ایران از توافق امریکا و روسیه درباره سوریه خبر داشت؟

هنوز چند روز از خبر همکاری استراتژیک ایران و روسیه در مواجهه با تروریست ها در سوریه و فرود هواپیماهای جنگی روسی در پایگاه نوژه نگذشته بود که خبر توافق امریکا با روسیه بر سر آتش بس در سوریه، موج جدیدی از تحلیل ها در رابطه با تحولات این کشور ایجاد کرد.

به گزارش «تابناک»، آمریکا و روسیه بر سر جزئیات طرحی برای آتش بس در سوریه به توافق رسیدند؛ جمله ای که باور آن شاید توسط برخی از تحلیلگران در این برهه زمانی کمی دشوار به نظر می رسید. در واقع چشم انداز این توافق با توجه به تحولات میدانی در سوریه امری بعید به نظر می رسید؛ هرچند معاون وزیرخارجه روسیه در حاشیه نشست گروه بیست در چین بیان کرده بود که هیچ دلیلی برای عدم توافق میان مسکو و اشنگتن وجود ندارد.

اوایل صبح امروز، جان کری و سرگئی لاوروف، وزرای خارجه آمریکا و روسیه در یک نشست خبری مشترک اعلام کردند، از طرفین درگیری می‌خواهد از غروب روز ۱۲ سپتامبر، مصادف با عید قربان، در سرتاسر سوریه دست از آتش بکشند. طبق این طرح، حکومت سوریه در مناطق به ‌خصوصی که در اختیار گروه‌های مخالف است، عملیات نخواهد کرد. کری در نشست خبری بعد از این توافق گفت در این طرح هم حکومت سوریه و هم مخالفان بشار اسد باید به تعهدات خود عمل کنند.

در واقع آنچه مشخص است در این توافق به نوعی منطقه پرواز ممنوع در برخی از مناطق سوریه توسط دو طرف پذیرفته شده است؛ موضوعی که تا به حال یکی از کلیدی ترین موضوعات مورد اختلاف در سوریه بوده است.

اینکه این توافق چه تأثیراتی بر صحنه میدانی و معادلات منطقه ای می گذارد، یکی از بحث های مهم است؛ هرچند آقای لاوروف در این کنفرانس خبری پس از اعلام توافق به بی‌اعتمادی در همکاری‌های آمریکا و روسیه و مذاکرات دو کشور در خصوص سوریه اشاره نمود، ولی اضافه کرد آمریکا و روسیه با تمامی طرف‌ها برای حصول اطمینان از توقف درگیری‌ها در سوریه ظرف 48 ساعت آینده همکاری خواهند کرد.

در این توافق مشخص شده که دولت سوریه، موافقت خود را با اجرای آن اعلام کرده است، زیرا لاوروف تصریح کرده است، مسکو جزئیات توافق جدید را به دولت سوریه اطلاع داده و دمشق آماده اجرای آن است.

البته پیش از این میان روسیه و امریکا شبیه چنین توافقی بر سر سوریه با تأکید بر آتش بس البته در قالب گروه دوستان سوریه شکل گرفته بود که به دلیل عدم تبعیت معارضین سوری از این آتش بس شکست خورد.

نقطه تفاوت این توافق نسبت به سایر راه حل های کنونی برون رفت از اوضاع سوریه توافق میان امریکا و روسیه بر سر «مرکز مشترک عملیاتی» است. در واقع بر اساس این توافق یک آتش بس هفت روزه در سوریه شکل می گیرد و پس از آن یک مرکز عملیاتی تأسیس می شود که در آن، نمایندگان نظامی و اطلاعاتی روسیه و آمریکا، به مدیریت موضوعات عملی و جدا ساختن تروریست ها از معارضین می پردازند.

با توجه به اینکه بدون تردید، ایران یکی از مهمترین بازیگران عرصه میدانی سوریه است، پرسش اینجاست که آیا ایران در جریان این مذاکرات و نتایج آن بوده است؟

اینکه لاوروف بیان کرده که دولت سوریه را در جریان ریز مذاکرات قرار داده، حاکی از آن است که به احتمال زیاد ایران نیز در جریان این مذاکرات بوده است. اما به هر حال، تحولات و بحران بیش از پنج ساله در سوریه نشان داده که رهیافت ایران و روسیه در مواجهه با تحولات این کشور به طور کلی با مشی امریکایی ها در سوریه متفاوت بوده است. به طوری که تحلیلگران ایران و روسیه را در جبهه حمایت از دولت قانونی در سوریه برمی شمردند و امریکایی ها را در طرف مقابل قلمداد می کردند.

حال اینکه روسیه و امریکا بر سر سوریه به توافق رسیده اند، موضوعی است با علامت سؤالهای فراوان روبه رو است؟!آیا قرار است ایران و روسیه در کنار امریکایی ها به جنگ با تروریست ها بپردازند؟ سرنوشت دولت قانونی در سوریه چه خواهد شد؟ موضوع سرنوشت گروه های درگیر با تروریست ها از جمله برخی گروه های وابسته به کشورمان و همچنین آینده روابط ایران و روسیه در سوریه چه خواهد شد؟

شاید بشود سفر یکباره سرگئی ریابکوف به تهران در دو هفته پیش را که قرار هم نبود رسانه ای شود، در همین چارچوب تحلیل شود؛ هرچند مقامات ایرانی هدف این سفر را رایزنی در موضوعات برجام بیان کرده اند. باید منتظر ماند و دید که واکنش مقامات ایرانی به این توافق چه خواهد بود و از سوی دیگر، آیا این توافق پایدار خواهد ماند یا خیر؟

برخی منابع آگاه به تابناک گفته اند، در قرارداد میان روسیه و امریکا این گونه نبوده که ایران این خبر را از رسانه ها شنیده باشد و حتی در برخی موارد با ایران نیز در بعضی از موضوعات همفکری شده است. این منبع آگاه افزود، روس ها می دانند بدون ایران در سوریه کاری از پیش نخواهند برد. البته وی تأکید کرد، پیش بینی این است که این توافق نیز به جایی راهی نخواهد برد و مثل سایر توافقات این گونه به شکست منتهی خواهد شد.

با این حال، بنا بر شواهد موجود، امریکایی ها و روس با توجه به وضعیت منطقه ای و بین المللی تصمیم گرفته اند، بدون دخالت دادن دیگر بازیگران منطقه ای و داخلی این موضوع را حل و فصل کنند؛ بنابراین، به احتمال قوی با ایران نیز رایزنی جدی در این مورد نشده است.