حکایت حافظان بی محافظ طبیعت

محیط‌بانان قشر مظلوم و بی دفاعی هستند که برای حفظ منابع طبیعی و حیات وحش در مقابل تهدید،طمع و تخریب ها شجاعانه ایستادگی کرده و با سربازان وطن که به نوعی از مرز و بوم این کشور دفاع می‌کنند، تفاوتی ندارند اما با وجود سختی کار همچنان از مشکلات اجتماعی، معیشتی و اقتصادی زیادی رنج می برند.

 شهادت 119 محیط بان طی 50 سال اخیر در راه صیانت از حیات وحش و منابع طبیعی کشور نشان از محرومیت و مظلومیتی دارد که سال ها است بر محیط زیست و حافظان آن تحمیل شده است.

اوایل تیرماه سال گذشته در کمتر از 48 ساعت سه نفر از محیط بانان کشور حین انجام وظیفه از سوی شکارچیان غیرمجاز مورد تعدی قرار گرفته و به شهادت رسیدند هر چند این تراژدی تلخ تا همیشه فراموش ناشدنی است اما با وجود تمام تلخی خبرهای خوشی را مانند تدوین لایحه حمایت از محیط بانان با خود به همراه داشت.

بعد از شهادت سه محیط بان کمپین هایی توسط دوستداران محیط زیست برای حمایت از محیط بانان تشکیل و همچنین نمایندگان مجلس و مسئولان از دولت تقاضا کردند برای بهبود وضعیت محیط بانان لایحه ای تدوین و به مجلس ارائه کند.

در این رابطه معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در سیزدهم تیرماه 95 در صحن علنی مجلس حضور یافت و یادآور شد: در مورد محیط بانان قوانین قابل قبولی در کشور وجود دارد و دولت در حمایت از این افراد 3 هزار امتیاز سختی کار به محیط بانان اختصاص داده که این تحول قابل قبول است.

ابتکار همچنین در مورد قانون نحوه به کارگیری سلاح برای محیط بانان گفت: این افراد از قانون مورد نظر در نیروی انتظامی تبعیت کرده و همچنین می‌توانند در دفاع از خود تحت ضوابط قانون از اسلحه استفاده کنند.

معاون رئیس جمهور در آن زمان با یادآوری اینکه درخصوص محیط‌بانان 8 مورد اعدام قطعی داشتیم، افزود: براساس همکاری‌هایی که با خانواده‌ها صورت گرفت 7 نفر از محیط بانان آزاد شدند و یک نفر دیگر نیز امیدواریم که مشکلاتش مرتفع شود.

در نهایت با پیگیری های نمایندگان مجلس و دوستداران محیط زیست اواخر تیر ماه 95 رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی، موضوع تدوین لایحه حمایت از محیط بانان را مطرح کرد تا از این طریق عدم حمایت و بی توجهی نسبت به حافظان بی دفاع محیط زیست را طی سال های متمادی به گونه ای جبران کند.

دکتر لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در مهرماه 95 به مناسبت روز محیط بان با تاکید بر ارج نهادن به خدمات ارزشمند محیط بانان به علت کار پرمشقت آنها، گفت: محیط‌بانان ضابطان قوه قضائیه محسوب می‌شوند، بر این اساس اگر در راستای انجام وظیفه خود با متخلفان درگیری پیدا کنند و از لحاظ قضایی دچار مشکل شوند، قابل قبول نیست.

دکتر لاریجانی ادامه داد: در این راستا اگر احتیاج به وضع قوانین جدیدی باشد، مجلس شورای اسلامی برای تصویب این قانون اعلام آمادگی می‌کند و رئیس سازمان محیط‌ زیست پیشنهادات لازم را به مجلس ارائه کند.

محمدرضا تابش، رئیس فراکسیون محیط زیست در اوایل شهریور سال گذشته از تشکیل کارگروهی متشکل از عضو حقوقدان فراکسیون محیط زیست مجلس، نماینده ای از سازمان حفاظت محیط زیست و نمایندگانی از انجمن هنرمندان حامی محیط زیست برای بررسی کارشناسانه لایحه حمایت از محیط بانان خبر داد.

تابش یادآور شد: ما به دنبال فرهنگ‌سازی برای پیشبرد مقاصد محیط‌زیستی و حمایت از حقوق حیوانات و بهبود وضعیت معیشتی و شغلی محیط‌بانان هستیم، در این زمینه هم به تمامی ظرافت‌های حقوقی، فقهی، شرعی و فرهنگی نیز توجه خواهیم داشت.

معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در 28 تیرماه سال گذشته از ارائه لایحه حمایت از محیط بانان به مجلس خبر داد و گفت: لایحه حمایت حقوق از محیط بانان را تقدیم مجلس شورای اسلامی کردیم تا محیط بانان در محاکم قضایی از پشتوانه محکمی برخوردار باشند؛ در صورت تصویب این لایحه در مجلس شورای اسلامی، محیط بانان در هنگام درگیری با متخلفان حوزه شکار و دفاع از عرصه های محیط زیست از پشتوانه قانونی بیشتری برخوردار خواهند شد.

اگر چه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در آن زمان از ارائه لایحه حمایت از محیط بانان به مجلس خبر داد اما نمایندگان مجلس  ضمن تکذیب این موضوع یادآور شدند متاسفانه حدود دو ماه است همچنان چشم انتظار ارائه این لایحه به مجلس از سوی دولت هستیم؛ انتظار می‌رود دولت هرچه سریع‌تر این لایحه را آماده و به مجلس ارائه کند تا بیش از این شرمنده محیط‌بانان سخت‌کوش و زحمت‌کش نباشیم.

وضعیت بحرانی محیط بانان و حیات وحش به گونه ای بود که نمایندگان به رئیس سازمان محیط زیست در رابطه با ارائه سریع تر لایحه مذکور هشدار داده و متذکر شدند چنانچه سریع‌تر نسبت به این کار اقدام نکند باید در مجلس پاسخگو باشد.

احمدعلی کیخا، عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در دی ماه سال گذشته از تعلل دولت در ارائه لایحه حمایت از محیط‌بانان انتقاد کرد و یادآور شد: ماه ها از شهادت محیط‌بانان می‌گذرد اما با وجود تاکید ریاست مجلس شورای اسلامی بر لزوم تعجیل در تهیه لایحه حمایت از محیط‌بانان دولت علی‌رغم وعده‌های پیاپی هنوز این لایحه را به مجلس ارسال نکرده است.

وی ادامه داد: یکی از نواقص دولت، تعلل در ارائه لوایح است، ماه‌ها از شهادت محیط بانان می‌گذرد اما با وجود تاکید ریاست مجلس شورای اسلامی بر لزوم تعجیل در تهیه لایحه حمایت از محیط بانان دولت علی‌رغم وعده‌های پیاپی هنوز این لایحه را به مجلس ارسال نکرده است.

نمایندگان مجلس تاکید داشتند باید در لایحه مذکور موضوعاتی مانند افزایش حقوق و مزایا، معاضدت های قضایی و نحوه دفاع، برخورداری از مزایای مشاغل سخت و زیان آور، وضعیت بازنشستگی و حمایت کافی در محاکم قضایی و همچنین افزایش تعداد آنها باید مورد توجه جدی قرار می گرفت زیرا نمایندگان از وجود تنها 2700 محیط بان در کشور سخن گفته که هر محیط بان حفاظت از 5 هزار هکتار از منابع طبیعی را بر عهده دارد در حالی که سرانه محیط بانی در دنیا حدود 100 هکتار است موضوعی که باعث شده بروز تخلفات و تعدی به محیط بانان از سوی شکارچیان غیرمجاز را افزایش دهد.

طبق اظهارنظر کارشناسان حقوقی و محیط زیست محیط بانان ضابطان قضایی هستند و با نیروی پلیس فرقی ندارند اما متاسفانه این قشر همیشه برای استفاده از سلاح دچار سردرگمی هستند به گونه ای که در اکثر اوقات  استفاده از سلاح برای دفاع از جان خود در مواجهه با شکارچیان غیرمجاز به ضرر آنها تمام شده است.

نمایندگان مجلس همچنین توجه به ابعاد قضایی را در لایحه حمایت از محیط بانان در جهت رفع مشکلات قضایی و حقوقی محیط بانان بسیار ضروری دانسته و بر این باور بودند روند بررسی پرونده های قضایی محیط بانان باید تسهیل شود تا لازم نباشد محیط بانان به جای حفاظت از حیات وحش کشور فرصت خود را در دادگاه ها سپری کنند؛ همچنین سازمان حفاظت محیط زیست باید وکیل مدافعان حرفه ای را برای پیگیری روند بررسی پرونده های قضایی محیط بانان به کار گیرد زیرا محیط بانان در راستای انجام وظایف خود به مقابله با متجاوزان پرداخته اند.

آنها همچنین یادآور شدند مسائل قضایی، حقوقی، اداری و معیشتی و همچنین بهبود تجهیزات محیط بانان باید در لایحه حمایت از محیط بانان دیده شده و همچنین افزایش اختیارات این قشر به عنوان ضابط قضایی در دفاع از خود و همچنین حیات وحش در مواجهه با شکارچیان غیرمجاز باید یکی از محورهای اصلی لایحه مذکور باشد.

دولت به اندازه ای در ارائه لایحه حمایت از محیط بانان به مجلس تعلل کرد که نمایندگان مجلس یادآور شدند هرچند چندین ماه است سازمان حفاظت محیط زیست لایحه حمایت از محیط بانان را تدوین و به دولت ارائه کرده اما دولت همچنان در تصویب و ارائه آن به مجلس تعلل می کند در حالی که با تصویب و اجرای این لایحه می توان در جهت رفع مشکلات محیط بانان گام های جدی برداشت.

سرانجام پس از کش و قوس های فراوان و 8 ماه بلاتکلیفی معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در حالی در روزهای پایانی سال 95 از تصویب و ارائه لایحه حمایت از محیط بانان به مجلس خبر داد که کمبود نیروی محیط بان، امکانات و تجهیزات و همچنین عدم برخورداری محیط بانان از حمایت های اقتصادی و قضایی تخلفات صید و شکار را افزایش داده و مهار آنها را غیرممکن ساخته است درواقع حیات وحش و محیط زیست کشور به دلیل کمبود نیرو تخریب و غارت شده و دست اندازی ها به طبیعت افزایش یافته بود.

پس از اعلام خبر تصویب و ارائه لایحه حمایت از محیط بانان به مجلس، عبدالکریم حسین زاده، نایب رئیس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس در اظهارنظری گفت: با توجه به مشکلات اجتماعی، اقتصادی و معیشتی زیادی که محیط بانان در کشور با آن روبرو هستند بهتر بود این لایحه سریع‌تر از این به مجلس ارائه می شد اما متاسفانه بررسی این لایحه مانند لوایح دیگر در دولت به کندی پیش رفت.

حسین زاده یادآور شد: این لایحه باید از ضمانت اجرایی مناسب برخوردار باشد در حقیقت پاسداری از محیط بانان و محیط زیست هزینه بر است و نمی توان بدون صرف هزینه تامین اعتبارات، بیمه ای و جانی محیط بانان ادعای توسعه پایدار کشور را داشته باشیم از این رو برای اینکه به این هدف نائل شویم باید منابع و بودجه لازم به این امر اختصاص داده شود.

نایب رئیس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس بر این باور است: تدوین لایحه حمایت از محیط بانان نشانه خلاء‌های موجود سد راه این قشر است، محیط بانان با مشکلات زیادی روبرو هستند که متاسفانه تا امروزه دولت، قوه قضائیه و مجلس در جهت رفع خلاء های اقتصادی و قضایی سد راه محیط بانان تلاش موثری نداشته اند؛ انتظار می رود با ارائه و تصویب لایحه حمایت از محیط بانان تمامی مشکلات سد راه این قشر رفع شود.

لایحه حمایت از محیط بانان هر چند با تاخیری 8 ماهه اما در نهایت اسفندماه سال گذشته در هیات دولت تصویب و به مجلس ارائه شد؛ طبق اظهارات نمایندگان مجلس این لایحه باید از ضمانت اجرایی مناسب برخوردار باشد لایحه ای که انتظار می رود با تصویب و عملیاتی شدن آن شاهد بهبود وضعیت حافظان بی دفاع طبیعت باشیم و با این اقدام جفا و ظلمی که در سال های متمادی در حق محیط بانان مظلوم شد به گونه ای جبران شود تا بتوان به بقای محیط زیست کشور، حیات وحش و منابع طبیعی امیدوار بود.