موضعگیری تازه محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت یازدهم درباره نحوه توزیع اعتبارات فرهنگی در دستگاهها و مجموعههای مختلف و تمرکز پاسخخواهی و پاسخگویی بر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موضعگیری تازهای داشت که هرچند در کلیت صحیح است، این پرسش را در پی دارد که مگر قانون بودجه در مجموعهای به جز دولت تدوین و به مجلس شورای اسلامی ارسال میشود؟!
به گزارش «تابناک»، از نقدهای درستی که همواره وجود داشته و در دولت دهم نیز بارها از سوی مسئولان دولت وقت به خصوص شخص رئیس جمهور مطرح میشد، نحوه توزیع اعتبارات فرهنگی و سپس مطالبه بهبود فضای فرهنگی صرفاً از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است. محمود احمدینژاد همان زمان به درستی به این مسأله اشاره کرد که اگر قرار بر پاسخگویی درباره شرایط فرهنگی کشور است، هر نهادی به تناسب سهمی که سالیانه از بودجه عمومی ذیل سرفصلهای فرهنگی میبرد، باید پاسخگو باشد.
احمدینژاد تلاشهایی برای کاهش اعتبارات طیف وسیعی از مجموعههای غیردولتی که در قالب یک جدول بخش اعظم بودجه فرهنگی را به خود اختصاص دادهاند، به کار بست؛ اما در نهایت این اعتبارات تا آخرین قانون بودجهای که دولت پیشین به مجلس شورای اسلامی ارسال گشت، حفظ شد. در واقع به رغم اینکه این نقد درست بود، دولت اقدام به حذف این اعتبارات و یا تعریف سازوکار برای گزارش گیری از این نهادها در مقابل بودجه فرهنگی کلانی که دریافت میکنند، ننمود.
البته این ضعف به سایر سرفصلهای بودجه نیز قابل تسری است و تقریباً هیچ ارزیابی کیفی محسوسی به عنوان مبنای کاهش و افزایش اعتبارات تخصیص یافته در هر سال به دستگاههای دولتی، نهادهای غیردولتی و مجموعههای خصوصی وجود ندارد و اگر سازوکارهای محدودی نیز تعریف شده در عمل به عنوان مبنای بودجهریزی برای دستگاهها منظور نمیشود. شاید به همین دلیل با وجود تزریق هزاران میلیارد تومان در هر سال به حوزه فرهنگ شاهد اتفاق شگرفی در این حوزه نیستیم.
حال محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت یازدهم و رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی که وظیفه تدوین بودجه سالیانه را بر عهده دارد، درباره حضور کمرنگ دولت در حوزه فرهنگ و مشخصاً سینما به شرق گفته است: «درباره موفقیتهای هنرمندان ایرانی، من رسما به عنوان سخنگوی دولت تبریک گفتم؛ اما اینکه خود رئیسجمهور تبریک نگفت، همیشه سخنگو نظریات دولت را میگوید. برای سال جاری 6 هزار و ٢٠٠ میلیارد تومان بودجه برای فرهنگ در نظر گرفته شده است که بیش از ٧۵ درصد این بودجه را بخش غیردولتی دریافت میکند، در حالی که پاسخگوی هر نوع کاستیهای فرهنگی، دولت است».
بر اساس گفتههای نوبخت حدود ۴۷۰۰ میلیارد تومان از بودجه کشور به بنیادها و نهادها و مؤسسات غیردولتی اختصاص مییابد که هر سال در بودجه کشور ذیل ردیف فرهنگی کمکهای قابل توجهی دریافت میکنند؛ اما نه تنها درباره عملکرد فرهنگی شان پاسخگو نیستند، بلکه گاهی مسئولانشان در مقام مطالبه گر و مدعی به انتقاد از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صداوسیما پرداخته و خواستار پاسخگویی مسئولان این دو مجموعه درباره وضعیت فرهنگی میشود!
این نقد درست را هر ناظر منصفی قبول دارد؛ اما این نقد صحیح از سوی رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت پذیرفته نیست. اگر واقعاً دولت تصور میکند، ۴۷۰۰ میلیارد تومان بودجه فرهنگی هرز میرود و یا نهادهای دریافت کننده این بودجهها پاسخگو نیستند، به سادگی میتواند این ردیف بودجهها را حذف و بودجه فرهنگی را در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متمرکز و از این طریق زمینه پاسخگویی لازم را فراهم کند.
البته «تابناک» خواستار حذف این ردیف بودجهها نیست و اتفاقاً «برخی» از مجموعه دریافت کننده این اعتبارات، تأثیرات عمیق فرهمگی دارند؛ اما اگر واقعاً دولت مدعی است که چنین تأثیری وجود ندارد یا دیگر مجموعهها پاسخگوی بودجه فرهنگی دریافتی شان نیستند، میتواند در قانون بودجه ۱۳۹۶، این تمرکز اعتبارات فرهنگی را به شکل قانون درآورد و پاسخگوی همه چالشهای فرهنگی باشد، کما اینکه در بودجههای ۱۳۹۳، ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ نیز میتوانست چنین تدبیری انجام دهد.