عزم کنگره آمریکا برای جلوگیری از فروش سلاح به عربستان
برای نخستین بار از زمان رخ دادن واقعه ۱۱ سپتامبر، کنگره آمریکا قصد دارد موضوع روابط این کشور با عربستان سعودی را بررسی دقیقی کند؛ اقدامی که در صورت وجود جدیت در آن، می‌تواند تحولی جدی در روابط واشنگتن و ریاض ایجاد کند؛ روابطی که هم اکنون نیز بر سر مجموعه‌ای از مسائل، نسبت به گذشته با تیرگی‌هایی مواجه شده است.
برای نخستین بار از زمان رخ دادن واقعه ۱۱ سپتامبر، کنگره آمریکا قصد دارد موضوع روابط این کشور با عربستان سعودی را بررسی دقیقی کند؛ اقدامی که در صورت وجود جدیت در آن، می‌تواند تحولی جدی در روابط واشنگتن و ریاض ایجاد کند؛ روابطی که هم اکنون نیز بر سر مجموعه‌ای از مسائل، نسبت به گذشته با تیرگی‌هایی مواجه شده است.در حقیقت، تا همین امسال، عربستان سعودی نظام بین الملل به عنوان مثالی منحصر به فرد در نظر گرفته می‌شد که از یک سو، در داخل کشور سرزمین خود دارای سابقه منفی از نظر حقوق بشری و همچنین صادرکننده افراط گرایی مذهبی است و از سوی دیگر، به واسطه نیازی که به نفت این کشور وجود دارد، در جامعه بین المللی مورد توجه است.
با این حال، این جایگاه ویژه عربستان سعودی رو به افول گذاشته، زیرا شمار فزاینده‌ای از نمایندگان کنگره از هر دو حزب، ملاحظات را کنار گذاشته و سؤالاتی را درباره رفتار منطقه‌ای عربستان سعودی مطرح کرده‌اند: آیا این کشور برای مبارزه با افراطیون اقدام کافی انجام می‌دهد؟ آیا در حال حاضر، مضرات رابطه با عربستان برای آمریکا، بیشتر از منافع آن نیست؟
نمودهای این رابطه ویژه که طی سالیان، بین آمریکا و عربستان برقرار بوده، کاملاً مشخص است. ایالات متحده تسلیحات پیشرفته‌ای همچون جنگنده‌های «اف ۱۶» و «اف ۱۵»، هلیکوپتر و تجهیزات راداری به عربستان می‌فروشد و سعودی‌ها نیز روزانه میلیون‌ها بشکه نفت مورد نیاز بازارهای جهانی را تأمین می‌کنند.
در مجموع، از زمانی که در اواخر جنگ جهانی دوم، فرانکلین روزولت، رئیس جمهور آمریکا و ملک عبدالعزیز بن سعود، پادشاه سعودی به تفاهمی در این زمینه دست یافتند، الگوی مذکور مستمراً برقرار بوده است. از جمله دیگر نمودهای این شراکت، می‌توان به این نکته اشاره کرد که سعودی‌ها، منطقه عملیاتی مناسبی را برای ارتش آمریکا در خاورمیانه فراهم کرده‌اند و ایالات متحده نیز تأکید داشته که عربستان سعودی، محور ثبات در منطقه و یکی از بنیان‌های سیاست‌های آمریکا در خاورمیانه است.
با این حال، طی چند سال گذشته، روند روابط واشنگتن و ریاض دستخوش تغییر شده است. وقایع منتج به انقلاب‌های عربی در سال ۲۰۱۱، تفاوت سیاست‌های دو طرف را آشکار کرد. مثلاً در حالی که آمریکا خواستار کنار رفتن حسنی مبارک، رئیس جمهور وقت مصر بود، سعودی‌ها می‌خواستند مبارک در قدرت بماند. آمریکا سعی داشت مسأله هسته‌ای ایران را از طریق دیپلماتیک حل و فصل کند، ولی سعود‌ها می‌خواستند تا به زعم خود، «سرِ مار کنده شود» و علیه ایران اقدام نظامی انجام شود.
موضوع سوریه، یکی دیگر از محورهای این اختلاف بود. در حالی که سعودی‌ها با بی‌قراری خواستار مداخله نظامی غرب علیه دولت بشار اسد بودند، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا تصمیم گرفت خود را از این منازعه دور نگه دارد.
در همین چارچوب، عملیات نظامی عربستان سعودی علیه حوثی‌ها در یمن نیز تازه‌ترین نمونه از اختلاف رویکرد سعودی‌ها با آمریکاست. با وجود نگرانی‌های آمریکا از این اقدام سعودی‌ها، اوباما از موضع گیری صریح علیه آن‌ها خودداری کرد؛ اما حتی وی نیز با وجود این ملاحظه کاری، مدتی پیش در مصاحبه با نشریه «آتلانتیک»، انتقاداتی تند علیه عربستان سعودی، کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس و نیز متحدان اروپایی آمریکا مطرح کرد.
با این حال، کنگره این توانایی را دارد که کاری را که رئیس جمهور نتوانسته انجام دهد، تکمیل نماید. سناتور‌ها و اعضای مجلس نمایندگان، نماینده مردم ایالت یا ناحیه خود هستند، اما در حمایت یا عدم حمایت از سیاست‌های مختلف، آزادی عمل دارند. اگر یک مقام کاخ سفید، وزارت خارجه یا وزارت دفاع، چیزی بگوید که از نظر یک دولت متحد، خصومت آمیز جلوه کند، بسیار قابل توجه خواهد بود؛ اما زمانی که یک نماینده کنگره چنین کاری می‌کند، صدایش در میان صدای ۵۳۵ عضو کنگره شنیده نمی‌شود.
با این حال، موضوع قطعنامه‌ای که از سوی سناتور‌ها کریس مورفی دموکرات و رند پال جمهوری خواه ارائه شده و هدف آن، ممانعت از فروش تسلیحات پیشرفته بیشتر به عربستان سعودی است، با آنچه پیشتر گفته شد، تفاوت دارد. تهاجم گسترده عربستان سعودی به یمن با هدف بازگرداندن رئیس جمهور این کشور به قدرت، عملیاتی که نهادهایی چون دیدبان حقوق بشر، عفو بین الملل، کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل و پنل کار‌شناسان شورای امنیت، همگی آن را ناقض قوانین بین المللی دانسته‌اند، یقیناً در راستای منافع آمریکا در منطقه خلیج فارس نیست. اکنون و در شرایطی که با وجود شواهد بسیار مبنی بر ارتکاب جنگی، آمریکا همچنان به ارسال سلاح برای عربستان ادامه می‌دهد، مشخصاً در یکی از خشونت بار‌ترین جنگ‌های منطقه، جانبداری کرده است.
کمک کردن به بمباران یک کشور، تجارتی خطرناک است، به ویژه اینکه چنین بمبارانی از سوی یکی از شرکای آمریکا انجام و عملیات مذکور نیز تنها سبب وخیم‌تر شدن اوضاع در کشوری شود که هم اکنون نیز القاعده و داعش در آن فعالیت دارند.
در صورتی که حتی کمیته روابط خارجی سنا از بررسی قطعنامه مورفی و پال اجتناب کند، این دو باید رأساً اقدام کرده و موضوع را در صحن سنا مطرح کنند. این، یک اقدام ضروری برای نشان دادن قدرت کنگره خواهد بود. مردم آمریکا سزاوار تصمیم گیری در این باره هستند که آیا صنایع دفاعی این کشور، بازار آزادی برای همه است و یا تنها شرکای مورد اطمینانی که در ثبات منطقه نقش دارند، می‌توانند از آن بهره ببرند؟
