آلودگي هوا روزانه جان 57 تن را در ايران مي گيرد!/برنامه هاي ما برای مبارزه با آلودگی هوا، مبنای علمی ندارد

سرانجام پس از روزهای زیادی که تهران شرایط بحرانی را از لحاظ آلودگی هوا پشت سر گذاشت، باد و باران به کمک برخی مسئولان آمد تا وظيفه اي كه سال ها مسئولان از انجام آن طفره رفته اند، انجام دهد. با وجود این، برف و باران مسکنی بیش نیست و در روزهای آینده تهران دوباره اسیر آلودگی خواهد شد؛ بنابراین، «تابناك» بر آن شد تا فارغ از نگاه سياسي و اظهارنظرهاي غير كارشناسي در قالب گفت و گو با يكي از اساتيد دانشگاه علوم پزشكي تهران، ابعاد مختلف پديده آلودگي هوا و خطرات برآمده از آن را بررسي كند.

به گزارش «تابناك» دكتر صادق حسنوند، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، در رابطه با اهميت و ضرورت توجه به بحران آلودگي ها گفت: بر اساس گزارش هاي معتبر جهاني، آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در دنیاست که هر ساله 5 تا 7 میلیون را به كام مرگ مي كشاند. همين آمار در مورد ايران مي گويد در سال 1990 حدود 17 هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا بوده كه این آمار در سال 2015 به 21 هزار تن رسیده است. این رقم در حالی است که در بسیاری از مناطق جهان، ما با کاهش آمار مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا رو به رو هستیم.

عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران، بر خلاف نظر اخير رئيس سازمان حفاظت محيط زيست ـ كه روند آلودگي هوا را در سال هاي گذشته كاهشي عنوان مي كند ـ ادامه داد: بر اساس آمار جهاني، میزان آلاینده های هوا در ایران و به صورت ویژه غلظت ذرات معلق در هواي ايران در سال 1990 pm2poin 528 بوده؛ اما این رقم در سال 2015 به 32 رسیده است. این موضوع در حالی است که به استناد همین گزارش، دیده می شود در بسیاری از مناطق جهان حجم و میزان ذرات معلق در هوا کاهش داشته است.

حسنوند با اشاره به نقش مستقيم آلودگي هوا در ايجاد بيماري سرطان و ساير بيماري هاي وابسته ادامه داد: آلاینده های کنونی شهر تهران را باید ذرات معلق گازی pm10 و pm2point5 توصیف کرد که اندازه آنها کمتر از 5/2میکرون است. به عبارت صریح تر هر ذره معلق هوای تهران 25 برابر کوچکتر از قطر موی انسان است که به محض استنشاق جذب بدن می شود و راه های فرار از آن بسیار دشوار است.

ذرات معلق در هوا اصلي ترين عامل سرطان

حجم بسیار کوچک و قابلیت بالای این ذرات آلاینده برای جابجایی و آسیب هایی که دارند سبب شد تا مؤسسه IR که یک مؤسسه تحقیق روی سرطان است، در سال 2103ذرات معلق در هوا را اصلی ترین دلیل ایجاد سرطان در افراد معرفی کند.

البته سرطان تنها بیماری منشأ گرفته از آلودگی هوا نیست و بیماری های قلبی و عروقی، انواع سرطان ها، بیماری های تنفسی، ایجاد اوماتیسم، دیابت تیپ 2، کاهش وزن شدید در کودکان و... از دیگر خطرات این آلودگی های هوایی است.

عضو پژوهشكده محيط زيست علوم پزشكي تهران در مورد رفتار كشورهاي توسعه يافته با بحران آلودگي هوا اضافه كرد: در کشورهای پیشرفته برای مقابله با آلودگی هوا، برنامه جامع علمی وجود دارد که بر اساس اسناد و شواهد علمی تنظیم شده و مطابق آن عمل می شود. تعداد خودروهای کشورهای توسعه یافته به مراتب از ما بیشتر از است؛ اما آنها استانداردها را رعایت می کنند. به عبارتی خودروی استاندارد، سوخت استاندارد، معاینات فنی دوره ای واقعی، سخت و تخطی ناپذیر از جمله اقداماتی است که در کشورهای توسعه یافته صورت می پذیرد؛ اقداماتي که در کشور ما هیچ یک از آنها در کنار یکدیگر وجود ندارد.

برنامه هایی که در کشور ما برای مبارزه با آلودگی هوا انجام می شود، مبنای علمی ندارد

حسنوند با انتقاد از برنامه هاي غير مؤثر مسئولان براي مقابله با آلودگي هوا گفت: برنامه هایی که در کشور ما برای مبارزه با آلودگی هوا انجام می شود، مبنای علمی ندارد و دلیل آن هم این است که تجهیزات کافی نداریم. ما منابع انتشار آلاینده ها را واقعاً پیدا نکرده ایم. شما به موتورهای جست و جوگر اینترنت مراجعه کنید و ببینید در ایران منابع انتشار آلودگی تنها برای یک یا دو شهر را شناسایی شده است که در مورد همان ها هم اتفاق نظر وجود ندارد، برای مثال در مورد تهران برخی می گویند، خودرو 80 درصد عامل آلودگی است و برخی می گویند، 60 درصد آلودگی به خاطر خودروهاست. این اختلاف نظرها حاکی از آن است که در کشور ما هیچ نمایه علمی و مطالعات دقیق بر آلودگی انجام نمی شود.

اين استاد دانشگاه در مورد وضعيت نابسامان شهر تهران در تشديد آلودگي تأكيد كرد: متأسفانه ما هنوز نمی دانیم در شهر تهران چه تعداد خودرو کفایت می کند. در یکی از دانشگاه های فرانسه در مورد شهر تهران مطالعه ای شده و در آن آمده است، در شهر تهران و با وضعیت کنونی، تردد یک میلیون و 700 هزار خودرو با رعایت استانداردهای بین المللی کیفیت قابل قبولی برای هوا ایجاد خواهد کرد؛ اما همانطور که می دانید در شهر تهران و هم اکنون بیش از 3میلیون خودرو در حال تردد است که از این بین 600هزار مورد آن فرسوده هستند.

وي با اشاره به برنامه جامع سازمان حفاظت محيط زيست در كاهش آلودگي هوا افزود: خودتان مروري بر برنامه جامع سازمان حفاظت محیط زیست برای کاهش آلودگی هوا بيندازيد تا متوجه شويد در این برنامه همه عوامل آلاینده بدون اولویت و ارزیابی دقیق ذکر شده است. در صورتی که در کشورهای پیشرفته ابتدا اولویت بندی می کنند. پنج یا شش عامل اصلی را گزینش می کنند و با توجه به بودجه ای که دارند روی اولویت ها هزینه می کنند.

در برنامه مقابله با آلودگی سازمان حفاظت محیط زیست هیچ شاخص و معیار مشخصی ذکر نشده و در آن به هر چیزی که در آلودگی نقش دارد و هر اقدامی که می تواند برای مقابله مإثر باشد، اشاره شده است. این موضوع مختص یک دولت خاص هم نیست و همه دولت ها به این صورت رفتار می کنند.

در آمريكا طي 35 سال حجم خودرو 40 درصد افزايش و غلظت آلاينده ها 60 درصد كاهش يافت

تجارب شهرهاي آلوده دنيا مثل لندن، كه بحران آلودگي هوا در آنها از بين رفته است، پرسش ديگري بود كه استاد دانشكده بهداشت محيط علوم پزشكي تهران در مورد آن گفت: شهرهای مکزیکوسیتی، لندن و بسیاری از شهرهای دیگر جهان که مشکل آلودگی را حل کردند، نگاه کنید. سازمان محیط زیست آمریکا گزارش خیلی جالب دارد که نشان می دهد با وجودي كه در اين كشور از 1980 تا 2015 تعداد خودروها و مسافت طی شده با آنها40 درصد افزايش يافت و از سویی نيز حجم صنایع فعال بالا رفت، غلظت آلاینده ها 60 درصد کاهش یافت.

همیشه نگاه ما این است که اگر خودرو کاهش یابد و کارخانه ها محدود شود، آلودگی نیز کم می شود اما بر اساس تجارب موجود در دنيا بايد گفت، اگر برنامه منسجم داشته باشیم، هم مردم می توانند خودرو داشته باشند، هم کشور می تواند صنعتی شود و هم آلودگی را می توان مهار و کاهش داد.

وي در مورد خسارت هاي آلودگي هوا افزود: در ايران روزانه 57 تن بر اثر مرگ هاي منتسب به آلودگی هوا می میرند. تصور کنید در ایران اگر طی دو یا سه روز تصادف شود و در هر تصادف 57 تن کشته شوند، چه سروصدایی برپا خواهد شد. روزانه 57 نفر بر اثر بیماری های منتسب به آلودگی هوا می میرند و کسی به آن توجه نمي كند.

اين متخصص آلودگي هوا در مورد مباحث مختلفي كه در مورد بنزين مصرفي خودروهاي كشور وجود دارد نيز گفت: واقعيت اين است كه اگر بنزین با بهترین کیفیت و با بالاترین استاندارد را هم به خودروی فرسوده بدهید، هیچ تغییری در وضع موجود ایجاد نخواهد شد. خودورهایی که هنوز استانداردهای بین المللی ندارند، با مصرف بهترین کیفیت بنزین نیز نمی توانند نقشي در كاهش آلودگي ايفا كنند.

زمانی می توان اثربخشی را به دست آورد که خودروی استاندارد و بنزین استاندارد باشد. به نظر من، پرداختن به این موارد اهداف سیاسی دارد، ولی وقتی شما با داده های غلظت آلودگی که در ده سال مطالعه شده رو به رو شوید، می بینید روند آلودگی افزایشی بوده و مجموعه اقدامات اجرایی تا کنون اثربخشی قابل ذکری نداشته است.

حسنوند در بخش ديگري از سخنانش با انتقاد از مسئولين به خاطر عدم اطلاع رساني و دقيق در مورد غلظت آلاينده ها گفت: در حالی که مسئولین اعلام می کنند، غلظت آلودگی هوا 150 است، محاسبات ما، عدد 280 را نشان می دهد. این اختلاف به خاطر تفاوت در شاخص های اندازه گیری است. شاخص های مسئولین من درآوردی و شاخص های ما بر اساس استانداردهای بین المللی است. وقتی می گویند شاخص 150 است، معنایش این است که فقط گروه های حساس باید مراقب باشند، ولی وقتی ما حساب می کنیم و شاخص 280 را نشان می دهد، معنایش این است که همه افراد اعم از سالم و بیمار باید مراقب باشند. مسئولان از این موضوع غافل هستند که عدم اطلاع رسانی خوب و دقیق آنها باعث بروز مشکل حتی بری افراد سالم می شود.

مشروح اين گفت و گو را در بخش گفت و گوهاي «تابناك» بخوانيد.