مستند «پدر خوانده» و تشبیه ایران کنونی به شوروی در حال فروپاشی!
فؤاد ایزدی: این اتفاق در شوروی افتاد. آنجا نیز یک سیستم فکری حاکم بود که در ادامه برخی چهره‌های سیاسی در مورد آن مردد شدند و احساس کردند که باید کدخدایی آمریکا را به رسمیت بشناسند. / هرمیداس باوند: تشبیه جمهوری اسلامی ایران به شوروی یک قیاس مع الفارق است. سوء مدیریت و فشار تحریم در ایران، دو گزینه را پیش روی ایران گذاشت.
مستند اخیر گروه تلویزیونی «ثریا» با نام «پدرخوانده» از شبکه‌های مختلف رسانه ملی از جمله شبکه یک به روی آنتن رفت. جدا از موضوع محوری این مستند که اشاراتی پیچیده به ارتباط چندین ساله خاندانی با نام راکفلر‌ها آمریکایی با برخی مقامات و چهره‌های سیاسی ایرانی دارد، در این مستند تلاش شده است تا با تشبیه وضعیت سیاسی ایران کنونی به شوروی، نتایج مشخصی را به بیننده عرضه کند.
نقش محوری موضوع تمایل به آمریکا در نخبگان سیاسی شوروی سابق و ایران کنونی و آسیب‌های آن، همچنین موضوع تشبیه وضعیت سیاسی ایران و شوروی به ویژه در سیاست خارجی در مستند اخیر ثریا سبب شد تا «تابناک» این موضوع را با دو جریان فکری موافق بررسی کند.
دکتر فواد ایزدی، عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در این رابطه با اشاره به محتوای برنامه مستند ثریا و تلاش این برنامه برای تشبیه شرایط ایران با اتحاد جماهیر شوروی به «تابناک» گفت: «این موضوع فقط تحلیل برنامه ثریا نیست، بلکه تحلیل بخش عمده‌ای از کسانی است که در این رابطه مطالعه دارند. آنهایی که در این رابطه مطالعه دارند، معتقد هستند، یک طیف فکری مربوط به امام خمینی (ره) وجود دارد که تاکنون نیز استمرار داشته، ولی در این میان، عده‌ای به دنبال اصلاح آن هستند. موقعی که نخبگان سیاسی از اصلاحات اسم می‌برند، منظورشان اصلاح ترافیک شهر تهران یا کاهش نرخ بهره بانکی نیست. آن‌ها هدفشان این است که بگویند آن تفکری که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی و استمرار آن شد را باید با توجه به نیازهای طرف مقابل اصلاح کرد».
ایزدی ادامه داد: «این اتفاق در شوروی افتاد. آنجا نیز یک سیستم فکری حاکم بود که در ادامه برخی چهره‌های سیاسی در مورد آن مردد شدند و احساس کردند که باید کدخدایی آمریکا را به رسمیت بشناسند. این موضوع منجر به محدود شدن قدرت و در نهایت فروپاشی شوروی شد. زمانی که در جوامع غربی چهره‌های سیاسی می‌بینند که رئیس جمهور ایران نیز آمریکا را کدخدا می‌بیند، ناخودآگاه یاد گورباچف می‌افتند و نمی‌توان به این واقعیت خرده گرفت».
این استاد دانشگاه در مورد قیاس شوروی با ایران نیز گفت: «این را قبول دارم که سیستم حکومتی ایران و ویژگی‌های آن دقیقا شبیه شوروی سابق نیست، ولی شباهت آن است که در هر دو یک ایدئولوژی ثابت و حاکم وجود داشت که در ادامه عده‌ای از چهره‌های سیاسی نسبت به آن مردد شدند. در حال حاضر مثلاً در ایران برخی می‌گویند، انقلاب اسلامی خوب است، ولی اسلام انقلابی خوب نیست. باید گفت، این گونه تفکر‌ها زمینه را ایجاد می‌کند تا بلایی که بر سر آقای گورباچف آوردند، بر سر ایران هم بیاورند».
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در پایان گفت: «اگر شما به کشورهای استقلال یافته از شوروی سفر کنید، می‌بینید هر چیزی که آنجا درست کار می‌کند، برای زمان شوروی است. هرچند رهبران شوروی مستبد و آدم کش بودند، آن منطقه را به یک ابرقدرت تبدیل کردند. مشکل اصلی شوروی این نبود که اقتصادش ضعیف شد، بلکه مشکل تغییر باورهای نخبگان سیاسی بود. چرا که همان اقتصاد نیمه جان هم امکان ادامه حیات داشت. آن چیزی که مشکل ایجاد کرد و باعث فروپاشی شوروی شد، آن بود که فکر افراد تغییر کرد».
سخنان تأییدی دکتر ایزدی در حمایت از محتوای برنامه ثریا سبب شد تا «تابناک» در این رابطه به نظرات مخالفان نیز رجوع کند. در همین رابطه دکتر یدالله کریمی‌پور، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی تهران به «تابناک» گفت: «هیچ تردیدی نیست که اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از درون فروپاشید و این فروپاشی از سال ۱۹۶۰ آغاز شده بود. البته در این میان، جریان‌ها و مناسبات جهانی نیز بر آن بی‌تأثیر نبود.»
کریمی‌پور در مورد امکان تشبیه شرایط فعلی ایران با شوروی سابق گفت: «ساخت، بافت و در کل سیستم جمهوری اسلامی ایران با شوروی سابق بسیار متفاوت است. در عین حال باید دقت کرد که فضای سیاسی حاکم بر نظام بین الملل نیز به کلی تغییر کرده است».
این استاد دانشگاه در ادامه با انتقاد از افرادی که اینگونه تشبیه‌ها را انجام می‌دهند، گفت: «در یک نتیجه گرایی کلی می‌توانم بگویم این گونه اندیشیدن‌ها نتیجه‌ای جز فرو رفتن در گردابی هولناک را ندارد.»
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی تهران در پایان و در رابطه با جریان فکری که معتقد است ایدئولوژی انقلاب سیاسی ایران در جریان مناسبات جدید با دنیای غرب تهدید می‌شود، اضافه کرد: «فضای مدیریت سیاسی جهانی و الگوهای سیاسی حاکم بر آن، تداعی کننده یک مسابقه جهانی است. در مسابقه نباید از رقیب ترسید. اجازه بدهیم اندیشه انقلاب اسلامی و الگوی مدیریت سیاسی ما در این مسابقه جهانی شرکت کند».
دکتر هرمیداس باوند متخصص و کارشناس روابط بین الملل نیز در رابطه با امکان تشبیه ایران با شوروی به «تابناک» گفت: «تشبیه جمهوری اسلامی ایران به شوروی یک قیاس مع الفارق است. در آن زمان نظام دو قطبی و رقابت‌های تسلیحاتی میان آمریکا و شوروی وجود داشت و ایدئولوژی حاکم بر شوروی با واقعیت‌ها و نیازهای زمانی تطابق نداشت. برای مثال در آن زمان جمعیت جمهوری‌های وابسته به شوروی نسبت به روس‌ها به شدت در حال افزایش بود و این موضوع سبب این نگرانی شده بود که در ادامه و به دلیل برهم خوردن تناسب جمعیتی حفظ حکومت برای رهبران شوروی تنها از طریق اقدامات پلیسی و امنیتی ممکن باشد».
عضو هیأت موسس انجمن علوم سیاسی ایران در و در رابطه با دلایل تمایل ایران به تعامل با غرب گفت: «سوء مدیریت و فشار تحریم در ایران دو گزینه را پیش روی ایران گذاشت. یکی از آن‌ها استمرار روند گذشته و افزایش تحریم‌ها که با احتمال بعید برخورد نظامی نیز همراه بود و دیگری تعامل با کشورهای عضو دائم شورای امنیت و آلمان که نمایندگان سازمان ملل متحد بودند».
هیرمداس باوند افزود: «در موضوع برجام، ایران با آمریکا تعامل نکرد و با نمایندگان سازمان ملل تعامل کرد. لذا بنده با تشبیه ایران با شوروی مخالف هستم، زیرا اساساً شرایط سیاسی حاکم و شرایط زمانی این دو قابل قیاس نیست».
با توجه به آنچه آمد به نظر می‌رسد، هرچند همانند شرایط شوروی سابق، نشانه‌هایی از تمایل به دنیای غرب و علاقه به سازش با آمریکا در داخل ایران دیده می‌شود و از آن سو نیز مقامات سیاسی آمریکا رسماً از برنامه‌هایی سخن می‌گویند که پایه‌های انقلاب اسلامی را نشانه رفته است؛ اما اعمال هر گونه مقایسه هدفمند، تجویز نسخه مشترک و نتیجه گیری مشابه برای ایران نمی‌تواند کار صحیحی باشد. چرا که شرایط سیاسی شوروی سابق، ایدئولوژی حاکم بر آن، سطح رقابت بین المللی آن بازیگر سیاسی، بافت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری‌های وابسته به آن و... تحت هیچ شرایطی با جمهوری اسلامی ایران شباهت ندارد.
نقش محوری موضوع تمایل به آمریکا در نخبگان سیاسی شوروی سابق و ایران کنونی و آسیب‌های آن، همچنین موضوع تشبیه وضعیت سیاسی ایران و شوروی به ویژه در سیاست خارجی در مستند اخیر ثریا سبب شد تا «تابناک» این موضوع را با دو جریان فکری موافق بررسی کند.
دکتر فواد ایزدی، عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران در این رابطه با اشاره به محتوای برنامه مستند ثریا و تلاش این برنامه برای تشبیه شرایط ایران با اتحاد جماهیر شوروی به «تابناک» گفت: «این موضوع فقط تحلیل برنامه ثریا نیست، بلکه تحلیل بخش عمده‌ای از کسانی است که در این رابطه مطالعه دارند. آنهایی که در این رابطه مطالعه دارند، معتقد هستند، یک طیف فکری مربوط به امام خمینی (ره) وجود دارد که تاکنون نیز استمرار داشته، ولی در این میان، عده‌ای به دنبال اصلاح آن هستند. موقعی که نخبگان سیاسی از اصلاحات اسم می‌برند، منظورشان اصلاح ترافیک شهر تهران یا کاهش نرخ بهره بانکی نیست. آن‌ها هدفشان این است که بگویند آن تفکری که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی و استمرار آن شد را باید با توجه به نیازهای طرف مقابل اصلاح کرد».
ایزدی ادامه داد: «این اتفاق در شوروی افتاد. آنجا نیز یک سیستم فکری حاکم بود که در ادامه برخی چهره‌های سیاسی در مورد آن مردد شدند و احساس کردند که باید کدخدایی آمریکا را به رسمیت بشناسند. این موضوع منجر به محدود شدن قدرت و در نهایت فروپاشی شوروی شد. زمانی که در جوامع غربی چهره‌های سیاسی می‌بینند که رئیس جمهور ایران نیز آمریکا را کدخدا می‌بیند، ناخودآگاه یاد گورباچف می‌افتند و نمی‌توان به این واقعیت خرده گرفت».
این استاد دانشگاه در مورد قیاس شوروی با ایران نیز گفت: «این را قبول دارم که سیستم حکومتی ایران و ویژگی‌های آن دقیقا شبیه شوروی سابق نیست، ولی شباهت آن است که در هر دو یک ایدئولوژی ثابت و حاکم وجود داشت که در ادامه عده‌ای از چهره‌های سیاسی نسبت به آن مردد شدند. در حال حاضر مثلاً در ایران برخی می‌گویند، انقلاب اسلامی خوب است، ولی اسلام انقلابی خوب نیست. باید گفت، این گونه تفکر‌ها زمینه را ایجاد می‌کند تا بلایی که بر سر آقای گورباچف آوردند، بر سر ایران هم بیاورند».
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در پایان گفت: «اگر شما به کشورهای استقلال یافته از شوروی سفر کنید، می‌بینید هر چیزی که آنجا درست کار می‌کند، برای زمان شوروی است. هرچند رهبران شوروی مستبد و آدم کش بودند، آن منطقه را به یک ابرقدرت تبدیل کردند. مشکل اصلی شوروی این نبود که اقتصادش ضعیف شد، بلکه مشکل تغییر باورهای نخبگان سیاسی بود. چرا که همان اقتصاد نیمه جان هم امکان ادامه حیات داشت. آن چیزی که مشکل ایجاد کرد و باعث فروپاشی شوروی شد، آن بود که فکر افراد تغییر کرد».
سخنان تأییدی دکتر ایزدی در حمایت از محتوای برنامه ثریا سبب شد تا «تابناک» در این رابطه به نظرات مخالفان نیز رجوع کند. در همین رابطه دکتر یدالله کریمی‌پور، عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی تهران به «تابناک» گفت: «هیچ تردیدی نیست که اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از درون فروپاشید و این فروپاشی از سال ۱۹۶۰ آغاز شده بود. البته در این میان، جریان‌ها و مناسبات جهانی نیز بر آن بی‌تأثیر نبود.»
کریمی‌پور در مورد امکان تشبیه شرایط فعلی ایران با شوروی سابق گفت: «ساخت، بافت و در کل سیستم جمهوری اسلامی ایران با شوروی سابق بسیار متفاوت است. در عین حال باید دقت کرد که فضای سیاسی حاکم بر نظام بین الملل نیز به کلی تغییر کرده است».
این استاد دانشگاه در ادامه با انتقاد از افرادی که اینگونه تشبیه‌ها را انجام می‌دهند، گفت: «در یک نتیجه گرایی کلی می‌توانم بگویم این گونه اندیشیدن‌ها نتیجه‌ای جز فرو رفتن در گردابی هولناک را ندارد.»
عضو هیأت علمی دانشگاه خوارزمی تهران در پایان و در رابطه با جریان فکری که معتقد است ایدئولوژی انقلاب سیاسی ایران در جریان مناسبات جدید با دنیای غرب تهدید می‌شود، اضافه کرد: «فضای مدیریت سیاسی جهانی و الگوهای سیاسی حاکم بر آن، تداعی کننده یک مسابقه جهانی است. در مسابقه نباید از رقیب ترسید. اجازه بدهیم اندیشه انقلاب اسلامی و الگوی مدیریت سیاسی ما در این مسابقه جهانی شرکت کند».
دکتر هرمیداس باوند متخصص و کارشناس روابط بین الملل نیز در رابطه با امکان تشبیه ایران با شوروی به «تابناک» گفت: «تشبیه جمهوری اسلامی ایران به شوروی یک قیاس مع الفارق است. در آن زمان نظام دو قطبی و رقابت‌های تسلیحاتی میان آمریکا و شوروی وجود داشت و ایدئولوژی حاکم بر شوروی با واقعیت‌ها و نیازهای زمانی تطابق نداشت. برای مثال در آن زمان جمعیت جمهوری‌های وابسته به شوروی نسبت به روس‌ها به شدت در حال افزایش بود و این موضوع سبب این نگرانی شده بود که در ادامه و به دلیل برهم خوردن تناسب جمعیتی حفظ حکومت برای رهبران شوروی تنها از طریق اقدامات پلیسی و امنیتی ممکن باشد».
عضو هیأت موسس انجمن علوم سیاسی ایران در و در رابطه با دلایل تمایل ایران به تعامل با غرب گفت: «سوء مدیریت و فشار تحریم در ایران دو گزینه را پیش روی ایران گذاشت. یکی از آن‌ها استمرار روند گذشته و افزایش تحریم‌ها که با احتمال بعید برخورد نظامی نیز همراه بود و دیگری تعامل با کشورهای عضو دائم شورای امنیت و آلمان که نمایندگان سازمان ملل متحد بودند».
هیرمداس باوند افزود: «در موضوع برجام، ایران با آمریکا تعامل نکرد و با نمایندگان سازمان ملل تعامل کرد. لذا بنده با تشبیه ایران با شوروی مخالف هستم، زیرا اساساً شرایط سیاسی حاکم و شرایط زمانی این دو قابل قیاس نیست».
با توجه به آنچه آمد به نظر می‌رسد، هرچند همانند شرایط شوروی سابق، نشانه‌هایی از تمایل به دنیای غرب و علاقه به سازش با آمریکا در داخل ایران دیده می‌شود و از آن سو نیز مقامات سیاسی آمریکا رسماً از برنامه‌هایی سخن می‌گویند که پایه‌های انقلاب اسلامی را نشانه رفته است؛ اما اعمال هر گونه مقایسه هدفمند، تجویز نسخه مشترک و نتیجه گیری مشابه برای ایران نمی‌تواند کار صحیحی باشد. چرا که شرایط سیاسی شوروی سابق، ایدئولوژی حاکم بر آن، سطح رقابت بین المللی آن بازیگر سیاسی، بافت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جمهوری‌های وابسته به آن و... تحت هیچ شرایطی با جمهوری اسلامی ایران شباهت ندارد.
غیر قابل انتشار: ۳
در انتظار بررسی: ۷۸
انتشار یافته: ۱۰
بادرود و سپای از گردانندگان سایت خوب تابناک,جناب ایزدی یکی از انسانهایی هستند که تنها به قاضی رفتن را دوست دارند,این البته دیدگاه من است,با سپاسی دوباره و با پوزش. فروپاشی نظام سلطه به رهبری امریکا نزدیک است و بهتر است این موضوع با امریکا مقایسه شود نه ایران مگر غير از اين است ؟؟؟ دکتر فواد ایزدی دقیقا وبا گرایشی احساسی ومنطقی درست نتیجه میگیرند واین یک واقعیت است که خستگی راه مبرزه شکل وقالب مبارز را تحلیل میبرد بازم خوشحالم که شما قبول ندارید زیرا همیشه برعکسش درسته "هرچند رهبران شوروی مستبد و آدم کش بودند، آن منطقه را به یک ابرقدرت تبدیل کردند" اين جمله يعني چي؟ يعني إبر قدرت بودن به قيمت كشتن مردم بيگناه؟ از نظر شما اين نوع ابرقدرت بودن خوب است؟
ولی من و بیشتر مردم مخالف استبدادند حالا اسمش کمونیسم باشه، لیبرالیسم باشه عجب اين تابناك تاحالا هچ كدوم از نظرهارو قبول نكرده بالاخره شوروی رو امریکا از هم گسیخت یا مردم تغییر عقیده داده اش؟ تحلیل بسیار سطح پایینی بود. اگر نظام کمونیسم قدرت اداره جامعه را داشت فرو نمی پاشید و علت فروپاشی آن گورباچوف نبود بلکه این نظام از اساس غلط و غیر اجرایی بود.