برایش مهم نبود در کدام دانشگاه یا چه رشتهای تحصیل کند، فقط میخواست به دانشگاه برود تا سربازیاش به تأخیر بیفتد، نفر کناریاش درست برخلاف او تمام تلاشش را کرده بود تا در یکی از دانشگاههای دولتی پایتخت در رشته مورد علاقهاش درس بخواند اما نشده بود و به ناچار مجبور به سفر به شهری دیگر شده بود. جوانی آنسوتر به سکو تکیه زده و بخاطر کمبود ظرفیت پذیرش در رشته مورد علاقهاش نتوانسته بود وارد مقطع کارشناسی ارشد شود، چند ده نفر دیگر هم با یک نقطه اشتراک در محوطه ساختمان میدان سپاه جمع شدهاند تا با مدرک تحصیلی لیسانس به سربازی بروند. همگی حدود 10 روز قبل برگهای معروف به برگ سبز را مقابل در خانهشان تحویل گرفته بودند و حالا روز یکم اردیبهشت ماه دور هم جمع شدهاند تا برای دوران آموزشی شان به پادگان آموزشی نیروی انتظامی در استان مرکزی بروند.
صادق جوان دیگری است که کنار محمدرضا نشسته است، فارغالتحصیل دانشگاه آزاد اسلامی است و مهندسی خوانده، حرفهای محمدرضا را تأیید و تأکید میکند که از نظر او سربازی وقت تلف کردن است، او در دوران دانشجویی و تا پیش از اعزام به سربازی با یکی از دوستانش مغازهای اجاره کرده و خدمات رایانهای به مشتریانش ارائه میکرد و از یک ماه قبل مجبور به تحویل آن شده است، حرفهایش را اینطور ادامه میدهد: «بعد از خدمت باز مغازه اجاره میکنم اما در این دو سال سربازی، مغازهداری عاقلانه نبود و ضررش بیشتر از سودش بود.»
علی با آب و تاب تعریف میکند که 14 ترم در دانشگاه درس خوانده و در آخر با تهدید به اخراج لیسانسش را گرفته، خودش ادعا دارد که چون دوست نداشته به سربازی برود تحصیلش را طولانی کرده و حالا برای اینکه بتواند از کشور خارج شود سرباز شده است.» رسول میگوید متأهل است و میخواهد از شر سربازی خلاص شود تا برود سر خانه و زندگیاش، جوانی دیگر هم کنارش ایستاده که انگار وضعیتی مشابه دارد، میگوید: «پدر نامزدم شرط کرده که یا باید به سربازی بروم یا کارت معافیت بگیرم، البته شرطهای دیگری هم گذاشته که من دیدم دست به نقدترین و راحتترینش همین سربازی است»، او برای معافیت از سربازی هم اقدام کرده اما شرایط آن را نداشته و حالا در آستانه اعزام به پادگان آموزشی است. سعید جوان بازیگوشی به نظر میرسد، و اعتراف میکند که اشتباه کردهاست، معتقد است بهترین سن برای رفتن به سربازی همان 18 سالگی است و باید قبل از رفتن به دانشگاه وضعیت سربازیاش را مشخص میکرد، میگوید: «اینطوری سربازی رفتن مثل این است که بیایی و ساختن یک ساختمان را آغاز کنی، بعد که ساختمان تا نیمه ساخته شد، یکی بیاید و خرابش کند و بگوید حالا برو و دوسال دیگر بیا و از اول همین ساختمان را بساز، وضعیت خیلی از ماها هم همین است و کاری را که در دوران دانشجویی آغاز کرده بودیم باید رها کنیم و دو سال بعد از اول آغاز کنیم... .»
کم کم سالن خالی میشود، قرارشان مشخص شده و باید صبح فردا به ترمینال جنوب بروند و از آنجا به همراه دیگر مشمولان فارغالتحصیل دانشگاهی با چند اتوبوس که متعلق به یکی از تعاونیهاست به پادگان آموزشی بروند تا نخستین روز از دوران 600 روز سربازیشان آغاز شود.
برای دیدن تصویر در ابعاد بزرگتر روی آن کلیک کنید
30 درصد برای نرفتن به سربازی دانشجو میشوند!این تجربهای است که احتمالاً بسیاری از پسران به استثنای کسانی که ازانجام خدمت دوره ضرورت معاف شدهاند باید پشت سر بگذارند تا پس از آن محدودیتهای اجتماعی که قانون برایشان وضع کرده برداشته شود. محدودیتهایی که گاه سبب میشود تا جوانان برای فرار مقطعی و موقت از آن هم که شده به هر قیمتی وارد دانشگاه شده و حتی تا مقاطع بالاتر از کارشناسی هم ادامه تحصیل دهند.
موضوعی که دکتر مجید ابهری، پژوهشگر اجتماعی نیز آن را تأیید میکند و به «ایران» میگوید: «پسران وقتی به سن سربازی میرسند واکنشهای مختلفی نسبت به آن نشان میدهند، یکی از بدترین واکنشها متعلق به افرادی است که نمیتوانند با این موضوع کنار آمده و دست به اقدامات ثانویهای میزنند که چندان مطلوب نیست، برخی از آنها که طاقت محرومیتهای قانونی را ندارند به فکر ادامه تحصیل میافتند یا در یکی از دانشگاهها پذیرش شده یا با ثبتنام بدون کنکور وارد دانشگاهها میشوند، آنها تا جایی که ممکن است تحصیل خود را طول میدهند و حتی بعضی از آنها موفق به فارغالتحصیلی هم نمیشوند، این یعنی هدر رفت منابع و سرمایه کشور، برخی دیگر اما هر طور که شده وارد مقطع بالاتر هم میشوند، اما رشته تحصیلیشان هیچ ارتباطی با علاقهمندی یا حتی توانمندیشان ندارد و خروجی آن در نهایت میشود تعداد قابل توجهی فارغالتحصیل بیکار که فاقد مهارتهای لازم هستند.
گروه دیگر اما از همان ابتدا عزمشان را جزم میکنند که به سربازی نروند، ادامه تحصیل هم نمیدهند و به اصطلاح پیه تمام محرومیتهای اجتماعی را به تن میمالند و سالهای جوانی خود را در استرس و فرار و محرومیت از حقوق خود سپری میکنند. در حالی که این فرد میتوانست با رفتن به سربازی از تمام حقوق خود بهرهمند شود.
این پژوهشگر با اشاره به تحقیقاتی که خودش در این باره انجام داده ادامه میدهد: «در مجموع میتوان گفت که حدود 30 درصد از دانشجویان پسر یا برای اینکه به سربازی نروند وارد دانشگاه شدهاند یا با مشاورههای غلط در دوران مدرسه وتحت تأثیر عوامل بیرونی تصمیم به ادامه تحصیل در دانشگاه گرفتهاند، همچنین حدود پنج درصد از این افراد هم هیچگاه موفق به اتمام تحصیل خود نشده و به ناچار مجبور به ترک دانشگاه یا حتی اخراج از دانشگاه میشوند. از سوی دیگر معتقدم که در شرایط صلح مدت 21 ماه برای خدمت سربازی زمان زیادی است و باید به 18 ماه یا حتی کمتر از آن کاهش بیاید. در این شرایط میتوان گفت که بهترین زمان برای رفتن به سربازی سنین بین 18 تا 22 سالگی است، یعنی بهتر است فرد پس از گرفتن دیپلم یا در نهایت بعد از گرفتن لیسانس تکلیف سربازیاش را مشخص کند.»
دغدغه سربازی این روزها برای بسیاری از کنکوریها وجود دارد، هم آنها که کنکور کارشناسی ارشد را پشت سر گذاشته وهم دبیرستانیهایی که در روزهای پایانی تیرماه باید در کنکور کارشناسی شرکت کنند بهتر است اگر همچنان وضعیت سربازی مبهمی دارند چشماندازی از وضعیت خود داشته باشند تا چندسال بعد که قرار شد در نخستین روز از یکی ازماههای زوج سال به سربازی اعزام شوند، تصمیم این روزهایشان به عنوان اقدامی نادرست در خاطرشان مرور نشود.