چشم انداز منطقه ای توافق هسته ای
بدون تردید توافق هسته ای ایران و 1+5 فصل جدیدی از روابط منطقه ای و بین المللی برای ایران در منطقه را در پی خواهد داشت.عاملی که می تواند علاوه بر تاثیر مثبت همکاری منطقه ای و بین المللی برای مبارزه با تروریسم، افراطی گرایی و خشونت طلبی و حل و فصل منازعات امنیتی از یک طرف ، تغییر در ساختارهای مادی قدرت منطقه، موازنه قوا ، امنیت و ژئوپلتیک منطقه را نیز متاثر سازد. البته از پیامدهای آن می تواند منجر به کارشکنی و ایجاد تنش از سوی برخی کشورهای منطقه ای و خصوصا رقبای سنتی ایران از جمله عربستان شود. کشورهایی که همواره در منطقه از اختلافات ایران و غرب منافع زیادی بدست آوردند و توانسته بودند نقش قدرت موازنه دهنده را با کمک ائتلاف با غرب در مواجهه با ایران ایفا کنند و از این طریق منافع و امنیت نسبی خود را نیز افزایش دهند .اما با حصول توافق هسته ای ایران با غرب، طبیعتا قدرت و جایگاه منطقه ای خود را دچار تزلزل می بینند و به ناچار مشی سیاست های تجدید نظرطلبانه جهت موازنه سازی جدید در مقابل ایران را پیش خواهند گرفت .
بر اساس رویکرد رئالیسم در روابط بین الملل، کشورها به عنوان بازیگران عقلایی به دنبال کسب منافع ملی و امنیت بیشتر خود هستند. از این منظر تاکید بر دولت محوری، منافع ملی، موازنه قدرت، افزایش قدرت نظامی، خودیاری و... مورد توجه کشورها در نظام بین الملل می باشد. واقع گرایان مهم ترین عنصر قدرت را ، "قدرت نظامی" و "توازن قوا" را اساسی ترین وسیله کنترل قدرت بازیگر رقیب قلمداد می کنند. بر اساس چنین نگرشی از سوی کشورهای منطقه ، همکاری ایران با غرب برای کشورهای منطقه "معضله امنیت" را بدنبال دارد که در آن تلاش يك دولت براي افزايش امنيت خود باعث كاهش امنيت ديگران ميشود، كه از آن به امنيت نسبي نیز تعبير ميشود. این رویکرد را می توان در نظریه رابرت جرویس با عنوان "مارپیچ صعودی نا امنی" نیز مشاهده کرد.جرویس از نظریه پردازان رئالیسم تدافعی بر این باور است که تلاش یک دولت برای دستیابی به امنیت در سایر دولت ها احساس ناامنی می کند و اقدامات دولت ها برای مقابله با این ناامنی ناخواسته مارپیچ صعودی ناامنی را بوجود می آورد و بارز ترین نمود آن مسابقات تسلیحاتی می باشد که نهایتا این رویکرد برای کشورها بازی با حاصل جمع صفر را در پی خواهد داشت.
با توافق هسته ای ایران با 1+5 و کمرنگ شدن تنش های بین المللی نسبت به ایران ، برچیده شدن تحریم ها و باز شدن دروازه های تجاری و مالی نسبت به کشور از یک سو، نقش و قدرت منطقه ای ایران با توجه به تاثیرگذار بودن در حل و فصل بحران سوریه، لبنان و عمق راهبردی ایجاد شده در عراق از سوی دیگر، موازنه قدرت به نفع جمهوری اسلامی ایران را برجسته تر خواهد کرد.گریزی نیست نقش موثر و تاثیرگذار ایران در ایجاد امنیت در خاورمیانه، همکاری امنیتی بیشتر با قدرتهای فرامنطقه ای را بدنبال خواهد داشت که این مهم، مورد رضایت کشورهای منطقه نخواهد بود. البته در این میان تلاش های امریکا برای جلوگیری از قدرت فزاینده ایران در برابر متحدین منطقه ای و عرب خود نیز اجتناب ناپذیر می باشد.
با توجه به رویکرد رئالیستی، مبتنی بر کسب منافع نسبی ، اساسا کشورهای منطقه برجسته تر شدن نقش جمهوری اسلامی ایران در منطقه را از یک طرف و تعامل و همکاری ایران با قدرت های فرامنطقه ای را از جهت دیگر، عامل تضعیف قدرت منطقه ای خود می دانند . از این رو به دنبال موازنه سازی های جدید با سایر کشورهای منطقه و تقویت قدرت نظامی خود خواهند رفت و احتمالا نسبت به سیاست های منطقه ای ایران نیز حساسیت و ماجراجویی بیشتری از خود نشان خواهند داد. از دلایل این مدعا می توان هرچه بیشتر آشکار شدن روابط عربستان و اسرائیل و همچنین اعلام دولتمردان عربستان برای هسته ای شدن این کشور را بیان کرد.
از موضوعات اساسی دیگر این است که توازن قدرت و ماهیت ژئوپلتیک منطقه به سود ایران در حال تغییر است، از نشانه‌های این تغییر را می‌توان توافق هسته‌ای ایران با قدرتهای بزرگ غربی دانست، بر اساس چنین رویکردی توافق هسته ای ایران و غرب و در پی آن آغاز رفع تحریم‌ها و قبول جایگاه منطقه ای ایران، راهبرد‌ها و سیاست‌های غرب در منطقه را نیز تغییر خواهد داد و این خود منجر به شکل گیری تعاملات جدید در منطقه خواهد شد. از سوی دیگر با توجه به تحولات چند سال اخیر در منطقه از جمله سوریه، لبنان، عراق و هم اکنون یمن و نقش آفرینی موثر ایران، بدون شک برای امریکا و غرب با توجه به هزینه‌های زیادی که از حضور در منطقه پرداخته‌اند نیز این نکته محرز است که برای رسیدن به یک نظم و امنیت پایدار در منطقه نباید از نقش و قدرت منطقه ای ایران به سادگی گذشت.
بر اساس چنین نگرشی، درست است که توافق ایران و غرب به رهبری امریکا در موضوع هسته‌ای بر معادلات امنیتی و نقش موثر ایران در منطقه بیش از پیش صحه خواهد گذاشت و احتمالا رقبای منطقه ای ایران را متصور "معضله امنیت" برای خود خواهد کرد. اما سیاست های اعلامی و اعمالی ایران همواره همکاری متقابل و حل و فصل منازعات با مشارکت خود کشورهای منطقه و در واقع راه حل درون منطقه ای با حاصل جمع غیر صفر "برد- برد" است . پرواضح است سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران هیچگاه کسب امنیت و قدرت از طریق ایجاد ناامنی در سایر کشورهای منطقه نبوده است.
از این روی کشورهای منطقه باید با رویکردی مبتنی بر عقلانیت و درک قدرت واقعی خود، نه تنها مشکل امنیتی برای دیگر واحدها ایجاد نکنند، بلکه با ظرفیت های متفاوت خود در محیط منطقه‌ای به فهم مشترکی دست یابند و ضمن تقویت روابط خود با یکدیگر برای کسب منافع، بحران های بوجود آمده منطقه را با ائتلاف و همکاری مشترک مدیریت نمایند.رویکردی مبتنی بر عقلانیت راهبردی و احترام به همسایگان و سایر کشورها، که همواره بیانگر مواضع جمهوری اسلامی ایران در منطقه نیز بوده است.
شایان ذکر است، آخرین نشانه این رویکرد، مقاله اخیر محمد جواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در رابطه با همکاری با کشورهای منطقه است که در روزنامه های عربی با عنوان «الجار ثم الدار » به چاپ رسیده، وی معتقد است " اولویت اول ایران از ابتدا داشتن روابطی خوب و مستحکم با همسایگانش بوده است و این موضوع به ویژه از ابتدای روی کار آمدن دولت جدید ایران به صراحت اعلام و پیگیری شده است.همه ما باید این واقعیت را بپذیریم که زمان بازی های با حاصل جمع صفر تمام شده و ما همه با هم یا برنده و یا بازنده ایم. امنیت پایدار از طریق نا امن کردن دیگران به دست نمی آید".
*دانشجوی دکتری روابط بین الملل
20 20 1 1 1 1 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 ${99426+100271} 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20 20&n947550=v996911 20 268435455 20 ) 20 20 !(()&&!|*|*| .. 20 20 1e309 -1 or 57=57 -1 or 57=0 20 20 20 20 20 '"() 20 20 '|'ld -1" or "47"="47 20 "|"ld -1" or "47"="0 20 20 20 20 20 or (sleep(4)+1) limit 1 -- 20 20 20 20 20 20' and (sleep(4)+1) limit 1 -- 20 20 20 20" or (sleep(4)+1) limit 1 -- 20 20 20'=sleep(4)=' &dir 20 acunetix_wvs_invalid_filename '&dir&' 20"=sleep(4)=" 20 "&dir&" |dir 20 "|dir ))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))))) 20 20 20 20 1'" 20 20 20 20 \ 20 20 20 20 1 20 20 20 20 20 20 20 20 20 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 20 1 1 1