ده روند نفتی که امسال باید دنبال کنیم
آیا سرنوشت تلخی در انتظار نفت است یا نفت به دوران اوجش بازخواهد گشت؟ در سه‌ماهه اول سال ۲۰۱۶، حس اقتصادی جاری در کشورهای حوزه خلیج فارس نسبت به این قضیه، حسی منفی بوده است. در ماه ژانویه، قیمت نفت برای اولین بار بعد از سال ۲۰۰۳ به کمتر از ۲۸ دلار رسید. این مسئله باعث تعدیل نیرو در برخی شرکت‌های حوزه انرژی و نیز تلاش برای کاهش هزینه در آنها شد. در حال حاضر هم افق صنعت نفت روشن به نظر نمی‌رسد؛ ولی عده‌ای هم هستند که سال ۲۰۱۶ را آن‌قدرها برای صنعت نفت بد نمی‌دانند.
برای اینکه بیشتر از افق نفتی سال ۲۰۱۶ سر دربیاورید، این روندهای نفتی را دنبال کنید.
یک: قیمت نفت نسبتاً پایین می‌ماند
قیمت نفت خام برنت در ۱۸ ژانویه ۲۰۱۶ به کمتر از ۲۸ دلار رسید و علتش بازگشت ایران به بازار نفت بود. اما پایین‌آمدن قیمت نفت برای مدت زیادی ادامه داشته و برخی تحلیل‌گران معتقدند قیمت نفت همچنان تا مدتی پایین خواهد ماند و احتمال بازگشت به دوران طلایی چند سال پیش - با قیمت بالای صد دلار در هر بشکه- کم است. اداره اطلاعات انرژی امریکا انتظار دارد که قیمت نفت برنت در سال ۲۰۱۶ به ۴۰ دلار در هر بشکه و در سال ۲۰۱۷ به ۵۰ دلار در هر بشکه برسد. اما تره‌ور مک‌فارلین - تحلیل‌گر ارشد موسسه اطلاعات و پژوهش بازارهای نوظهور در دوبی- معتقد است که قیمت نفت در اواخر همین سال ۲۰۱۶ میلادی به بالای ۵۰ دلار در هر بشکه خواهد رسید. او می‌گوید: «اتفاق نظری در بازار وجود دارد مبنی بر اینکه در نیمه دوم سال شاهد بهتر شدن قیمت نفت خواهیم بود. با وجود این، رسیدن مجدد قیمت نفت به صد دلار در هر بشکه احتمالاً تا پایان دهه طول خواهد کشید.»
دو:اما چقدر پایینش را نمی‌دانیم
اما پیش‌بینی خیلی‌ها درباره قیمت نفت تیره و تارتر از این حرف‌هاست. تحلیل‌گران مورگان‌استنلی می‌گویند اگر چین همچنان به پایین نگه‌داشتن ارزش واحد پول خود ادامه دهد، «احتمال اینکه قیمت نفت به ۲۰ دلار در هر بشکه برسد هم وجود دارد». اقتصاددان‌های بانک سلطنتی اسکاتلند هم معتقدند که قیمت نفت می‌تواند تا ۱۶ دلار در هر بشکه هم پایین کشیده شود. اما پیش‌بینی استاندارد چارترد احتمالاً تیره و تارترین است: اینکه قیمت نفت به ده دلار در هر بشکه سقوط کند. واقعیت این است که هیچ‌کس واقعاً نمی‌داند چه بلایی سر قیمت نفت خواهد آمد. مک‌فارلین می‌گوید: «واقعاً چیزی معلوم نیست. بعضی وقت‌ها باید فقط به این جواب بسنده کنیم: نمی‌دانیم.»
سه:پایین‌آوردن هزینه‌ها بله، تعطیلی خیر
مک‌فارلین می‌گوید انتظار دارد که پایین‌آوردن هزینه‌ها در صنعت نفت کشورهای حوزه خلیج فارس در سال ۲۰۱۶ ادامه داشته باشد: «تعدیل نیرو که قطعاً رخ می‌دهد. همچنین از سمت شرکت‌های ملی نفت دارد فشار قیمتی به عرضه‌کننده‌ها وارد می‌آید و این روند امسال هم ادامه پیدا خواهد کرد. سال ۲۰۱۶ سالی است که اتفاقات زیادی در صنعت نفت و گاز رخ خواهد داد و نمی‌توان آنها را شکوفایی این صنعت خواند.» رابین میلز نویسنده کتاب «خرافه بحران نفت» و رئیس گروه مشاوره در شرکت «منار انرژی» در این خصوص می‌گوید: «باید انتظار داشت که بین ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش هزینه در صنعت نفت کشورهای حوزه خلیج فارس رخ بدهد و به‌خصوص پیمانکاران را تحت تاثیر قرار بدهد. اما صنعت نفت این منطقه به صورت کلی هزینه بالایی ندارد و صنعت پرزوری در دنیا به شمار می‌آید. پروژه‌های بزرگ استراتژیک نفتی در کشورهای حوزه خلیج فارس همچنان ادامه خواهند یافت و میدان‌های نفتی تعطیل نخواهند شد.»
چهار:علاج قیمت ارزان نفت: باز هم قیمت ارزان نفت
خاتمه دوران ارزانی قیمت نفت را شاید بتوان با نکته‌ای شرح داد که خلاف عقل سلیم به نظر می‌رسد: علاج ارزانی نفت، همان ارزانی نفت است. میلز در این خصوص می‌گوید: «قیمت نفت بالاخره دوباره بالا می‌رود؛ اما قبلش دوره‌ای طولانی از ارزانی را باید طی کند.» مک‌فارلین هم می‌گوید هرچه قیمت نفت زودتر به پایین‌ترین سطح خودش برسد، زودتر قادر خواهد بود که برخیزد و دوباره بالا برود: «وقتی قیمت در حال سقوط است، به‌کُندی حرکت می‌کند. ولی وقتی می‌خواهد بالا برود، از جا می‌جهد. بازار معمولاً این‌طور عمل می‌کند.»
پنج:اشباع بازار جهانی
به‌رغم کاهش شدید قیمت نفت در هجده ماه گذشته، تولیدکنندگان نفت دنیا هنوز دارند نفت به بازار تزریق می‌کنند و قیمت را حتی پایین‌تر می‌کشند. آژانس بین‌المللی انرژی در اولین گزارش ماهانه خود در سال ۲۰۱۶ میلادی هشدار داد که اگر اوضاع تغییر نکند، «ممکن است بازار زیر بار عرضه زیاد نفت غرق شود». در همین گزارش آمده بود که بازارها در نیمه اول سال با ۱.۵ میلیون بشکه نفت مازاد در روز مواجه خواهند بود.
شش:تولید امریکا رو به کاهش خواهد بود
سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) در ماه ژانویه اعلام کرد انتظار دارد که تولید نفت در خارج از حوزه اوپک تا سطح ۶۶۰ هزار بشکه در روز پایین بیاید. انتظار می‌رود امریکا شاهد بیشترین کاهش در تولید نفت باشد و تولیدش حتی تا ۳۸۰ هزار بشکه نفت در روز هم پایین بیاید. مک‌فارلین می‌گوید میزان تولید نفت امریکا واقعاً کم شده است. خیلی‌ها تحول ایجادشده از بابت نفت شیل را دست‌کم گرفته‌اند؛ در عین حال به گفته او، این انتظار وجود دارد که چنین روندی در کل سال ادامه داشته باشد.
هفت:تمرکز روی نفت ایران
ایران روزانه ۲.۹ میلیون بشکه نفت وارد بازار می‌کند، اما مشخص نیست که برداشته‌شدن تحریم‌ها به چقدر افزایش در تولید نفت ایران منجر می‌شود. مقامات ایرانی گفته‌اند تولید روزانه ۵۰۰ هزار بشکه نفت را در دستور کار دارند و می‌خواهند آن را به یک میلیون بشکه نفت در روز برسانند. اما برخی از تحلیل‌گران نفتی معتقدند عمر برخی میدان‌های نفتی ایران زیاد شده و نیاز به سرمایه‌گذاری جدید در این حوزه نیز احساس می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید ایران قادر است تا پایان سه‌ماهه اول سال ۲۰۱۶، روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت را به تولید خود اضافه کند. میلز در این خصوص می‌گوید: «قیمت نفت بیش از حد انتظار پایین بود و با افزایش تولید ایران شاید قیمت همچنان پایین باقی بماند. اما من انتظار دارم که قیمت نفت تا پایان سال به بین ۴۰ تا ۵۰ دلار در بشکه برسد.»
هشت: نگاه‌ها روی چین
به‌رغم تاثیر برداشته‌شدن تحریم‌های ایران، به نظر می‌رسد آنچه که در چین رخ می‌دهد نیز تاثیر بزرگی در بازار داشته باشد. به گفته مک‌فارلین، هراس‌های اقتصادی در پرجمعیت‌ترین کشور دنیا دارد امواج شوک را به صنعت نفت دنیا نیز وارد می‌کند: «فراز و نشیب‌های زیادی در بازار سهام چین رخ داده که بلافاصله تاثیرش را روی بازار مواد اولیه هم گذاشته است. این وضع در سال ۲۰۱۶ نیز احتمالاً ادامه خواهد داشت.»
نُه: اشتهای کمتر برای اکتشاف
برخی کشورهای حوزه خلیج فارس که با کسری شدید بودجه مواجه شده‌اند، احتمالاً پول‌هایی را که برای اکتشاف نفت در نظر گرفته بودند، صرف امور دیگری خواهند کرد چون چاره دیگری وجود ندارد. دانیل انگ، تحلیل‌گر سرمایه‌گذاری در موسسه فیلیپ فیوچرز در سنگاپور، در این خصوص می‌گوید: «اکتشاف متوقف نخواهد شد اما سرمایه‌گذاری‌ها در آن بخش به‌وضوح کمتر خواهد بود. بیشترین کاهش سرمایه‌گذاری در بخش توسعه دکل‌های حفاری خواهد بود. درواقع تمرکز روی سودآوری چاه‌های نفت بالا خواهد رفت چون مضیقه مالی وجود دارد.»
ده: و بالاخره، خبر خوب
مک‌فارلین می‌گوید به‌رغم تیرگی اوضاع نفت در کوتاه‌مدت، این دوران ارزانی نفت در نهایت به سود اقتصاد کشورهای حوزه خلیج فارس تمام خواهد شد. کاهش دلارهای نفتی باعث انجام اصلاحات اقتصادی مثبت مثل پایان‌دادن به یارانه سوخت در بازارهایی مثل امارات متحده عربی شده است. به گفته او، «اگر به شکل جامع‌تر به قضیه نگاه کنیم، این ارزانی قیمت نفت تاثیر مثبتی روی برخی از کشورهای نفتی گذاشته ولی هنوز به اصلاحات اقتصادی زیادی در این کشورها نیاز است.»
