نقش كليدي «اقتصاد دانش بنيان» در تسريع روند توسعه بعد از برجام

 

بر اساس تعريف ،‌اقتصاد دانش بنيان اقتصادي است که بر اساس «تولید ، توزیع و کاربرد دانش و اطلاعات» شکل گرفته و سطح بالايي از سرمایه گذاری در آن به «ابداع» و «نوآوری» اختصاص می یابد و فناوری های کسب شده با شدت بالايي مصرف می شوند. ضمن آنكه نیروی کار از تحصیلات عالی برخوردار است. اقتصاد دانش‌بنیان برای رشد و تولید ثروت تنها به تعدادی از صنایع با فناوری بالا متکی نیست، بلکه در این اقتصاد، تمامی صنایع به فراخور نیاز خود از دانش استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، در اقتصاد دانش‌بنیان، تولید، توزیع و کاربرد دانش در تمامی صنایع عامل محرکه‌ی رشد اقتصادی، تولید ثروت و اشتغال است .پیشتازی اقتصاد دانش بنیان یکی از مهم ترین محورهایی است که در سیاست های اقتصاد مقاومتی به آن توجه خاصی گردیده است. از دید رهبر معظم انقلاب نيز، «شرکت‌های دانش‌بنیان از بهترین مظاهر و مؤثرترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی هستند که می‌توانند اقتصاد مقاومتی را پایدارتر کنند.» با توجه به این رویکرد، می‌توان جایگاه این شرکت‌ها را در تحقق اقتصاد مقاومتی تحلیل نمود. رابطه‌ی درهم‌تنیده‌ی اقتصاد مقاومتی با اقتصاد مبتنی بر علم و دانش از طریق شرکت‌های دانش‌بنیان استحکام می‌یابد. این شرکت‌ها هم در تحقق اقتصاد دانش‌بنیان نقش دارند و هم در مدل اقتصاد مقاومتی کارایی و کاربرد دارند.

در همین راستا ارتقای جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه به عنوان یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی شناخته شده است. يكي از اولين و ابتدائي ترين اموری که می تواند کشور را به سمت افزايش میزان تولید دانش بنیان سوق دهد، درک ضرورت تولید دانش بنیان در جامعه می باشد. آمارها و اعداد و ارقام نشان می دهد که تولیدات دانش بنیان در کشورهای قدرتمند اقتصادی به سرعت در حال افزایش است و صادرات و تولیدات محصوات با فناوری بالا در این کشورها در سالهاي اخير با شيب صعودي افزایش پیدا نموده است.

اما در اين ميان سهم ایران از صادرات کالاهای با فناوری بالا نسبت به کشورهای مشابه بسیار پایین تر است. علی رغم رشد برخی از کشورها، ایران در این مدت نتوانسته آن چنان که در برخی حوزه های دیگر پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته، در تولیدات دانش بنیان نیز به آن میزان پیشرفت نماید. بنابراین درصورتی که قرار باشد اقتصاد کشورمان دانش بنیان شود، بایستی تغییراتی در ساختار اقتصادی کشور پدید آید و اين مهم با توجه به حصول برجام و مرتفع شدن زمينه هاي دست و پاگير رواني همچون تحريم مي تواند تحقق اين رويكرد را تسريع بخشد. 

تولیدات دانش بنیان برخلاف تولیدات سنتی، بر «ابتکار» و «خلاقیت» استوار است. اين امر مي تواند به دليل فراواني و فرهيختگي نيروي انساني تحصيل كرده در كشور در زمينه هاي گوناگون مزيت رقابتي را فراهم كند. اگرچه ممکن است ایران در برخی شرایط نهادی ضعف داشته باشد، اما از منظر شاخص های نیروی تحصیل کرده و آموزش، در جایگاه مناسبی قرار دارد. ضمن اينكه تولیدات سنتی توانایی پاسخگویی به نیازهای اقتصادی جامعه را ندارد و متناسب با ظرفیت توسعه و در برخي موارد منطبق بر اولويت هاي توسعه اي نیست.

بنابراین با سرمایه‌گذاری و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توان به ثروت و منابع مالی دست یافت. اقتصاد امروزی به‌سوی دانش جدید، فناوری روز و تکنولوژی جریان دارد و می‌باید در جهت تحکیم اقتصاد مبتنی بر علم و دانش تلاش نمود. از این رهیافت می‌توان به جایگاه شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید علم و دانش پی برد.

 از این رو تغییر نهادهای تولید و حرکت به سمت تولیدات دانش بنیان امری ضروری و حیاتی است و سياست گذاري و برنامه ریزی به منظور فراهم آوری زیرساخت های توسعه محصولات دانش بنیان به منظور حفظ استقلال و تسريع در روند توسعه همه جانبه ضرورتی انکارناپذیر است.