شوخی وابسته به تکنولوژی است
امیرهوشنگ مهریار
شوخی کردن در همه فرهنگ‌ها وجود دارد و نمی‌توان آن را محدود به جوامع خاصی دانست. اما مساله‌ای که در این زمینه وجود دارد این است که در مکان‌هایی که امکان شوخی، تفریح و سرگرمی کمتر است، افراد دست به روش‌های غیرمستقیمی برای شوخی می‌زنند که گاهی برای خودشان و دیگران عواقب بدی را به همراه دارد. در برخی موارد هم این شوخی‌ها با اخلاقیات آن‌گونه که در آن مکان یا سایر مکان‌ها مورد قبول است سازگار نیست.
سر به سر گذاشتن و تمسخر هم در همه جای دنیا وجود دارد و نمونه بارز آن هم دوربین مخفی‌هایی هستند که گاهی در تلویزیون ما هم نمایش داده می‌شوند. در این دوربین‌مخفی‌ها افراد پشت دوربین، کاری می‌کنند تا دیگران اشتباهی بکنند و بعد بقیه به آنها بخندند، اما بعد از چند لحظه به آنها گفته می‌شود دوربین مخفی است و از آنها معذرت‌خواهی می‌شود. این دوربین‌مخفی‌ها تبدیل به وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی شده‌اند و چون جنبه عام هم پیدا کرده‌اند، چندان زننده نیستند.اما اگر همین دوربین‌مخفی‌ها هم از حد مورد قبول تجاوز کنند می‌توانند از نظر عاطفی عده‌ای از افراد را آزرده کنند و آسیب‌زا باشند. به نظر من شوخی کردن چندان هم که گفته می‌شود آسیب‌زا و خطرناک نیست، زیرا در همه جوامع وجود دارد و اگر به پیشینه جامعه خودمان هم نگاه کنیم می‌بینیم در گذشته هم این شوخی‌ها وجود داشته‌اند. برای نمونه می‌توان به شوخی ادبی و غیرادبی افراد تحصیلکرده و روشنفکر قدیم اشاره کرد.
شوخی را زیرزمینی نکنیم
از حد و مرز خارج شدن شوخی به جنبه‌های فردی و شخصیت افراد بازمی‌گردد، برخی افراد در رفتار‌های عادی‌شان هم حد و مرز‌ها را رعایت نمی‌کنند. اما معمولا همه افراد به این صورت نیستند و تلاش می‌کنند که در شوخی کردن حد و مرز‌ها را رعایت کنند. هر قدر اخلاقیات در یک جامعه بیشتر رشد کند از این قبیل شوخی‌هایی که ممکن است به برخی افراد آسیب بزند، کاسته و مشکلات در این زمینه کمتر می‌شود. معمولا اکثر افراد جامعه تلاش می‌کنند حد و مرز‌ها را در شوخی کردن رعایت کنند ولی اگر بخواهیم برای محدود کردن شوخی‌ها قانون و مقررات بگذاریم تنها به تشدید اوضاع دامن زده‌ایم. قوانین در این زمینه تنها پیامدی که دارند زیرزمینی شدن شوخی‌هایی است که تا پیش از این به صورت علنی صورت می‌گرفتند و پیامد این مساله شدت گرفتن این شوخی‌ها و از حدود خارج شدن آنهاست. این مساله باعث می‌شود راه برای گروه‌های سوءاستفاده کننده باز و مشکلات بزرگی در این زمینه ایجاد شود.
جنس شوخی عوض شده است
جامعه ما اخلاقیات خاص خود را دارد و شوخی کردن با یکدیگر و سر به سر همدیگر گذاشتن از گذشته‌های دور وجود داشته است و نمی‌توان رواج این شوخی‌ها را به نزول اخلاقیات در جامعه ربط داد. مساله‌ای که در این زمینه وجود دارد و در نگاه به این ماجرا باید به آن توجه کرد این است که در نوع تکنولوژی تغییر روی داده است و همین باعث شده شوخی‌هایی که در حال حاضر در جامعه رایج هستند با شوخی‌هایی که در زمان‌های دور رایج بوده‌اند متفاوت باشند. متناسب با نوع تکنولوژی و امکانات آن، نوع شوخی‌هایی هم که در جامعه جریان دارند، دچار تحول شده‌اند. این مساله به ویژه زمانی که یک تکنولوژی عمومیت پیدا می‌کند، بیشتر خود را نشان می‌دهد.
برای نمونه با اختراع تلفن، زمینه برای مزاحمت‌های تلفنی ایجاد شد و آشنا و ناآشنا می‌توانند به افراد زنگ بزنند و سر به سر آنها بگذارند. در این نوع شوخی‌هایی که با تکنولوژی‌های جدید صورت می‌گیرند، این امکان وجود دارد که هویت افراد ناشناخته بماند و همین مساله می‌تواند در برخی از موارد باعث مزاحمت‌هایی شود که مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کنند. به نظر من در شیوه برخورد با این مساله نباید حساسیتی بی‌مورد داشت، به مرور زمان جامعه می‌تواند به راه‌حل مناسب برای این مشکل دست پیدا کند و از مشکلات هم کاسته می‌شود. جرم تلقی کردن کارهای عادی مردم، تنها پیامدی که دارد افزایش جرم در جامعه و انگ زدن به دیگران است. این نگاه مجرمانه باعث می‌شود که یک کار تفریحی از قالب خود خارج شود و تبدیل به یک آسیب اجتماعی شود.
آستانه تحمل متفاوت افراد
برای شوخی کردن باید مرزهایی وجود داشته باشد و حد و حدودی رعایت شود. این مساله به ویژه در روابط بین فردی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. زمانی که با یک نفر شوخی می‌کنیم باید آستانه تحمل او را هم مدنظر قرار دهیم و به این مساله آگاه باشیم که با هر کسی تا چه حد مجاز به شوخی کردن هستیم، زیرا در صورتی که حد و مرزهای مورد قبول دیگران را زیرپا بگذاریم، باعث ایجاد کدورت در روابط می‌شود. حتی در روابط دوستانه هم می‌توان مواردی را مشاهده کرد که افراد از حد و حدود مورد قبول دوستانشان در شوخی، فراتر می‌روند و همین مساله باعث رنجش آنها می‌شود. در این موارد بهترین راه معذرت‌خواهی کردن است تا از رنجش بی‌مورد جلوگیری شود. باید همواره این مساله را مورد توجه قرار داد که شخصیت افراد با یکدیگر متفاوت است و باید با هر کسی به اندازه‌ای که مورد قبول اوست شوخی کرد.
در شوخی کردن نمی توان یک ترفند و قانون خاص را برای همه افراد به کار برد، زیرا این یک مساله فردی است و هر کسی برای خودش مرزهای مشخص خود را دارد. تفاوت در آستانه تحمل افراد از عوامل مختلفی مانند تربیت خانوادگی، موقعیت اجتماعی و نوع ارتباط افراد با یکدیگر ناشی می شود. با کسی که برای یکی دو بار او را دیده‌ایم نمی توانیم شوخی‌های صمیمی داشته باشیم ولی با کسی که سال‌های طولانی است او را می‌شناسیم و با اخلاقش آشنا هستیم می‌توانیم شوخی‌های صمیمی‌تری داشته باشیم. صمیمت در رابطه باعث می‌شود که افراد از شوخی‌های خیلی صمیمی یکدیگر نرنجند، زیرا آنها از پیشینه هم آگاهی دارند و شخصیت یکدیگر را می‌شناسند و همین مساله باعث می‌شود از رنجش‌های بی‌مورد کاسته شود. در روابط نزدیک بنابر شناختی که وجود دارد شوخی یک رفتار دوطرفه است و تبدیل به عادت شده و به همین دلیل افراد می‌توانند در این زمینه با همدیگر صمیمی‌تر باشند.
سر به سر گذاشتن و تمسخر هم در همه جای دنیا وجود دارد و نمونه بارز آن هم دوربین مخفی‌هایی هستند که گاهی در تلویزیون ما هم نمایش داده می‌شوند. در این دوربین‌مخفی‌ها افراد پشت دوربین، کاری می‌کنند تا دیگران اشتباهی بکنند و بعد بقیه به آنها بخندند، اما بعد از چند لحظه به آنها گفته می‌شود دوربین مخفی است و از آنها معذرت‌خواهی می‌شود. این دوربین‌مخفی‌ها تبدیل به وسیله‌ای برای تفریح و سرگرمی شده‌اند و چون جنبه عام هم پیدا کرده‌اند، چندان زننده نیستند.اما اگر همین دوربین‌مخفی‌ها هم از حد مورد قبول تجاوز کنند می‌توانند از نظر عاطفی عده‌ای از افراد را آزرده کنند و آسیب‌زا باشند. به نظر من شوخی کردن چندان هم که گفته می‌شود آسیب‌زا و خطرناک نیست، زیرا در همه جوامع وجود دارد و اگر به پیشینه جامعه خودمان هم نگاه کنیم می‌بینیم در گذشته هم این شوخی‌ها وجود داشته‌اند. برای نمونه می‌توان به شوخی ادبی و غیرادبی افراد تحصیلکرده و روشنفکر قدیم اشاره کرد.
شوخی را زیرزمینی نکنیم
از حد و مرز خارج شدن شوخی به جنبه‌های فردی و شخصیت افراد بازمی‌گردد، برخی افراد در رفتار‌های عادی‌شان هم حد و مرز‌ها را رعایت نمی‌کنند. اما معمولا همه افراد به این صورت نیستند و تلاش می‌کنند که در شوخی کردن حد و مرز‌ها را رعایت کنند. هر قدر اخلاقیات در یک جامعه بیشتر رشد کند از این قبیل شوخی‌هایی که ممکن است به برخی افراد آسیب بزند، کاسته و مشکلات در این زمینه کمتر می‌شود. معمولا اکثر افراد جامعه تلاش می‌کنند حد و مرز‌ها را در شوخی کردن رعایت کنند ولی اگر بخواهیم برای محدود کردن شوخی‌ها قانون و مقررات بگذاریم تنها به تشدید اوضاع دامن زده‌ایم. قوانین در این زمینه تنها پیامدی که دارند زیرزمینی شدن شوخی‌هایی است که تا پیش از این به صورت علنی صورت می‌گرفتند و پیامد این مساله شدت گرفتن این شوخی‌ها و از حدود خارج شدن آنهاست. این مساله باعث می‌شود راه برای گروه‌های سوءاستفاده کننده باز و مشکلات بزرگی در این زمینه ایجاد شود.
جنس شوخی عوض شده است
جامعه ما اخلاقیات خاص خود را دارد و شوخی کردن با یکدیگر و سر به سر همدیگر گذاشتن از گذشته‌های دور وجود داشته است و نمی‌توان رواج این شوخی‌ها را به نزول اخلاقیات در جامعه ربط داد. مساله‌ای که در این زمینه وجود دارد و در نگاه به این ماجرا باید به آن توجه کرد این است که در نوع تکنولوژی تغییر روی داده است و همین باعث شده شوخی‌هایی که در حال حاضر در جامعه رایج هستند با شوخی‌هایی که در زمان‌های دور رایج بوده‌اند متفاوت باشند. متناسب با نوع تکنولوژی و امکانات آن، نوع شوخی‌هایی هم که در جامعه جریان دارند، دچار تحول شده‌اند. این مساله به ویژه زمانی که یک تکنولوژی عمومیت پیدا می‌کند، بیشتر خود را نشان می‌دهد.
برای نمونه با اختراع تلفن، زمینه برای مزاحمت‌های تلفنی ایجاد شد و آشنا و ناآشنا می‌توانند به افراد زنگ بزنند و سر به سر آنها بگذارند. در این نوع شوخی‌هایی که با تکنولوژی‌های جدید صورت می‌گیرند، این امکان وجود دارد که هویت افراد ناشناخته بماند و همین مساله می‌تواند در برخی از موارد باعث مزاحمت‌هایی شود که مشکلات عدیده‌ای را ایجاد کنند. به نظر من در شیوه برخورد با این مساله نباید حساسیتی بی‌مورد داشت، به مرور زمان جامعه می‌تواند به راه‌حل مناسب برای این مشکل دست پیدا کند و از مشکلات هم کاسته می‌شود. جرم تلقی کردن کارهای عادی مردم، تنها پیامدی که دارد افزایش جرم در جامعه و انگ زدن به دیگران است. این نگاه مجرمانه باعث می‌شود که یک کار تفریحی از قالب خود خارج شود و تبدیل به یک آسیب اجتماعی شود.
آستانه تحمل متفاوت افراد
برای شوخی کردن باید مرزهایی وجود داشته باشد و حد و حدودی رعایت شود. این مساله به ویژه در روابط بین فردی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد. زمانی که با یک نفر شوخی می‌کنیم باید آستانه تحمل او را هم مدنظر قرار دهیم و به این مساله آگاه باشیم که با هر کسی تا چه حد مجاز به شوخی کردن هستیم، زیرا در صورتی که حد و مرزهای مورد قبول دیگران را زیرپا بگذاریم، باعث ایجاد کدورت در روابط می‌شود. حتی در روابط دوستانه هم می‌توان مواردی را مشاهده کرد که افراد از حد و حدود مورد قبول دوستانشان در شوخی، فراتر می‌روند و همین مساله باعث رنجش آنها می‌شود. در این موارد بهترین راه معذرت‌خواهی کردن است تا از رنجش بی‌مورد جلوگیری شود. باید همواره این مساله را مورد توجه قرار داد که شخصیت افراد با یکدیگر متفاوت است و باید با هر کسی به اندازه‌ای که مورد قبول اوست شوخی کرد.
در شوخی کردن نمی توان یک ترفند و قانون خاص را برای همه افراد به کار برد، زیرا این یک مساله فردی است و هر کسی برای خودش مرزهای مشخص خود را دارد. تفاوت در آستانه تحمل افراد از عوامل مختلفی مانند تربیت خانوادگی، موقعیت اجتماعی و نوع ارتباط افراد با یکدیگر ناشی می شود. با کسی که برای یکی دو بار او را دیده‌ایم نمی توانیم شوخی‌های صمیمی داشته باشیم ولی با کسی که سال‌های طولانی است او را می‌شناسیم و با اخلاقش آشنا هستیم می‌توانیم شوخی‌های صمیمی‌تری داشته باشیم. صمیمت در رابطه باعث می‌شود که افراد از شوخی‌های خیلی صمیمی یکدیگر نرنجند، زیرا آنها از پیشینه هم آگاهی دارند و شخصیت یکدیگر را می‌شناسند و همین مساله باعث می‌شود از رنجش‌های بی‌مورد کاسته شود. در روابط نزدیک بنابر شناختی که وجود دارد شوخی یک رفتار دوطرفه است و تبدیل به عادت شده و به همین دلیل افراد می‌توانند در این زمینه با همدیگر صمیمی‌تر باشند.
