استقرار همزمان دو دولت در تهران

هفدهم بهمن ماه 1357 اولین روزی است که دو دولت در تهران مستقر هستند. دولت مهندس مهدی بازرگان که حکمش را از امام خمینی گرفته و پشتوانه حرکت مردمی را با خود می‌بیند و شاپور بختیار که در آخرین روزهای نخست‌وزیری سی و هفت روزه خود قرار دارد و هنوز معتقد است که او رئیس‌دولت است و انقلابیون می‌بایست ذیل دولت او قدرت بگیرند. با این حال، توفان حوادث خیلی سریع‌تر از آنکه بختیار فکرش را می‌کند در گرفته است. شاید همان وقتی که در صبح هفدهم بهمن ماه ژنرال رابرت هایزر تهران را ترک کرده بود، بختیار باید می‌فهمید کار تمام است و با تبختر دولت و موقت را «یک شوخی» قلمداد نمی‌کرد.

به گزارش «تابناک»، از هفدهم بهمن تا بیست و دوم بهمن ماه 1357 پر شورترین روزهای انقلاب در جریان است. پیروزی چهره مهربان و گرمی‌بخش خود را به مردم نشان داده و حکومت مستقر کم‌کم قدرت متمرکز خود را از داده است. ژنرال هایزر که برای حفظ منافع امریکایی‌ها در این روزهایی پر هیاهو به تهران آماده و در تدارک اتحاد میان فرماندهان ارتش برای ثبات بخشیدن به دولت بختیار بود، از سردرگمی و مذبذب بودن فرماندهان ارتش به ستوه می‌آید. بسیاری از فرماندهان ارتش از همان دی ماهی که شاه رفت و هایزر به ایران آمده بود، در فکر فرار بودند و در این میان بخشی از بدنه ارتش به صورت غیر رسمی به انقلابیون پیوسته بودند که کم و بیش اخبارش به گوش می‌رسید و بدنه متزلزل ارتش را متزلزل‌تر می‌کرد. مرور خاطرات هایزر در کتاب «مأموریت در تهران: خاطرات ژنرال هایزر» هم نشان می‌دهد که یک ایده واحد و مشترک در میان آمریکایی‌ها هم وجود نداشت و هایزر و سولیوان (سفیر امریکا در تهران) هم چندان همفکر و متحد نبودند. همه این مسائل دست به دست هم می‌داد تا در برابر جبهه سردرگم و متزلزل این سو، انقلابیون متحد و شجاع که روز به روز به شجاعت و تهورشان افزوده می‌شد پر قدرت‌تر در خیابان‌ها حاضر شوند. مهندس مهدی بازرگان که حکم تشکیل دولتش و ریاستش را از امام خمینی گرفته بود، بنا به توصیه امام خیمنی که رئیس دولت نباید وابستگی حزبی و جناحی داشته باشد از رهبری نهضت آزادی کناره‌گیری کرد و به مدرسه علوی رفت تا دولتش را با قدرت هرچه بیشتر مستقر کند. البته در این روزها دیالوگ‌های پینگ پنگی هم میان او و بختیار به عنوان رؤسای دو دولت مستقر در تهران در رسانه‌ها در گرفته بود. بختیار که به مجلس شورا رفته بود اگرچه دولت موقت را یک شوخی قلمداد کرده بود، در لحن صحبت‌هایش کنار آمدند با انقلابیون هم به چشم می‌خورد. چه اینکه او در خلال صحبت‌هایش در مجلس به صندلی‌های خالی ردیف هیات دولت در مجلس اشاره کرد و گفت: این محل‌های خالی را كه در هیأت دولت می‌بینید، من مخصوصا خالی نگاه داشته‌ام تا با تعدادی از افراد كه آقای مهندس بازرگان معرفی می‌كند، پر نمایم و من با آقایان مشغول مذاكره هستم.

اینکه می‌گفت با انقلابیون در حال مذاکره هستیم صحت داشت، چون به روایت آیت الله هاشمی در آن روزها تصمیم گرفته شده بود با مذاکراتی که با دولت صورت می‌گیرد که هدفش کشتن وقت و ایجاد فضا برای قدرت گرفتن هرچه بیشتر حرکت‌های مردمی است: «سیاست کلی این بود که عوامل رژیم را به هر ترتیب با مذاکره سرگرم کنیم و تا آنجا که ممکن است نگذاریم کار به خشونت بکشد تا مردم آماده تر بشوند و روحیه مردم تقویت شود». حضرت امام هم در این روز خطاب به بختیار گفته بود: «كار عاقلانه و مفید به حال كشور این است كه بختیار و ارتش در مقابل انقلاب اسلامی، عكس‌العملی مثبت داشته باشند».

بختیار در سخنرانی خود در هفدهم بهمن ماه در مجلس ملی، مجلسی که رئیسش دکتر سعید هم ورود امام خمینی به کشور را در همان جلسه تبریک گفت، به اختلافاتی که با دولت موقت دارد، اشاره کرده و می‌گوید: افرادی را می شناسم که تا دیروز طرفدار جدی قانون اساسی بودند و امروز آن را منسوخ می دانند غافل از اینکه قانون گناهی نکرده، بلکه مجریان آن گناهکار بوده اند... قانون اساسی که شما و من را به اینجا آورده و به آن گرانی تمام شده، برای آن مجاهدت ها شده، حالا باطل شده؟ چه کسی باطل کرده است؟ چگونه مصدق و بقیه نخست وزیر شدند و فرمان آنها صحیح بود، ولی فرمان من غلط بود... وقتی گفتیم رو به دموکراسی می رویم، مقصود این بود که باید با آزادی همراه باشد نه با آزادی یک عده، وقتی صحبت از قانون اساسی می کنیم صحبت از اجرای صحیح قانون اساسی می کنیم.