چرایی اهمیت شفاف شدن مشاغل پیشین نامزدهای نمایندگی مجلس
محمد رضا علیزاده
چکیده: درب‌های گردان یا همان جابجایی افراد از پست‌های حاکمیتی به مشاغلی در بخش خصوصی، و یا بالعکس، اعتماد به حاکمیت را کاهش می‌دهد، چرا که از پتانسیل فراوانی برای بروز تعارض منافع برخوردار است. تعارضی که ممکن است پیش، پس و یا حین برخورداری از پست حاکمیتی اتفاق افتد.
***
در هفته های اخیر، تعدادی از تشکل های دانشجویی دانشگاه هایکشور از طرحی به نام «پویش ملی شفافیت داوطلبانه نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی» رونمایی کردند. در این پویش از نامزدهای انتخاباتی درخواست شده است تا اطلاعات خود را بصورت داوطلبانه در سایت majlesnama.ir که به همین منظور طراحی شده است شفاف نمایند تا مردم با شناخت بهتری نسبت به آنها در انتخابات شرکت کرده و به نامزدهای منتخب خود رای دهند.
در این یادداشت می خواهیم به بررسی اهمیت یکی از محورهای مرامنامه این پویش در افزایش مشارکت عمومی در انتخابات و کمک به انتخاب آگاهانه شهروندان بپردازیم. در یکی از صفحات این مرامنامه ، به ثبت و اعلام عمومی مشاغل پیشین اشاره شده است. براساس این بند، نامزدهای داوطلب باید مشاغل پیشین خود را در سایت مجلس نما ثبت و اعلام عمومی نمایند. اما چرا اطلاع از مشاغل پیشین نامزدهای نمایندگی مجلس اهمیت دارد؟ برای درک بهتر اهمیت این موضوع، ابتدا توضیحات مختصری درباره اصطلاح درب‌های گردان (revolving doors) بدهیم.
اصطلاح «درب‌های گردان» به جابجایی افراد از پست‌های حاکمیتی به مشاغلی در بخش خصوصی، و یا بالعکس اشاره دارد. آمارها نشان می‌دهد که این جابجایی‌ها هر روزه به نسبت گذشته رواج بیشتری می‌یابند. جابجایی افراد از طریق درب‌های گردان می‌تواند برای هر دو طرف سودمند باشد، چرا که می‌تواند باعث ارتقاء فهم و ارتباط میان بخش خصوصی و حاکمیتی گردد. با این حال، درب‌های گردان اعتماد به حاکمیت را کاهش می‌دهد، چرا که از پتانسیل فراوانی برای بروز تعارض منافع برخوردار است. تعارض منافع مرتبط با درب‌های گردان ممکن است پیش، پس و یا حین برخورداری از پست حاکمیتی اتفاق افتد. به عنوان نمونه: مقامات رسمی ممکن است اجازه دهند که اولویت‌های کاری پیشین و همکاران سابق آنها، بر کارهای حاکمیتی ایشان اثر گذارندیا به منظور بهره‌مندسازی فعلی خود و یا برخورداری از منافعی در آینده، و یا در راستای منافع یک شرکت مشخص از قدرت خود سوء استفاده نمایند.
همچنین مقامات رسمی سابق که اکنون مشاغلی در بخش خصوصی را بر عهده دارند ممکن است در راستای منافع جدید خود، بر همکاران قبلیشان که همچنان در حاکمیت حضور دارند، تأثیر گذارند. به علاوه، این مقامات ممکن است از اطلاعات طبقه‌بندی شده در راستای منافع مجموعه جدید خود استفاده نمایند، برای مثال از طریق فرایندهای تدارک دولتی (Procurement) اقدام به ایجاد رانت در تهیه تدارکات دولت نمایند.
از مثال های بالا به راحتی می‌توان دریافت که بی‌توجهی به این موضوع مهم تا چه حد می‌تواند به شکل گیری فساد کمک کند. این موضوع آنقدر در سطح جهان مورد توجه قرار داشته و دارای اهمیت است که در برخی از کشورهای دنیا در راستای کاهش فساد، قوانینی برای محدود کردن افراد برای چرخش در بخش حاکمیتی و بخش خصوصی وضع شده است ولی متاسفانه در کشور ما تا کنون هیچ توجهی به این موضوع نشده است.
امید می‌رود که درصورت پاسخ مثبت نامزدها به دعوت پویش شفافیت داوطلبانه برای انتشار داوطلبانه اطلاعات، زوایای بیشتری از فعالیت های کاری نامزدهای انتخاباتی شفاف شود و فضای مناسبی برای انتخاب آگاهانه تر مردم فراهم گردد.
***
در هفته های اخیر، تعدادی از تشکل های دانشجویی دانشگاه هایکشور از طرحی به نام «پویش ملی شفافیت داوطلبانه نامزدهای نمایندگی مجلس شورای اسلامی» رونمایی کردند. در این پویش از نامزدهای انتخاباتی درخواست شده است تا اطلاعات خود را بصورت داوطلبانه در سایت majlesnama.ir که به همین منظور طراحی شده است شفاف نمایند تا مردم با شناخت بهتری نسبت به آنها در انتخابات شرکت کرده و به نامزدهای منتخب خود رای دهند.
در این یادداشت می خواهیم به بررسی اهمیت یکی از محورهای مرامنامه این پویش در افزایش مشارکت عمومی در انتخابات و کمک به انتخاب آگاهانه شهروندان بپردازیم. در یکی از صفحات این مرامنامه ، به ثبت و اعلام عمومی مشاغل پیشین اشاره شده است. براساس این بند، نامزدهای داوطلب باید مشاغل پیشین خود را در سایت مجلس نما ثبت و اعلام عمومی نمایند. اما چرا اطلاع از مشاغل پیشین نامزدهای نمایندگی مجلس اهمیت دارد؟ برای درک بهتر اهمیت این موضوع، ابتدا توضیحات مختصری درباره اصطلاح درب‌های گردان (revolving doors) بدهیم.
اصطلاح «درب‌های گردان» به جابجایی افراد از پست‌های حاکمیتی به مشاغلی در بخش خصوصی، و یا بالعکس اشاره دارد. آمارها نشان می‌دهد که این جابجایی‌ها هر روزه به نسبت گذشته رواج بیشتری می‌یابند. جابجایی افراد از طریق درب‌های گردان می‌تواند برای هر دو طرف سودمند باشد، چرا که می‌تواند باعث ارتقاء فهم و ارتباط میان بخش خصوصی و حاکمیتی گردد. با این حال، درب‌های گردان اعتماد به حاکمیت را کاهش می‌دهد، چرا که از پتانسیل فراوانی برای بروز تعارض منافع برخوردار است. تعارض منافع مرتبط با درب‌های گردان ممکن است پیش، پس و یا حین برخورداری از پست حاکمیتی اتفاق افتد. به عنوان نمونه: مقامات رسمی ممکن است اجازه دهند که اولویت‌های کاری پیشین و همکاران سابق آنها، بر کارهای حاکمیتی ایشان اثر گذارندیا به منظور بهره‌مندسازی فعلی خود و یا برخورداری از منافعی در آینده، و یا در راستای منافع یک شرکت مشخص از قدرت خود سوء استفاده نمایند.
همچنین مقامات رسمی سابق که اکنون مشاغلی در بخش خصوصی را بر عهده دارند ممکن است در راستای منافع جدید خود، بر همکاران قبلیشان که همچنان در حاکمیت حضور دارند، تأثیر گذارند. به علاوه، این مقامات ممکن است از اطلاعات طبقه‌بندی شده در راستای منافع مجموعه جدید خود استفاده نمایند، برای مثال از طریق فرایندهای تدارک دولتی (Procurement) اقدام به ایجاد رانت در تهیه تدارکات دولت نمایند.
از مثال های بالا به راحتی می‌توان دریافت که بی‌توجهی به این موضوع مهم تا چه حد می‌تواند به شکل گیری فساد کمک کند. این موضوع آنقدر در سطح جهان مورد توجه قرار داشته و دارای اهمیت است که در برخی از کشورهای دنیا در راستای کاهش فساد، قوانینی برای محدود کردن افراد برای چرخش در بخش حاکمیتی و بخش خصوصی وضع شده است ولی متاسفانه در کشور ما تا کنون هیچ توجهی به این موضوع نشده است.
امید می‌رود که درصورت پاسخ مثبت نامزدها به دعوت پویش شفافیت داوطلبانه برای انتشار داوطلبانه اطلاعات، زوایای بیشتری از فعالیت های کاری نامزدهای انتخاباتی شفاف شود و فضای مناسبی برای انتخاب آگاهانه تر مردم فراهم گردد.
