نشانه‌های شکل‌گیری محور روسیه ـ ترکیه ـ آمریکا در سوریه

در شرایطی که چند روزی بیشتر تا زمان برگزاری مذاکرات صلح سوریه در آستانه نمانده، اخبار مربوط به تحولات میدانی، از همکاری روزافزون مسکو و آنکارا حکایت دارد. این در حالی است که همزمان، آمریکا نیز نشانه هایی از تمایل به همکاری بیشتر با ترکیه در سوریه را از خود بروز داده است. این موارد در کنار یکدیگر، از ورود معادلاتی جدید به عرصه تحولات سوریه حکایت دارد.

به گزارش «تابناک»؛ روز گذشته، روسیه اعلام کرد که هواپیماهای جنگنده اش برای نخستین بار با همکاری جنگنده های ترکیه، اقدام به حمله به مواضع گروه تروریستی داعش در الباب، واقع در شمال سوریه کرده اند؛ امری که به باور تحلیلگران، نشانگر افزایش روزافزون همکاری میان دو کشور است.

«رویترز» در گزارش خود از این موضوع اشاره می کند که سرگئی رودسکوی، از مقامات ارشد وزارت دفاع روسیه اعلام کرد، 9 جت جنگنده روسی به همراه 8 جنگنده ترکیه اقدام به عملیات علیه مواضع داعش در الباب کرده اند. شهر الباب در 40 کیلومتری شمال شرق حلب است.

رودسکوی گفت: «امروز، نیروی هوایی روسیه و ترکیه نخستین عملیات هوایی مشترک خود را علیه داعش در حومه الباب انجام دادند». وی افزود: «ارزیابی نتایج اولیه حاکی از آن است که این حملات بسیار مؤثر بوده است». این مقام روس گفته که حملات اخیر، در هماهنگی با دولت سوریه انجام گرفته است.

رودسکوی در بخش دیگری از اظهارات خود گفته، نیروی هوایی روسیه در یکی دیگر از اقدامات اخیر خود، پوشش هوایی لازم را برای عملیات نیروهای ارتش سوریه در مقابل نیروهای داعش در حوالی شهر «دیرالزور» فراهم کرده است. وی اشاره کرده که در صورت افتادن دیرالزور به دست داعش، احتمال قتل عام مردم شهر به دست تروریست ها وجود دارد.

از جمله دیگر اقدامات نیروی هوایی روسیه که مورد اشاره رودسکوی قرار گرفته، حمایت هوایی از عملیات ارتش سوریه در نزدیکی شهر پالمیرا (تدمر) است. به گفته وی، تروریست های داعش می خواهند بخش های دیگری از بناهای تاریخی پالمیرا را نابود کنند. رودسکوی اظهار داشته که بر اساس گزارش منابع اطلاعاتی، تروریست ها مقادیر زیادی مواد منفجره را به پالمیرا انتقال داده اند که قرار است در همین راستا، مورد استفاده آن ها قرار گیرد.

اما همکاری روسیه با ترکیه در عملیات الباب در شرایطی صورت می گیرد که اقدامات ترکیه در این منطقه، در چارچوب عملیات این کشور به نام «سپر فرات» انجام گرفته و هدف از آن، بیش از مبارزه با داعش، جلوگیری از سیطره یافتن نیروهای مسلح کرد بر شمال سوریه و مناطق نزدیک مرز ترکیه است. ترکیه همچنین تلاش دارد با کمک به گروه های معارض وابسته به خود (مشخصاً ارتش آزاد سوریه) آن ها را در تصرف شهر یاری رسانده و از این امر به عنوان ابزاری برای حفظ و بسط نفوذ خود در سوریه استفاده کند.

آمریکا هم به کمک ترکیه می‌آید

همزمان با اظهارات رودسکوی مبنی بر همکاری با ترکیه در سوریه، آمریکا نیز از افزایش حمایت خود از آنکارا در این عملیات خبر داد. سخنگوی ائتلاف بین المللی ضد داعش که تحت رهبری آمریکا قرار دارد، روز گذشته وعده داد که آمریکا حمایت خود را از نیروهای ترکیه در الباب افزایش خواهد داد.

جان دوریان ضمن بیان این مطلب افزود جنگنده های ائتلاف در راستای حمایت از ترکیه، اخیراً چهار حمله هوایی را در نزدیکی الباب انجام داده اند. وی گفت: «این حملات، توانایی داعش را در طول خطوط مقدم در نزدیکی شهر از میان برد... این اهداف به طور مشترک (با ترکیه) انتخاب شدند و ما تصمیم گرفتیم به آنها حمله کنیم».

این مقام آمریکایی در ادامه اظهارات خود افزود: ایالات متحده و ترکیه همچنان به همکاری با یکدیگر در راستای برقراری مقرهای فرماندهی مشترک و اقداماتی دیگر از جمله تدوین اهداف مورد نظر علیه داعش ادامه خواهند داد. از آن مهمتر، دوریان از احتمال همکاری نیروهای ائتلاف با نیروهای ترکیه در عملیات زمینی در نزدیکی الباب خبر داد.

این اظهارات در شرایطی مطرح می شود که طی ماه های اخیر و به ویژه از زمان شروع عملیات «سپر فرات»، مقامات ارشد ترکیه، از جمله رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور، مرتباً از آمریکا به سبب عدم حمایت لازم در این عملیات گلایه کرده اند. اکنون که باراک اوباما، رئیس جمهور فعلی آمریکا آخرین روز خود را در کاخ سفید می گذراند، به نظر می رسد این افزایش همکاری، نشان از وجود طرحی جدید در میان نظامیان آمریکایی در رابطه با سوریه دارد.

محور مسکو ـ آنکارا ـ واشنگتن؟

در بررسی تحولات میدانی دو سه روز اخیر سوریه، نکته ای که بیش از هر چیز باید به آن توجه داشت، ارتباط این تحولات با عرصه گسترده تر روندهایی است که در عرصه سیاسی در جریان است. مهمترین شاخصه این روندها، بهبود روزافزون روابط مسکو ـ آنکارا و چشم انداز توسعه روابط آمریکا و روسیه پس از روی کار آمدن رسمی دونالد ترامپ است.

در همین راستا، چند روزی است که بحث بر سر دعوت از نمایندگان آمریکا برای شرکت در مذاکرات صلح سوریه در آستانه، پایتخت قزاقستان نیز جدی شده است. در حالی که ایران بارها اعلام کرده با حضور آمریکا در این مذاکرات مخالف است، ترکیه و روسیه از این امر حمایت کرده و در نهایت نیز اعلام شد که واشنگتن به عنوان «ناظر» در مذاکرات حضور خواهد یافت.

به این ترتیب، اکنون در عرصه سیاسی، روند برقراری پیوندها میان روسیه، ترکیه و آمریکا در موضوع سوریه به امری واضح و عینی تبدیل شده و در عرصه میدانی نیز روابط روسیه ـ ترکیه و آمریکا ـ ترکیه به طور مجزا در حال توسعه است. حلقه مفقوده این جریان، تنها پیوند روسیه و آمریکا در صحنه میدانی است که آن هم با توجه به ابراز تمایل مکرر ترامپ برای «همکاری ضد تروریستی» با روسیه، امری دور از ذهن نیست. مجموعه این روندها در کنار یکدیگر، می تواند صحنه بازی را در سوریه را به کلی از نو تعریف کند.