چرا بازرس ویژه رؤسای جمهور قبل برادران یا فرزندانشان بودند؟/ اینکه هر روز نام چند مدیر متخلف را در روزنامه ببینیم جای خوشحالی ندارد!

پس از پیگیری های فراوان و پس و پیش کردن زمان بالاخره موفق شدیم با سید علیرضا آوایی، بازرس ویژه رئیس جمهور قرار مصاحبه را هماهنگ کنیم، او برای این گفت و گو 17 مردادماه روز خبرنگار را در نظر گرفته بود. آوایی در زمره مسئولانی است که کم تر خود را در معرض گفت و گو با رسانه ها قرار می دهد، البته برای این کارش هم دلایل منطقی و خاص خود را دارد، معتقد است مسئولان به قدر ضرورت باید حرف بزنند و  سخنانی هم بر زبان برانند که مدلل، مستند و منطبق بر انصاف و شریعت باشد.

قرارمان خیابان پاستور بود، لحظاتی منتظر شدیم تا سوار بر یک خودروی مشکلی رنگ وارد نهاد ریاست جمهوری و دفتر بازرس ویژه رئیس جمهور شدیم. علی رضا آوایی رک و صریح به پرسش های خبرنگار تابناک درباره مسائل مختلف پاسخ داد و البته به دلیل اینکه تازه در این جایگاه مشغول به فعالیت شده است، وعده داد که چند ماه دیگر مصاحبه مبتنی بر آمار و ارقام از فعالیت های صورت گرفته انجام بدهد.

آنچه در ادامه می خوانید، مشروح گفت و گوی سید علیرضا آوایی، بازرس ویژه رئیس جمهور با خبرنگار تابناک است:

نه در دنیا و نه در آخرت کسی نمی گوید چرا زیاد مصاحبه نکردی

* پرسش: آقای آوایی پیش از وارد شدن به موضوع بازرسی ویژه ریاست جمهوری، سئوالم این است که چرا با وجود مسئولیت های فراوانی همچون ریاست کل دادگستری، معاونت دیوان عالی کشور، معاونت وزارت کشور و ریاست سازمان ثبت احوال، کم تر در جمع اهالی رسانه حاضر شده اید و گفت و گوهای زیادی از شما دیده نمی شود؟

- آوایی: باورم این است که اگر همه مسئولان تصمیم بگیریم در حد ضرورت صحبت کنیم و آنچه که می گوییم هم مدلل، هم مستند، هم مبتنی بر انصاف و منطبق بر شریعت باشد، حتما به نجات کشور کمک کرده ایم و برعکس این موضوع یعنی زیاد حرف زدن، زیاد مصاحبه کردن، حرف های غیر مستند زدن، زیاد قول دادن و حرف های غیر مدلل زدن و گفتن حرف هایی که نه در دنیا به درد می خورد و نه در آخرت، هم قدر و ارزش انسان ها را کم می کند، هم گاهی وقت ها به اعتبار و اعتقادات انسان ها ضربه می زند و وحدت و امید مردم را هدف قرار می دهد.

از ابتدا باورم این بوده که اگر ما مسئولان به حد کفایت و ضرورت و معقول و منطقی صحبت کنیم، حتما بهتر وظیفه خودمان را انجام داده ایم. از سویی نه در دنیا و نه در آخرت کسی ما را مواخده نخواهد کرد که چرا خیلی مصاحبه نکردید و چرا زیاد حرف نزدید. البته هدف این بود که پس از انجام بررسی ها، تعیین کادر و استقرار در محل جدید برای انجام مصاحبه خدمت شما باشیم، اما با اصرار شما و برای رعایت ادب، انجام مصاحبه را برای این روز در نظر گرفتیم. لذا آنچه در این گفت و گو مطرح خواهم کرد در بحث کلیات و برداشتم از شرح وظایف خواهد بود و تلاش می کنم پس از استقرار، تکمیل کادر و پیدا کردن اشراف بیشتر بر سوابق و پیشینه موضوعات در بازرسی ویژه ریاست جمهوری در فرصتی دیگر ریز و جزئیات مسائل را بیان کنم.

ضمن اینکه انجام مصاحبه های زیاد را ضرر می دانم، اما اینکه مطالب بیان نشود و اطلاع رسانی لازم از اقدامات صورت نگیرد و احیانا اگر شبهاتی پیش می آید، توسط مسئولان رفع نشود، این موضوع را هم مضر به حال کشور می دانم؛ لذا باید یک مسیر اعتدالی در این زمینه در پیش بگیرد که ضررهای پرحرفی را نداشته باشیم و در عین حال آنجایی که باید حرف های گفته شود و شبهات پاسخ داده شود هم از مسائل غافل نشویم.

دلایل تشکیل بازرسی ویژه ریاست جمهوری

* پرسش: آنچه در بررسی های تاریخی درباره تشکیل بازرسی ویژه ریاست جمهوری به آن می رسیم، تفسیری است که سال 1360 از اصل 121 قانون اساسی - و مکلف کردن رئیس جمهور به اجرای قانون اساسی و شرع مقدس - شده است. از نظر فلسفه تشکیل این مجموعه چیست؟

- آوایی: اینکه شأن نزول دفتر ویژه بازرسی ریاست جمهوری چیست را باید اینگونه توضیح بدهم. آنچه بنده از مجموعه مکتوباتی که در این خصوص دیده ام و فرمایشاتی که رئیس جمهور محترم در دیداری که خدمت ایشان بودم، داشتند؛ این است که گاهی وقت ها گزارش هایی در ارتباط با مسائل مهم کشور به دست رئیس جمهور می رسد. در مواردی این گزارش های متناقض است و تعارضاتی با هم دارد و چه بسا این گزارش ها از سوی مراجع و افرادی می رسد که مورد وثوق و تائید هستند. حال فرض کنید رئیس جمهور در ارتباط با اینگونه مسائل می خواهد یک دستوری صادر کند و تصمیم قطعی بگیرد، ممکن است در حالت وجود این تعارضات یک نوع تحیری ایجاد شود. اگرچه اظهار نظر و قضاوت در این خصوص مهم است، اما آن اطمینان قلبی و اقناع با وجود چنین مسائلی ایجاد نمی شود. لذا باید جایگاه مورد وثوق و یک مجموعه مختصری از لحاظ ساختار وجود داشته باشد که این گزارش ها را بررسی کند و اگر نیاز به اطلاعات تکمیلی هست، آن را به دست آورد تا بتواند به رئیس جمهور برای اخذ تصمیم نهایی کمک کند.

چرا بارزس ویژه رؤسای جمهور قبل برادران یا فرزندانشان بودند

به نظر می رسد فلسفه وجودی بازرسی ویژه ریاست جمهوری این است یک اطمینان خاطری برای رئیس جمهور از ناحیه گزارش ها و اطلاعات دریافتی به منظور تصمیم گیری نهایی ایجاد کند به همین دلیل اگر در سابقه رؤسای جمهور قبلی مداقه کنید ملاحظه خواهید کرد که آن ها یا برادران و یا فرزندان خود را به عنوان بازرس ویژه منصوب کرده اند تا فردی در این مسئولیت فعالیت کند که هم دسترسی داشته باشد و هم اطمینان قلبی را برای رئیس جمهور ایجاد کند.

گزارش های دریافتی درباره مشکلات را بررسی و نتایج را به رئیس جمهور ارائه می کنیم

* پرسش: آقای آوایی می شود درباره شرح وظایف بازرسی ویژه رئیس جمهور توضیح بیشتری ارائه کنید؟ یعنی فقط شما وظیفه بررسی گزارش هایی که به رئیس جمهور می رسد را بر عهده دارید یا این گزارش ها ازمبادی دیگری هم برای بررسی به شما می رسد؟

- آوایی: شرح وظایف بازرس ویژه ریاست جمهوری را که ملاحظه می کنید موید مسائلی است که پیش از این عنوان شد، مثلا در شرح وظایف آمده است «دریافت گزارش های مردمی و مقامات دولتی و دستگاه های اجرایی به ویژه دستگاه های اطلاعاتی و نظارتی در مورد تخلفات، کاستی ها، نارسایی ها و انحرافات در حوزه های سیاسی، امنیتی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی. ریشه یابی علل و تجزیه و تحلیل گزارش های مذکور جهت استحضار ریاست جمهوری» یکی از کارها این است که بازرسی ویژه مجموعه اطلاعات و گزارش هایی که از ناحیه مردم، مسئولان، نهادها و مقامات دریافت می کند را به صورت منطقی، معقول، منسجم و صحیحی بررسی کند و آن را در اختیار رئیس جمهور قرار دهد تا کمکی به دریافت جامع از موضوعات پیرامونی بشود.

نقص قوانین را به رئیس جمهور گزارش می کنیم

به هر حال رئیس جمهور با وجود مشغله های فراوان، بالاخره یک نفر است و با حجم گسترده ای از کارهای داخلی و بین المللی مواجه است. مجموعه بازرسی ویژه می تواند به رئیس جمهور برای تحلیل و تصمیم گیری در خصوص مسائلی که پیشتر عنوان شد، کمک کند.

وظیفه بعدی که برای بازرسی ویژه عنوان شده « بررسی و ارائه راهکارها و پیشنهادهای اصلاحی به رئیس جمهور در مورد نارسایی ها، کاستی ها و نواقص قوانین و مقررات، تصویب نامه ها، بخشنامه ها و دستورالعمل های دولتی که منجر به بروز مشکلات و نارسایی ها می گردد» است.

برخی مصوبات و قوانین باعث آزار مردم می شود

* پرسش: تاکنون به این وجه از وظایف بازرسی ویژه ریاست جمهوری اشاره ای نشده بود، یعنی شما درباره قوانین، مقررات و مصوبه ها هم در کنار سایر مجموعه ها نظیر معاونت حقوقی رئیس جمهور، بازوی مشورتی محسوب می شوید؟ می شود درباره شیوه بررسی ها در این حوزه و ارائه نتایج حاصله به رئیس جمهور توضیح بیشتری بدهید؟

- آوایی: مجموعه این دفتر بر این اساس می تواند از تیم های تخصصی استفاده کند، کمک بگیرد تا اگر قوانین و مقرراتی داریم که اینها منجر به نارضایتی عمومی می شود یا موجب آزار و ایجاد مشکلات برای مردم است در اصل بازرسی ویژه و تیم تخصصی که برای بررسی قوانین تشکیل می شود باید به رئیس جمهور اعلام خطر کند که این مصوبه، این بخشنامه یا دستورالعمل ها اگرچه قانونی صادر شده است، اما در عمل آثار مخربی دارد و مردم را آزار می دهد. لذا رئیس جمهور بر این اساس می تواند اطلاع لازم را کسب کرده و در خصوص این موارد تصمیم گیری کند.

تفاوت اقدامات بازرسی ویژه ریاست جمهوری با بازرسی کل کشور

* پرسش: یعنی شما می توانید در ارتباط با مصوبه ها، قوانین، مقررات، دستور العمل ها و بخشنامه ها پیشنهاد اصلاحی هم ارائه کنید؟

- آوایی: بله، بررسی مصوبات و ارائه پیشنهادات اصلاحی از مواردی است که در شرح وظایف بازرسی ویژه در این خصوص ذکر شده است. تلقی و دریافت من این است که دفتر بازرسی ویژه می تواند به پیشگیری از وقوع و بروز برخی بحران ها، نارضایتی ها و ... کمک کند تا اینکه بخواهد بازرسی های گسترده ای نظیر بازرسی های سازمان بازرسی کل کشور را انجام بدهد؛ چون چنین مجموعه ای اقتضایی برای چنین کاری ندارد و اگر بخواهد دقیقا همان کار را انجام بدهد، تشکیلات هم عرض تلقی خواهد شد.

بازرسی ویژه به دستور رئیس جمهور انجام خواهد شد

* پرسش: باتوجه به اینکه عنوان مجموعه شما بازرسی ویژه ریاست جمهوری است، از زمانی که این مسئولیت را بر عهده گرفته اید، موردی وجود داشته که از سوی آقای روحانی برای بررسی و پیگیری ویژه به شما واصل بشود؟

-  آوایی: چون مدت زمان کمی است که بنده تاکنون این مسئولیت را بر عهده گرفته ام، هنوز چنین موردی پیش نیامده است، قطعا اگر موردی بود خدمت شما عرض می کردم. اما «انجام بازرسی های ویژه موردی و فوق العاده حسب دستور رئیس جمهور و ارائه گزارش های واصله به همراه پیشنهادات» از وظایف ابلاغی رئیس جمهور برای این مجموعه است. یعنی ما اگر بازرسی های ویژه ای بخواهیم انجام بدهیم، مواردی خواهد بود که از سوی خود رئیس جمهور به ما محول می گردد که مثلا اینجا لازم است بررسی موردی و فوق العاده ای صورت بگیرد و گزارش آن به همراه پیشنهادت به رئیس جمهور محترم ارائه شود.

بازرسی ویژه چشم بینای رئیس جمهور است

* پرسش: در مجموع با توجه به شرح وظایفی که به آن اشاره کردید، مجموعه بازرسی ویژه هم در بحث بازرسی ها، بررسی گزارش و ارائه مشورت به رئیس جمهور جهت تصمیم گیری نهایی و هم در موضوع بررسی قوانین و انتقال نقاط ضعف همانطور که از اسمش پیداست اختیارات ویژه ای دارد؟

- آوایی: از مفاد و مندرجات شرح وظایف تلقی می شود که بازرسی ویژه رئیس جمهور باید چشم بینا و نورافکنی باشد در اختیار رئیس قوه مجریه و به او برای شناخت چالش ها، نقطه ضعف ها، آسیب ها و اصلاح قوانین کمک کند، بویژه در جاهایی که گزارش های متناقضی به دست رئیس جمهور می رسد و ایشان گاهی وقت ها لازم است خیلی فوری و به روز حرف نهایی را بزند و تصمیم گیری کند و قطعا از این طریق اطمینان قلبی بیشتری برای تصمیم گیری حاصل می شود.

البته ذکر این نکته ضروری است که ما به عنوان بازرسی ویژه ریاست جمهوری هر موردی را هم نمی توانیم ورود و پیگیری کنیم، نوعا مطالبی را پیگیری و به آن ورود پیدا می کنیم که ارجاعی از سوی رئیس جمهور محترم انجام شود و احیانا مثلا در موارد خاص و نادری که اتفاق می افتد معاون اول رئیس جمهور می تواند مواردی را به بازرسی ویژه برای پیگیری ارجاع دهد. در عین حال مبادی دیگری برای دریافت گزارش ها از سوی بازرسی ویژه وجود دارد که گزارش های حاصله از نهادها و حتی مردم جزو آن است.

خروج دفتر بازرسی ویژه از نهاد ریاست جمهوری برای سهولت دسترسی مردم

* پرسش: وصول و بررسی گزارش های مردمی از سوی بازرسی ویژه ریاست جمهوری یکی از موضوعاتی است که به آن اشاره کردید، مردم چطور می توانند، گزارش های خود از نقص قوانین، وجود مشکلات و تخلفات احتمالی دستگاه های اجرایی به دست شما برسانند؟ به نظر می رسد با قرارگرفتن مجموعه شما در نهاد ریاست جمهوری این برقراری ارتباط سخت باشد؟

- آوایی: یکی از جهاتی که باعث شده بنده به فکر تغییر دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور و انتقال آن به خارج از مجموعه نهاد ریاست جمهوری بیافتم، این بود که مردم بتوانند موضوعات را به این مجموعه منتقل کنند. چون در حال حاضر مردم به دفتر بازرسی ویژه به دلیل قرار داشتن در مجموعه نهاد ریاست جمهوری، دسترسی ندارند و آن ها به دلیل کیفیت کنترل ها در این منطقه نمی توانند موضوعات مورد نظر خود را به ما انتقال بدهند، در حقیقت ما در شرایط فعلی از گزارش های مردمی محروم هستیم؛ در حالی بعضا در این گزارش ها خیلی برکات زیادی است و البته سرنخ های خوبی هم بعضا برای شناخت آسیب ها و اشکالات کشور از ناحیه این گزارش ها داده می شود.

هدف بازرسی باید جلوگیری از لغزش مدیران و بروز تخلف باشد

* پرسش: دو تعبیر درباره وظایف نهادهایی که وظیفه بازرسی را بر عهده دارند، وجود دارد. برخی قائل به بازرسی برای جلوگیری از بروز تخلف هستند و برخی معتقدند بازرسی برای برخورد با متخلف و گرفتن مچ افراد است، شما به کدام برداشت و تعبیر از وظیفه بازرسی معتقدید؟

- آوایی: به نظر من، نقش مجموعه بازرسی ویژه ریاست جمهوری پیشگیرانه و برای صیانت از نظام، حاکمیت، حقوق مردم و مدیران است. من در بعضی جاها دیده ام تا مساله بازرسی پیش می آید، برخی می گویند " خیلی خوب شد که بازرسی پیش آمد، بروید با مدیران و افراد برخورد کنید" حتما یکی از جهات بازرسی می تواند منجر به این قضیه بشود، اما یک وجه آن هم می تواند صیانت باشد به این معنی که با مجموعه بازرسی ها از لغزش مدیران جلوگیری کنیم. اگرچه با مدیر متخلف برخورد خواهد شد، اما بهتر آن است که نگذاریم تخلفی از سوی یک مجموعه یا یک مدیر صورت بگیرد؛ چون در صورت بروز تخلف، خسارتی برای کشور به بار خواهد آمد.

توصیه آوایی به مجموعه های بازرسی

کشوری بیاید تعدادی مدیر تربیت کند، نظام و مردم به آن مدیر اعتماد کنند و او تجاربی کسب و اسرار نظام را دریفات کند، اما برخی از آن مدیران به سبب تخلف دستگیر و بی آبرو شوند و آسیب ببینند. خوب در این صورت اعتماد مردم سلب می شود و برای کشور خسارت به بار خواهد آمد؛ بنابراین تلقی من این است که مجموعه بازرسی ها اعم از بازرسی ویژه و بازرسی کل کشور، حتما باید نگاه اول مان این باشد که تا آنجایی که می توانیم سعی کنیم این خسارت به کشور وارد نشود و برای این منظور اقدامات پیشگیرانه انجام دهیم.

تخلف مسئولان به دین مردم و نظام اسلامی آسیب می زند

قطعا هر مسئولی خطا، انحراف و یا لغزشی داشته باشد، تردید نکنید که به نوبه خودش به کشور آسیب می زند و متاسفانه گاهی وقت ها به دین مردم آسیب وارد می شود. ظرفیت آدم ها یکسان نیست، بعضی وقت ها بعضی ها ممکن است وقتی از یک مدیر تخلف ببینند، درک و ظرفیتشان در این اندازه نباشد که آن را به حساب آن یک مدیر بگذارند. ممکن است این افراد بگویند که "اینها به اسم دین و اسلام در حال اداره این کشور هستند و نکند اصل دین مشکل دارد و نکند اصل نظام و حکومت اسلامی مشکل دارد، وگرنه چرا اینها اینطور عمل می کنند" یعنی ممکن است با بروز یک تخلف عده ای نتوانند تفکیک قائل شوند.

اینکه هر روز نام چند مدیر متخلف را در روزنامه ببینیم جای خوشحالی ندارد

بنابراین اصلا امر مبارک و لذتبخشی نیست که خوشحال باشیم هر روز در روزنامه مثلا اسم چند مدیر متخلف آورده شده باشد، این برای ما نه تنها مبارک نیست، بلکه بسیار تاسف بار است. البته به هر دلیلی اگر مسئولی امانتداری نکند و دچار لغزش و خطا بشود، حتما در چنین مواقعی چاره ای جز انجام برخورد نیست و راهی وجود ندارد جز اینکه متاسفانه نظام چنین هزینه هایی را پرداخت کند.