تاملي بر اداره فوتبال كشور
محمود اسلامیان*
بدون ترديد ورزش فوتبال طي چند دهه گذشته تبديل به موضوعی ورزشي - اجتماعي – فرهنگي - اقتصادي شده كه تاثيری گسترده بر جامعه دارد. روندی رو به شد که حالا زمینه اتفاقاتی چشمگیر را در جوامع مختلف مهیا می‌کند. تجارب كشورها نشان مي‌دهد، دو امر مي‌تواند در توسعه فوتبال كشور موثر باشد: علاقه اجتماعی و چرخه اقتصادی.
1ـ علاقه اجتماعي
به دلايلي كه نيازمند يك مطالعه جامعه‌شناسي است، در تعدادي از كشورها، فوتبال به لحاظ فراگيري، ورزش اول است. اين امر ريشه در علاقه مردم بخصوص جوانان دارد. انگليس، برزيل، آرژانتين، آلمان و... این گونه‌اند. نگاه علاقه‌مند مردم، تاثير گسترده‌اي بر توسعه فوتبال در يك كشور دارد، زيرا اين علاقه‌مندي مي‌تواند باعث كشف استعدادها و تشويق آنان و توسعه اقتصادي فوتبال شود.
جامعه ايران را می‌توان در صف كشورهايي به حساب آورد كه علاقه حداكثري مردم به فوتبال وجود دارد. اين امر سرمايه بسيار بزرگي براي كشور جهت توسعه فوتبال است. در مقابل جوامعي وجود دارد كه باز به دلايل جامعه‌شناسي اين علاقه در سطوح پايين‌ترين قرار دارد. مي‌توان در آسيا به هند، چين، پاكستان و در غرب به آمريكا اشاره كرد. با وجود سرمايه‌گذاري سنگين دولت آمريكا در امر فوتبال به دليل در اولويت نبودن اين رشته براي مردم شاهد موفقيت زياد نبوده‌ایم. شايد بتوان گفت با وجود مشكلات زياد اقتصادي حاكم بر جامعه و به تبع آن بر فوتبال كشور، علاقه مردم باعث شده كمبود سرمايه تا حدي جبران شود.
2ـ چرخه اقتصادي
در قرني زندگي مي‌كنيم كه به دليل ارتباطات گسترده اقتصادي كشورها با يكديگر و امكان سريع جابه‌جايي و فضاي رقابتي، هيچ موضوع بدون تعريف يك چرخه اقتصادي مثبت قابل ادامه نيست. در ساده و كوچكترين مجموعه‌هاي فرهنگي، اجتماعي، صنعتي، ورزشي بدون يك چرخه مثبت مالي امكان بقا و ادامه حيات وجود ندارد. شايد 20 يا 30 سال پيش امكان باشگاهداري با حداقل منابع امكان‌پذير بود، ليكن امروز چنين فرضي وجود ندارد. تجارب كشورهاي توسعه‌يافته در فوتبال نشان مي‌دهد حدود 80 درصد منابع باشگاهي از محل حق پخش و تبليغات (با استفاده از قانون كپي‌رايت) حاصل مي‌شود. فوتبال انگليس سالانه حدود يك ميليارد پوند حق پخش دريافت مي‌كند. اين رقم در كشورهاي همسايه و عربي منطقه از 60 تا 120 ميليون دلار در گردش است. كشورهايي كه از لحاظ جمعيت و نفوذ فوتبال در جامعه، با کشور ايران قابل مقايسه نيستند....
فوتبال در دنیا، راه‌های متنوعی برای حیات اقتصادی پیش پای باشگاه‌ها می‌گذارد. از جمله فروش اقلام مربوط به باشگاه. پیراهن یک فوتبالیست ممکن است در هر سال میلیون‌ها دلار فروش داشته باشد که منافع این چرخه به همه می‌رسد.
متاسفانه در کشور ما برای احقاق حقوق فوتبال در دو موضوع مذکور وجود ندارد. حق پخش چند ساله به حدود 25 میلیارد می‌رسد. رقمی که در مقایسه با کوچکترین کشور همسایه (200 میلیارد تومان در هر سال) رقمی بسیار ناچیز محسوب می‌شود. البته همین مقدار اندک هم طی دو سال گذشته قطع شده است. به دلیل فقدان قانون کپی رایت امکان تبلیغات برای باشگاه‌ها، حداقل است. زیرا هر تولیدکننده‌ای می‌تواند بدون محدودیت البسه یک باشگاه را تولید کرده و به فروش برساند.
فقدان دو زیرساخت ذکر شده و اقتصاد دولتی موجود، باعث شده باشگاه‌ها توسط بنگاه‌های دولتی اداره شوند زیرا راهکار اصلی مسدود است. البته هر ازگاهی بخش خصوصی قصد خودنمایی دارد و تیم‌هایی در صحنه فوتبال نمایان میشوند؛ اما به دلیل چرخه منفی اقتصادی حاکم بر فوتبال ایران، خیلی زود در افق فوتبال محو میشوند.
طی دو سال گذشته شاهد مشکلات عدیده‌ای در باشگاه‌ها جهت تامین منابع مالی بوده‌ایم. متاسفانه نه در رسانه ملی و نه در سایر رسانه‌ها کمتر توجه به مبانی اصولی علل موضوع هستیم. ساعت‌ها برنامه به مسائل روبنایی اختصاص داده می‌شود که لازم هم هست؛ لیکن شاهد کمترین توجه به علل اصلی سقوط ادامه‌دار اقتصادی فوتبال کشور و ریشه‌یابی آن و ارائه راه‌حل هستیم. روی کاغذ نمی‌توان با فوتبال آسیا و جهان رقابت کرد. در حالی که جبر شرایط موجود، رقابت است. فدراسیون کره سالیانه 160 میلیون دلار بودجه دارد. حال آنکه فدراسیون فوتبال کشور ما به سختی 15 میلیون دلار در حساب خود می‌بیند.
کشور ما به دلیل علاقه‌مندی مردم پتانسیل بسیار بالایی برای توسعه فوتبال در آسیا و حتی جهان دارد. لیکن چرخه منفی اقتصادی حاکم بر آن امکان توسعه را محدود کرده و می‌کند. بسیاری از استانهای کشور که پتانسیل بالایی دارند (فارس، لرستان، هرمزگان، بوشهر، مازندران، گیلان و...) به دلایل اقتصادی نمی‌توانند در چرخه مستقیم فوتبال کشور باشند. ادامه شرایط موجود، فوتبال کشور را در آینده با بحران مواجه خواهد کرد. کاش برای یک بار و برای همیشه با استفاده از تجارب بین‌المللی و همسایگان، تکلیف چرخه اقتصادی فوتبال کشور قانونمند می‌شد
این امر، احترام به مردم و علاقه بزرگ آنان است. شاید کمتر موضوعی را بتوان پیدا کرد که این چنین باعث همدلی، عزت، وحدت، شادی و نشاط در جامعه شود. یک هزینه معقول برای فوتبال و تعریف قانونی که بتواند نقدینگی فوتبال را برای خروجی مناسب افزایش دهد، خواسته جامعه فوتبال است. از مسئولان استدعا دارم توجهی به حاشیه‌سازی‌ها نکنند. اینکه در کشور فوتبالیستی متولد شود که میلیون‌ها دلار ارزش داشته باشد، نه تنها ضدارزش نیست، بلکه باعث افتخار ایران و ایرانی است. ترکیبی از علاقه وافر جامعه به این ورزش و تعریف اصولی چرخه اقتصادی آن می‌تواند تحولات بزرگی در فوتبال کشور ایجاد کند. تحولاتی که بی تردید بر لایه‌های مختلف جامعه و در حوزه‌هایی غیر از ورزش تاثیری مستقیم خواهد داشت.
* مشاور عالی فدراسیون فوتبال
