بیست و ششم آذر «پی ام دی» مختومه خواهد شد

مذاكرات ايران و آژانس بين المللي انرژي اتمي مراحل بسيار سخت و پيچيده اي را گذرانده است. اما در اين دو سال اخير، همزمان با آغاز مذاكرات ايران با كشورهاي پنج بعلاوه يك، مذاكرات ما با آژانس هم وارد فرآيند متفاوتي شد و در آستانه حصول تفاهم ژنو در آذر ماه سال نود و دو، ايران و آژانس در خصوص چارچوب جديدي براي حل و فصل مباحث باقيمانده اختلافي، توافقي را امضا كردند كه "چارچوب همكاري" نام گرفت. اما مذاكرات با آژانس همچنان با چالش هايي مواجه بود كه رسيدن به يك راه حل جامع براي حل و فصل اختلافات را بسيار مشكل مي كرد.

اصل و جوهره ي مشكل نيز در رهيافت آژانس بود. آژانس عميقا اعتقاد داشت كه براي حل و فصل مباحث باقي مانده، ايران باید اطلاعات و دسترسي هاي وسيعي به آژانس اعطا مي كرد تا اين روشنگري ها آژانس را قادر سازد در خصوص مباحث باقي مانده جمع بندي كاملي يا اصطلاحاً سفيدي را به شوراي حكام ارائه کند.

اما ايران به طور مكرر در دو سال گذشته صبورانه و از منظري  منطقي به آژانس توضيح مي داد كه اين انتظار آژانس قابل برآورده شدن نيست، زیرا ادعاها و اتهاماتي كه در گزارش هاي آژانس عليه ايران آمده است، عمدتا در حوزه فعاليت هاي دفاعي و نظامي ايران قرار مي گيرد و ايران امكان ارائه اطلاعات و اعطاي دسترسي به سايت هاي نظامي را به دلايل كاملا طبيعي نمي تواند بدهد. صدها ساعت در مورد مصاديق اين موضوعات بين ايران و آژانس مذاكره صورت گرفت و چه خون جگرها كه خورده شد تا همگام با پيشرفت مذاكرات سياسي بين ايران و كشورهاي پنج بعلاوه يك، آژانس حاضر باشد موضع خود را تغيير دهد و به امري كمتر از ضرورت ارائه كامل اطلاعات و دسترسي هاي گسترده راضي شود.

بي شك اين مقاومت همراه با منطق و تدبير بود كه نهايتا باعث اين تغيير موضع آژانس شد. به دنبال اين امر بود كه ايران و آژانس مذاكره براي تبيين و تعريف اين تفاهم اصولي جديد را تحت نظارت مستقيم شوراي امنيت ملي كشورمان آغاز كردند كه در بحبوحه دور آخر مذاكرات وين با نام "نقشه راه "به امضاي آقاي دكتر صالحي و آقاي آمانو رسيد. بر اساس اين "نقشه راه" ايران اطلاعات و دسترسي هاي مورد توافق مشخصي را به آژانس اعطا مي كرد و آژانس متعهد مي شد ارزيابي نهايي خود را نسبت به صلح آميز بودن فعاليت هاي هسته اي ايران براي تصميم گيري نهايي به شوراي حكام ارائه نمايد.

اجراي اين نقشه راه، يكي از پيچيده ترين و حساس ترين مراحل مذاكرات ايران و آژانس بود كه خوشبختانه با همكاري و هماهنگي خوب نهادهاي ذيربط از جمله بخش دفاعي كشور به نحو خوبي پيش رفت. با برگزاري جلسه جمع بندي بين ايران و آژانس كه روز سه شنبه گذشته در وين برگزار شد، آخرين مرحله ي نقشه راه هم به اجرا درآمد و آقاي آمانو صراحتا در جلسه شوراي حكام و همچنين مصاحبه مطبوعاتي اخير خود اعلام كرد كه ايران همه اقدامات مندرج در نقشه راه را به اجرا درآورده و تنها اقداماتي كه مي ماند، ارائه ارزيابي نهايي آژانس است كه روز اول دسامبر منتشرخواهد شد.

بنابر اين آنچه ما را تا اين مرحله رسانده، همه به دليل تغيير رهيافت آژانس است كه آقاي آمانو اين رهيافت جديد خود را با نام "گزارشي كه نه سفيد و نه سياه خواهد بود" معرفي كرده است. سیاه كه مشخص است نخواهد بود به دلیل اینکه همکاری ایران با آژانس یک روند کاملا مثبتی داشته است، اما اینکه گزارش کاملا سفید نخواهد بود، به اين دليل است كه پرونده پي ام دی یک پرونده بسیار پیچیده ای است که نزدیک دوازده سال است در آژانس در دست بررسي است. مبناي پيگيري بحث پي ام دي توسط آژانس ضميمه گزارش سال دو هزار و يازده مدير كل آژانس است كه در آن صدها اتهام علیه برنامه هسته ای ایران مطرح است که عملا پاسخ قاطع به تمام ان ادعاها اصلا عملی نیست.

همان گونه كه گفته شد، بسیاری از این ادعاها و اتهامات در حوزه مسائل نظامی و دفاعی ایران قرار می گیرد و رفع اين اتهامات به دسترسی ها و اطلاعاتی نیاز دارد که به هیچ وجه ایران صلاح نمی داند، آنها را به آژانس بدهد؛ بنابراین، اینکه آمانو می گوید این گزارش کاملا سفید نخواهد بود، به این معناست که قرار نيست ايران به همه ادعاها و ابهامات مطرح، پاسخ روشن و قطعی بدهد، بلکه قرار است آژانس با توجه به اطلاعاتي كه در اثر اجراي نقشه راه از ايران به دست آورده، ارزیابی نهایی درخصوص برنامه هسته ای ایران ارائه کند.

اگر آژانس نتواند در برخی موارد ابهامات، جواب قطعی پیدا کند، با توجه به کلیت تصويري كه با دريافت این اطلاعات به دست می آورد، ارزيابي خود را ارائه خواهد نمود؛ يعني نداشتن جواب قطعی برای برخی از سؤالات، آسيبي به اعتبار ارزیابی نهایی آژانس وارد نمي كند.

مثالی که خود آقاي آمانو آورده، نمونه گویایی است از پازل های تصویری که متداول است. وقتی ابتدا با این پازل های درهم ریخته تصویری مواجه هستید، نمی توانید از شکلی که آن پازل تصویری در نهایت به شما مي دهد مطلع شوید، ولی وقتی این پازل ها را در کنار هم قرار می دهید، حتي امکان دارد در برابر این هزار پازلی که روی این تصویر قرار می دهید، جاي برخی از این پازل ها را پيدا نكنيد، ولي اين باعث نمي شود نتوانيد تصویر كامل را ببینيد.

بنا بر اين سفيد نبودن گزارش آژانس نبايد بهانه اي براي عدم ارائه ارزيابي نهايي توسط آژانس تلقي شود، بلكه اين عبارت به مثابه ي عنوان مبناي جديد آژانس در تهيه گزارش خود است كه فلسفه آن هم تأمين نقطه نظر جمهوري اسلامي ايران بوده است. آنچه مهم است، اینكه آقاي آمانو در روزهاي آينده ارزيابي نهايي و پاياني خود را در خصوص موضوع پي ام دي به شوراي حكام منتشر خواهد كرد و بر اساس تفاهم ايران با كشورهاي پنج بعلاوه يك ـ كه در برجام هم منعكس شده است ـ با تصويب قطعنامه ای در شوراي حكام در 15دسامبر کل موضوع پی.ام.دی  مختومه خواهد شد؛ بنابراین، جايي براي نگراني نیست.

خوشبختانه تا اينجاي كار همه چيز بر اساس برنامه از قبل تعيين شده پيش رفته است و همه ي دلايل هم وجود دارد كه به پيشبرد نهايي اجراي برجام در زمانبندي خود خوشبين باشيم؛ به اميد پيروزي ملت بزرگ ايران

یادداشت اختصاصی رئیس هیات کارشناسی ایران در مذاکرات هسته ای  از وین