد، تغيير دهد.
هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود از قبیل آلوده کردن آب آشامیدنی یا توزیع آب آشامیدنی آلوده، دفع غیربهداشتی فضولات انسانی و دامی و مواد زاید، ریختن مواد مسموم‌کننده در رودخانه‌ها، زباله در خیابان‌ها و کشتار غیرمجاز دام، استفاده‌ی غیرمجاز فاضلاب خام یا پساب تصفیه‌ی خانه‌های فاضلاب برای مصارف کشاورزی ممنوع می‌باشد و مرتکبین چنان چه طبق قوانین خاص مشمول مجازات شدیدتری نباشند به حبس تا یک سال محکوم خواهند شد.
تبصره ۱: تشخیص این که اقدام مزبور تهدید علیه بهداشت عمومی و آلودگی محیط زیست شناخته می‌شود و نیز غیرمجاز بودن کشتار دام و دفع فضولات دامی و همچنین اعلام جرم مذکور حسب مورد بر عهده‌ی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان دامپزشکی خواهد بود.
تبصره ۲: منظور از آلودگی محیط زیست عبارت است از پخش یا آمیختن مواد خارجی به آب یا هوا یا خاک یا زمین به میزانی که کیفیت فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیک آن را به طوری که به حال انسان یا سایر موجودات زنده یا گیاهان یا آثار یا ابنیه مضر باشد تغییر دهد.
گفتنی است، قانونگذار در ماده 688 قانون مجازات اسلامی، پس از تعریف آلودگی محیط زیستی، به مصادیق آلودگی محیط زیست نیز اشاره کرده است و آلوده كردن آب آشاميدني يا توزيع آب آشاميدني آلوده، دفع غير بهداشتي فضولات انساني و دامي و مواد زايد، ريختن مواد مسموم‌‌كننده در رودخانه‌ها و زباله‌ها در خيابان‌ها، كشتار غيرمجاز دام، استفاده غيرمجاز فاضلاب خام يا پس‌‌آب تصفيه‌خانه‌‌هاي فاضلاب براي مصارف كشاورزي و... از جمله مصادیق آلودگی محیط زیست است.
تخریب محیط زیست در قانون به معنای این است که محیط زیست از بین برود و بخشی که از بین رفت دیگر قابل بازگشت نیست. به طور مثال وقتی بخشی از درختان جنگل و مکان‌های مشابه را قطع کنیم، این بخش از بین می‌رود و دیگر قابل برگشت نیست که این موضوع در قانون به عنوان تخریب محیط زیست مطرح می‌شود.
باید خاطر نشان کرد كارگاه‌هایی كه آلودگی آنها بیش از حد مجاز استانداردهای محیط زیست باشد، در صورتی كه با تعیین و اعلام میزان آلودگی و مهلت رفع آن یا با ممانعت از كار و فعالیت آن، اقدامی بهتر انجام ندهند، در پایان مهلت مقرر به درخواست سازمان حفاظت محیط زیست و دستور مرجع قضایی ذی‌ربط، بلافاصله توسط مأموران انتظامی از كار و فعالیت آن واحد جلوگیری می‌شود.
اگر تخریب محیط زیست عمدی باشد مطابق عمل مجرمانه با آن برخورد می‌شود. این در حالی است که اگر غیرعمدی باشد بر اساس قانون مسئولیت مدنی با آن برخورد می‌شود و مسئولیت تامین ضرر و زیان بر عهده شخص است البته این موضوع که شخص، توان پرداخت زیان را داشته باشد نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مطابق با قانون حفاظت بهسازی و محیط زیست، اقدام به هر عملی که موجبات آلودگی محیط زیست را فراهم کند، ممنوع است و اگر آلودگی محیط زیست عمدی رخ دهد، قانونگذار برای مجرم مجازات تا یک سال حبس را در نظر گرفته است که با توجه به نوع جرم، اعمال و اجرا خواهد شد.
درباره مراجع تشخیص آلودگی محیط زیست باید گفت که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان دامپزشکی مسئول اعلام جرایم محیط زیستی به مرجع قضایی هستند.
جرایم محیط زیستی از جمله جرایم عمدی محسوب می‌شود که اگر سوءنیت در آن وجود داشته باشد در قانون مشمول مجازات شدیدی است؛ البته مجازات در جرایم با وسعت بیشتر، بسیار شدیدتر می‌شود، به عنوان مثال اگر مواد شیمیایی در آب وارد شود، به طوری که مردم شهر یا روستایی از این آب استفاده کنند و موجب قتل یک نفر شود، مجازات قصاص مطرح می‌شود.
همچنین بر اساس قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل ها و مراتع با متخلفان و مجرمینی که به محیط زیست در معنای کلی آن خسارت وارد کنند به طور جدی برخورد خواهد شد.
در ماده 42 و 43 قانون مذکور بریدن، ریشه کن کردن و سوزانیدن نهال و درخت و تهیه چوب و هیزم و ذغال از منابع ملی و توده های جنگلی ممنوع است. مرتکب در مورد بریدن و ریشه کن کردن و سوزانیدن هر اصله نهال به پرداخت جریمه نقدی و در مورد بریدن و ریشه کن کردن درخت و تهیه چوب و هیزم و ذغال به حبس تأدیبی از یازده روز تا شش ماه و پرداخت جریمه نقدی نسبت به هر اصله درخت یا هر مترمکعب هیزم یا ذغال محکوم می شود.
بریدن و ریشه کن کردن بوته ها، خارها و درختچه های بیابانی و کویری و کوهستانی در مناطق کویری و بیابانی ممنوع است. متخلف به حبس تکدیری تا ده روز با پرداخت غرامت نقدی محکوم و در صورت تکرار به هر دو مجازات محکوم خواهد شد.
مهمترين ماده ای كه در ارتباط با آتش زدن عمدی جنگل ها می توان به آن استناد كرد ماده 47 ' قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها و مراتع ' است كه مجازات سنگينی را برای مرتكبين اين جرم تعيين كرده است.
به موجب اين ماده قانونی، هركس در جنگل عمداً آتش‌سوزی ايجاد كند به حبس مجرد از سه تا ده سال محكوم خواهد شد و در صورتی كه مرتكب، مأمور جنگلبانی باشد به حداكثر مجازات مذكور محكوم می شود.
ماده 45 قانون مذكور نيز می گويد: آتش زدن نباتات در مزارع و باغات داخل يا مجاور جنگل بدون اجازه و نظارت مأموران جنگلبانی ممنوع است. در صورتی كه در نتيجه بی مبالاتی، حريق در جنگل ايجاد شود مرتكب به حبس تأديبی از دو ماه تا يك سال محكوم خواهد شد.
بر اساس ماده 46، هر كس مبادرت به كت زدن يا روشن كردن آتش در تنه درخت جنگلی نمايد، به حبس تأديبی از سه ماه تا يك سال و برای هر درخت كه كت يا پی زده و يا در آن آتش روشن كرده باشد به پرداخت جريمه نقدی از يكصد ريال تا يك هزار ريال محكوم خواهد شد.
