سناریوهای توجیه سعودی برای فاجعه منا

برخورد نادرست مقامات سعودی در فاجعه منا با طرح اتهامات واهی علیه حجاج ایرانی برای فرار از مسئولیت ریاض موجب شکل‌گیری اعتراضاتی شده است که تخاصم‌طلبی عربستان را با مردم ایران تداعی می کند.

فاجعه منا موضوع دردناکی است که منجر به کشتار حجاج کشورهای مختلف از جمله ایران شده‌است. سران سعودی عربستان ضمن کتمان قصور خود تلاش برای فرافکنی و ایجاد  جبهه جدیدی از جنگ نیابتی با تهران را در دستور کار قرار دادند.

نشریه آمریکایی «کریستین ساینس مانیتور» در تحلیل فاجعه منا می‌پرسد ، «نخستین سؤالی که در اذهان متبادر می شود این است که چگونه به یکباره صدها زائر در منا آن هم در وضعیتی فجیع کشته شدند ؟»

به نوشته «کریستین ساینس مانیتور» ، مقامات عربستانی تا کنون چنین از خود دفاع کرده اند که این ازدحام و شتاب خود حجاج بوده که کار دستشان داده و آنها توصیه های ایمنی را به زوار کرده بودند . همه اینها ظاهرا توجیهاتی است که مقامات عربستانی در دفاع از خود در برابر سیل شدید انتقادات بیان می کنند ، به هر صورت آمار کشته شدگان نجومی است.

نکته قابل توجه درباره مرگ‌بارترین حادثه مناسک این است که مقامات عربستانی تجربه مدیریت این فضای پرازدحام را داشته اند. آنها با 100 هزار نیروی امنیتی و با به کار بردن چندین دوربین امنیتی که حرکات زائرین را زیر نظر داشت سعی می کردند از بروز نا امنی و آسیب دیدگی به زوار جلوگیری کنند .

در این رابطه خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داده بود که ملک سلمان قبل از آغاز مناسک حج توصیه های مراقبتی و ایمنی را هم به مسئولان مربوطه داده بود. در این میان ، اظهار نظر مقامات عربستانی در مورد اینکه خود حجاج در مرگ خود و سایرین مقصر بوده اند باعث خشم بسیاری از کشورهای مسلمان جهان شده‌است.

سناریوی تبرئه سعودی و طراحی اتهام علیه حجاج ایرانی

نخستین فرافکنی توسط «ژنرال منصور الترکی» ، سخنگوی وزارت کشور عربستان سعودی ممکن است علت بروز فاجعه منا عمل نکردن برخی زائرین به دستورالعمل های ما بوده باشد . وی در ادامه توجیهاتش می گوید : «گرمای شرجی بالای 43 درجه عربستان و خستگی زوار کافی است که ریسک هر فاجعه ای را برای آنها به همراه داشته باشد .»

سعودی‌ها در ادامه فرافکنی مقامات سعودی ، عربستان مدعی شد که دو گروه از حجاج در یک تقاطع بایکدیگر برخورد کردند. بعدا ریاض مدعی شد که حجاج آفریقایی به دستوران ماموران سعودی توجه نکردند.

در آخرین سناریو که اتفاقا از روز گذشته به شدت توسط رسانه‌های سعودی دنبال شد این خط خبری است که حرکت حجاج ایرانی با سردادن شعارهای شیعی موجب این فاجعه شده است. روزنامه الشرق الاوسط که به نوعی تریبون مکتوب سعودی محسوب می شود مدعدی شده است که بی‌نظمی 300 حاجی ایرانی مسبب فاجعه منا شده‌است. مساله اساسی در این رابطه این است که حدود 323 زائر ایرانی مفقود شده و حدود 141 حاجی ایرانی به شهادت رسیده در فاجعه منا تامل برانگیز و شبهه‌ناک است.

در مضحک ترین توجیه ،  مفتی سعودی رسماً فتوای نهایی را این گونه صادر کرد که دولت عربستان بی تقصیر است و آنچه رخ داده، قضا و قدر الهی بوده است. در نهایت پادشاه سعودی نیز اتهاماتی را علیه حجاج ایرانی مطرح کرده‌است. تهران در واکنش به امتناع سعودی ها از پذیرش قصور نیروهای سعودی خواهان رسیدگی منصفانه و کارشناسانه به فاجعه منا شده است. موضع عقلانی جمهوری اسلامی همان‌طور که گفته شد با واکنش خصمانه عربستان و میدان‌داری شاهزاده‌های تکفیری مواجه شده‌است. رویکرد ریاض موجب تشدید گمانه‌زنی‌ها از عمدی بودن کشتار حجاج ایرانی توسط برادرخوانده‌های داعش در آل سعودی شده‌است.

بی اعتنایی فاحش سعودی به جان حجاج

به نوشته « کریستین ساینس مانیتور» ، دیدن تصاویر زجر کشیدن و جان دادن زائرین با آن وضعیت در منا کاملا نشان از مستولی بودن جو ترس و استرس بالا و بی پناهی زائرین داشت .می‌توان گفت که دلیل اصلی این فاجعه به هم ریختگی صفوف ورود و خروج زوار از رمی جمرات بوده‌است گفته می شود حاجیانی که قصد ورود به رمی را داشتند و عده ای که در حال ترک جمره بودند به دلیل بسته شدن یکی از راه‌های بازگشت به هم خوردند و این حادثه به وجود آمد.این اتفاق تراژیک دقیقا در خیابان 204 در نزدیکی تقاطع پنج طبقه ای پل جمرات در منا روی داد .

به گفته یکی از زائرین زن ،  شدت فشار جمعیت و هل دادن های مکرر آنها به حدی بود که زبان از گفتنش قاصر بود و همین مساله بر کشته شدن و مجروح شدن زوار انجامید.

این زائر می گوید : در بحبوحه فاجعه منا برخی مردان به او توصیه کردند که نباید بگذارد سیل جمعیت او را به زمین بزند چون همان زمین خوردن می تواند به کشته شدن او بینجامد زیرا هیچ جمعیتی برای به پا خواستن او متوقف نخواهند شد. باید گفت با وجود حادثه به وجود آمده حجاج می گویند امیدوارند روح از دست رفتگان در فاجعه منا قرین رحمت الهی شود و در این باره کار دیگری نمی توان کرد و مهم این است که سایر زائرین اعمال باقی مانده حج را به نحو احسن انجام دهند.

یک زائر دیگر نجات یافته از فاجعه منا مقامات عربستانی در هدایت سیل زائرین به سوی رمی جمرات اصلا موفق عمل نکردند و نتوانستند با مدیریت صحیح زائرین را به مقصد راهنمایی کنند.

زائران آفریقایی که ابتدا متهمین فاجعه منا قلمداد می شدند واکنش های جالبی داشتند. شایجا پاتل، یک شاعر، نمایشنامه‌نویس و فعال سیاسی کنیایی در صفحه توئیتری خود نوشت که اظهارات این شاهزاده «وقیحانه» است. وی در توئیتر نوشت: «این یک تهییج و تحریک خشونت ضد سیاه‌پوستان است».

وی نوشت: «کسیفا ناکومبا، یک ماهی‌گیر اوگاندایی 10 سال پول خود را جمع کرد تا حج را به جای بگذارد. حال عربستان سعودی او را به خاطر فاجعه منا مقصر می‌شناسد؟»

ابو فرحان، یک مسلمان کنیایی در صفحه توئیتر خود نوشت: «من در حج بودم و شور و اشتیاق آفریقایی‌ها گاهی اوقات شرم‌آور است اما آن‌ها نمی‌توانستند فاجعه‌ای این چنین را ایجاد کنند».

یک حج‌گزار مصری به نام احمد در توئیتر نوشت: «این خطا ناشی از حجاج نبوده است. عربستان سعودی پول زیادی را برای حج خرج می‌کند اما این جا سازماندهی وجود ندارد». وی گفت که «جریان حرکت مردم از چادرها و به سوی چادرها بایستی به شیوه‌ای بهتری اداره شود.»

وی افزود که «آن‌ها می‌توانند یک راه برای رفتن و یک راه برای برگشتن ایجاد کنند. اگر یک نیروی پلیس در ابتدای هر خیابان بایستد و حجاج را سازماندهی کند، هیچکدام از وقایع رخ نمی‌داد».

اگر تئوری کشتار عمدی بودن کشتار حجاج ایرانی یا گاف ماموران امنیتی سعودی را در مراسم حج امسال کنار بگذاریم در سال‌های گذشته نیز حجاج کشورهای مختلف از نبود سازماندهی شکایت داشتند.  تراژدی روز پنجشنبه در محوطه بیرونی پل 5 طبقه جمرات رخ داد، تأسیساتی که طی دهه گذشته برای ساخت آن 660 میلیون پوند هزیه شد با این نیت که ایمنی را بهبود بخشد.

واقعیت رویکرد سعودی‌ها در اداره مناسک حج اینجاست که آنها ضمن تخریب بناهای تاریخی اسلامی اماکن مقدسه مسلمین را شبیه شهرخوشگذرانی آمریکایی‌ها «لاس‌وگاس» ساخته‌اند. عربستانی ها که به حقوق اولیه انسانی‌ توجهی نشان نمی‌دهند تا با همه زائران همانگونه که پوشش سفید و ساده آنها هنگام ورود به مکه به شکلی نمادین نشان می دهد ، یکسان رفتار کنند.