تخصص و تجربه کمیسیون های تخصصي مجلس در بوته آزمون آماري

با گذشت چند هفته از آغاز به کار مجلس دهم بالاخره تکلیف اعضای کمیسیون ها  و هیئت رئیسه آنها مشخص شد. نظر به ماهیت وظایف کمیسیون ها که پیگیری و نظارت بر بخش های تخصصی است، مسئله مهم و قابل بررسی این است که هر کدام از کمیسیون های مجلس تا چه حد از ترکیب متناسبی در رابطه با تخصص و وظایف کمیسیون ها برخوردار هستند.

به گزارش «تابناک» یکی از مسائل مهمی که در رابطه با کمیسیون ها وجود دارد، موضوع وظایف و دستورالعمل هایی است که این کمیسیون ها در مجلس بر عهده دارند. همچنین موضوع دیگر تناسب میان نوع و سطح تخصص اعضای کمیسیون ها و به ویژه هیئت رئیسه مجلس با وظایف و کارکردهایی است که در کمیسیون ها بر عهده گرفته اند.

«تابناک» در ادامه بر آن است تا ضمن معرفی اجمالی تحصیلات و سوابق کاری اعضای هیئت رئیسه کمیسیون ها با در نظر گرفتن این مهم آینده عملکرد هر کدام از کمیسیون ها را بررسی کند. بر همين اساس ابتدا جزئياتي از تحصيلات اعضاي هيئت رئيسه كميسيون ها، سابقه كاري آنها مورد توجه قرار مي گيرد و پس از آن ضمن اشاره به مهم ترين وظايف هر يك از كميسيون ها به بررسي عملكرد احتمالي اين كميسيون ها پرداخته مي شود.

بر اين اساس به نظر می رسد، ترکیب هیئت رئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و تخصص اعضای آن که وظیفه اصلی آن نظارت بر ساختار آموزشی و پژوهشی کشور است، با توجه به تخصص و سابقه کاری نمایندگان مذکور تا حدود زیاددی با یکدیگر تناسب دارد و می تواند نوید بخش یک دوره قابل قبول برای این کمیسیون باشد.

2-کمیسیون اجتماعی

هدف از تشکیل کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی، کار، اشتغال، روابط کار و تعاون است. اكثر اعضاي هيئت رئيسه اين كميسيون تخصص و تحصيلات مرتبط با ماهيت كميسيون ندارند. از اطلاعات تحصيلي دقيق و مستند رئيس اين كميسيون «سلمان خدادادي» اطلاعات در دسترس نيست و او يكي از جنجالي ترين نماينده هاي سابق مجلس است كه بر سر تأييد اعتبار نامه اش در دوره قبل حاشيه هاي فراواني به پا شد. ديگر اينكه ديگر اعضاء مانند «جلودارزاده» تحصيلات مهندسي دارد و «تاج الدين» نيز زيست شناسي خوانده است. ضمن اينكه تعداد زيادي از اعضاي اين كميسيون سابقه نمايندگي در دوره هاي قبل را نيز ندارند و لذا مي توان گفت نقش تجربه نيز در اين ميان محل نگراني است.

با اين حال کمیسیون اجتماعی را می توان به عنوان یکی از مهم ترین کمیسیون های مجلس معرفی کرد که حضور فعال و نظارت ثمر بخش آن در فضای مدیریتی و اجتماعی کشور امری ضروری است. مروری کوتاه بر سوابق و تحصیلات اعضای هیئت رئیسه این کمیسیون نوعی بیم و نگرانی را ایجاد می کند که این کمیسیون نتواند در دوره آتی به هماهنگی و اثربخشی قابل قبول دست یابد. با این وجود امید این است که احتمالات روی کاغذ با آنچه در واقع رخ خواهد داد همسان نباشد.

3-کمیسیون اقتصادی

کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارایی، بازرگانی داخل و بازرگانی خارجی تشکیل می‌شود. كميسيون اقتصاد نيز يكي از كميسيون هاي ناهمسان مجلس دهم خواهد بود. مروري به تحصيلات اعضاي هيئت رئيسه اين كميسيون نشان مي دهد تنها سخنگوي اين كميسيون يعني «دلخوش اباتري» كارشناسي ارشد اقتصاد دارد و برخي ديگر نظير «موسوي لارگاني» و «فريد موسوي» تحصيلاتشان در چارچوب علوم حوزوي و الهيات است.

در رابطه با اين كميسيون بايد گفت: با توجه به وجود مشکلات عدیده اقتصادی از جمله بیکاری، گرانی و رکود در کشور و محور بودن اقتصاد در برنامه های کلان ملی به نظر می رسد ترکیب اعضای هیئت رئیسه کمیسیون اقتصاد مجلس با توجه به تخصص و سابقه کاری که دارند، آنچنان که باید و شاید نتواند در نظارت دقیق و نافذ بر برنامه های اقتصادی دولت نقش داشته باشد .

نظارت بر روند دیپلماسی ملی، تحولات منطقه و جهان و اثرات آن بر ایران و نیز نظارت بر تمامی مسائل مرتبط با حوزه امنیت ملی در حیطه کاری این کمیسیون قرار دارد. تجربه چندین ساله رئیس این کمیسیون در اداره آن و تحصیلات مرتبط اکثر اعضای کمیسیون و هیئت رئیسه این امید را ایجاد می کند که این کمیسیون نیز بتواند، کار نامه موفقی در نهایت از خود به جای بگذارد.

5-کمیسیون انرژی

کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی پیگیری وظایف محوله در محدوده نفت، گاز ، برق، سدها و نیروگاه‌های آبی و برقی، انرژی اتمی و انرژی‌های نو را بر عهده دارد. رئيس، نائب اول و دوم اين كميسيون از تجربه نمايندگي برخوردار هستند و اين موضوع مي تواند براي اين كميسيون نقطه مثبتي باشد، اما از آن سو رابطه ميان تحصيلات اعضاء با وظايف و حيطه علمي آنها به مسائل نوعي نگراني در رابطه با عملكرد آتي اين كميسيون ايجاد مي كند.

به نظر می رسد در کمیسیون انرژی نوعی پراکندگی تخصص و سابقه کاری وجود دارد، عدم در دسترس بودن اطلاعات دقیق در مورد سابقه کاری، تحصیلات و تجربیات اعضای این کمیسیون قضاوت در مورد عملکرد آتی این کمیسیون را دشوار ساخت و لذا باید در طول زمان منتظر عملکرد این کمیسیون بود تا بر اساس واقعیت در مورد عملکرد آن قضاوت کرد.

6-کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات

کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی یکی از ديگر از كميسيون ها است که در محدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و... فعاليت مي كند. تخصص و سابقه فعاليت نمايندگان اين كميسيون تا حدودي با وظايف كميسيون تناسب دارد. حضور «تاجگردون» به عنوان يك نماينده مجرب و با سابقه كه داراي تحصيلات اقتصادي نيز هست در اين كميسيون جاي اميدواري ايجاد مي كند. ضمن اينكه تحصيلات عالي و سابقه تدريس در دانشگاه ها مي تواند بر كيفيت عملكرد اين كميسيون بيافزايد.

بدون شک کمیسیون برنامه و بودجه یکی از مهم ترین کمیسیون های مجلس است که نظارت بر برنامه و بودجه کلان ملی و نحوه هزینه کرد آن را بر عهده دارد. این موضوع اهمیت فعالیت این کمیسیون را دو چندان می کند چرا که به نوعی بر عملکرد سایر بخش های ملی نیز اثر مستقیم دارد. بررسی تخصص و سابقه کار نمایندگان در این حوزه از هر لحاظ این امید را ایجاد می کند که این کمیسیون بتواند در دوره چهار ساله آتی عملکرد قابل قبولی از خود بجای بگذارد.

7-کمیسیون بهداشت و درمان

مجموعه اقدامات و فعالیت های کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت و درمان، امداد، بهزیستی، تامین اجتماعی و بیمه‌های اجتماعی و هلال احمر است. همه اعضاي هيئت رئيسه و غالب اعضاي ديگر كميسيون متخصص امور پزشكي، بهداشتي و درمان هستند و لذا اين كميسيون را مي توان از جمله يك دست ترين و تخصصي ترين كميسيون ها معرفي كرد.

به عبارتي کمیسیون بهداشت و درمان را باید به عنوان یک دست ترین کمیسیون مجلس معرفی کرد که اعضای آن و به ویژه اعضای هیئت رئیسه آن تخصص و سابقه کاری مرتبط با حوزه فعاللیت کمیسیون را دارند. اما نکته ای که اینجا نگران کننده است و ممکن است بر عملکرد این کمیسیون اثر بگذارد، بحث سابقه و تجربه فعالیت سیاسی است که می تواند بر عملکرد این کمیسیون اثر منفی بگذارد.

8-کمیسیون شوراها و امورداخلی کشور

کمیسیون سیاست داخلی و شوراهای مجلس شورای اسلامی یکی دیگر از كميسيون ها است که پیگیری مسائل مرتبط با مجلس و نمایندگان مجلس را پیگیری می کند. در رابطه با اين كميسيون و امكان پيش بيني عملكرد آن بايد بيشتر به سابقه كاري نمايندگان توجه كرد. چرا كه اين كميسيون به نوعي يك كميسيون فراگير است. با اين وجود اكثر اعضاي اين كميسيون به ويژه اعضاي هيئت رئيسه از تجربه نمايندگي برخوردارد نيستند و اين موضوع مي تواند در رابطه با عملكرد چهار ساله آن موثر باشد.

این کمیسیون وظیفه رسیدگی به امور داخلی مجلس را بر عهده دارد و لذا لزوم وجد تخصص مشخص در آن زیاد محل بحث نیست و از سویی نیز سابقه کاری نمایندگان آنچنان که آمده است می تواند برای این کمیسیون کارنامه موفقی را امید داشت.

9-کمیسیون صنایع و معادن

کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی برای انجام وظایف محوله در محدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمی، صنایع هوافضا و ارتباطات تشکیل می‌شود. در اين كميسيون «اسماعيلي، زرآبادي و باستاني» از جمله اعضاي هيئت رئيسه هستند كه تحصيلات مرتبط دارند و «اسماعيلي» سابقه حضور در اين كميسيون در دور قبل را نيز دارد. با اين وجود «اكبريان، احمدي و حسيني كيا» تحصيلات مرتبط با حيطه كاري ندارند و اين موضوع در رابطه با عملكرد يكي از كميسيون هاي حساس و مهم نوعي نگراني ايجاد مي كند.

10-کمیسیون عمران

حوزه فعالیت کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی در محدوده راه و ترابری، مسکن، عمران شهری و عمران روستایی تشکیل است. اين كميسيون نيز اگرچه سه عضو متخصص و با تحصيلات مرتبط همچون «بدري، كاظم زاده و بهادري» را در هيئت رئيسه دارد ولي عدم تناسب ميان رشته ساير اعضاي هيئت رئيسه و نيز عدم تجربه حضور در مجلس در گذشته براي اكثر اعضاء مي تواند نقطه ضعف آن باشد.

به نظر می رسد کمیسیون عمران مجلس نیز تا حدود زیادی یک دست و از اعضایی تشکیل شده است که تخصص مرتبط با وظیفه محوله را دارند. لذا این امید در رابطه با این کمیسیون نیز وجود دارد که در صورت عزم جدی در اعضای برای نظارت و ارائه راهکار برای حل مشکلات بخش های عمرانی کشور شاهد توفیقاتی در این عرصه برای مردم ایران بود.

11-کمیسیون فرهنگی

کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی فعالیت در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعی، تربیت بدنی ، جوانان ، زنان و خانواده را دنبال و زیر نظر خود دارد. بررسی وظایف محوله به این کمیسیون و تخصص نمایندگان عضو هیئت این رئیسه این کمیسیون و نیز تجربه کاری نشان مي دهد كه در این بخش نگرانی هایی وجود دارد. این احتمال وجود دارد كه در آينده این کمیسیون به یکی از پر تنش ترین کمیسیون ها تبدیل شود. چرا كه اکثر اعضای هیئت رئیسه کمیسیون فرهنگی دارای تحصیلات حوزوی هستد و از نظر سیاسی نیز وابسته به جریان اصول گرا هستند.

قرار گيري نيازها و خواسته هاي فرهنگي اصلاح طلبان و حاميان آنها به ويژه در عرصه هايي نظير رسانه ملي و سينما و نشريات مي تواند در آينده اخبار فراواني را در درون خود نهفته داشته باشد. حضور اكثريت اصول گرايان در اين هيئت رئيسه كميسيون مهم اين گمانه را ايجاد مي كند كه نمايندگان اصلاح طلب علاقه اي به فعاليت در عرصه فرهنگي ندارند!

12-کمیسیون قضائی و حقوقی

کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس شورای اسلامی یکی دیگر از كميسيون ها است که رسیدگی به تمامی امور مرتبط با حیطه قضایی و حقوقی بر عهده این کمیسیون است. در رابطه با اين كميسيون دو نكته مثبت وجود دارد؛ يكي اينكه اكثريت اعضاي هيئت رئيسه تحصيلات حقوقي قضايي دارند و ديگر اينكه اكثريت از تجربه حضور در مجلس و يا دستگاه قضا برخوردارند.

با اين وصف کمیسیون قضایی مجلس نیز یکی از یک دست ترین و متخصص ترین کمیسیون ها است که حضور اعضای مجرب و متخصص در آن می تواند آینده خوبی برای آن ایجاد کند.

13-کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی

کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در محدوده كشاورزي، منابع آب، دام و طیور، شيلات، محیط زیست و هواشناسی فعالیت می کند و نظارت بر دستگاه های ذی ربط را بر عهده دارد. مروري بر تخصص اعضاي هيئت رئيسه اين كميسيون نيز نويد بخش دوره موفقي براي اين كميسيون است. «شاعري» رئيس اين كميسيون نماينده سابق، استاد دانشگاه و متخصص كشاورزي و فعال سابق در وزارت جهاد كشاورزي است. جداي از رئيس اكثريت اعضاء تحصيلات مرتبط با كميسيون را دارند.

با اين شرايط این کمیسیون نیز یکی دیگر از کمیسیون هایی است که نمایندگان و اعضای آن به ویژه اعضای هیئت رئیسه آن از توان و تخصص کافی در رابطه با موضوع اصلی وظایف برخوردار هستند و شاید تنها مشکل این کمیسیون حضور نیروهای جدید باشد که شاید در عملکرد این کمیسیون اختلالاتی ایجاد کند.

بر اساس آنچه رفت به نظر می رسد از نظر عملکرد کمیسیون های بهداشت و درمان، قضایی و حقوقی، کشاورزی، آب و منابع طبیعی موفق ترین کمیسیون های مجلس دهم و کمیسیون های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی از جمله پرچالش ترین و ناهماهنگ ترین کمیسیون های مجلس باشند.