تفاوت روز پزشک و روز محیط بان

اول شهریور ماه مصادف با ولادت ابو علی سینا به نام روز پزشک و چهارم شهریور نیز مقارن با ولادت امام رضا بعنوان روز محیط بان (همچنین روز کارمند) نامگذاری شده است. هر چند تفاوتهای بین این دو جنس ماهوی نیست ولی از زمین تا آسمان است چرا که نوع برخورد سیستمی و به تبع آن جامعه (در کشورهای توسعه نیافته یاجهان سوم اغلب چنین است) با این دو بقدری متفاوت است که خودمان هم باورمان شده است که با همدیگر متفاوت هستیم. این در حالی است که نقاط اشتراک کاری محیط زیست و وزارت بهداشت با همدیگر بسیار زیاد بوده و چه بسا دایره تنوع و شرح وظایف محیط زیست بسیار بزرگتر و حتی در برگیرنده بعضی موارد مجموعه بهداشت و درمان نیز می باشد.

در نگاه اجتماعی جوامع توسعه نیافته به محیط زیست، بدلیل اینکه سطح دانش آنها به روز نیست در برخورد با نظام هستی انسان را خارج از آن می بینند در حالیکه در جوامع توسعه یافته انسان هم جزئی از هستی و نظام طبیعت به شمار می آید. شاید مبنای برخورد با مشاغل نیز همین افتراق فکری و نگرشی باشد. طبق تعریف، محیط زیست شامل محیط مادی با اجزاء زنده و غیر زنده بوده و نیز حیات اجتماعی رو به رشد نوع بشر جهت رسیدن به کمال مطلوب یعنی تمامی جنبه های مادی حیات در این بستر اتفاق می افتد.

در تمام کشورها حفاظت از محیط زیست بعهده وزارت خانه ها و دپارتمان هایی است که اتفاقاً در نظام سیاسی اداری نیز دارای قدرت و اعتبار سیاسی فراوانی هستند چرا که این حوزه با تمامی حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مهمتر از همه سطح رفاه و معیشت ساکنان در ارتباط مستقیم می باشد. ناگفته پیداست که سطح فرهنگ و نگاه هر جامعه ایی به محیط زیست خودش چه اندازه بر روی ساختار و تشکیلات محیط زیست اثر گذار خواهد بود. در ایران اما محیط زیست در حاشیه قرار دارد، کمترین توجهی نه از طرف جامعه و نه از طرف ساختار سیاسی به آن معطوف نبوده و اصولاً نگاه به محیط زیست یک نگاه معقول و منطقی نیست. به همین واسطه نگاه به سازمان و تشکیلات اداری محیط زیست نیز یک نگاه فاقد ارزش و اهمیت بوده و بعنوان یک تشکیلات لوکس و فانتزی و احیاناً اضافی و بدرد نخور و با یک نگاه تقلیل گرایانه به محیط زیست نگریسته می شود. محیط زیست در ایران همانند این است که پایگاه بین المللی میر و یا تلسکوپ فضایی هابل را در اختیار مردم بینوای سیرالئون قرار دهیم نیاز به توضیح نیست که نه تنها هیچ استفاده ایی نخواهد داشت بلکه به طور قطع نابود نیز خواهد شد.

پزشکان حافظ سلامت مردم و جامعه هستند. شکی در آن نیست که اگر بخواهیم جامعه ایی سالم، شاداب و پیشرفته داشته باشیم باید بر روی پزشکی (سایر تخصص ها) متمرکز شویم. به قول بعضی از دوستان بهداشت دهان و دندان یکی از پیش شرط های رسیدن به توسعه پایدار می باشد. چه بسیار انسان های شریفی که در این ردا نه تنها حافظ سلامتی جسم و روان مردمان بوده اند بلکه همچون فرشتگان برای مظلومین و انسانهای دردمند و رنج کشیده الهام آور شادی و مسرت بوده اند. در ایران اما پزشکان بیشتر از اندازه و حد خود تکریم شده اند و حتی این صنف به نوعی دچار غرور و تکبر کاذب گردیده تا جایی که حتی اجازه انتقاد و نقد خود را به جامعه نمی دهند. این تصور یعنی خود را فراتر از جامعه دیدن تا آنجایی است که مخاطبین و مراجعین خود را در خصوص حقوق بیماران و ... ذیحق نمی بینند. اگر چه نمی توان این نوع نگاه را به تمامی پزشکان تعمیم داد (علی الخصوص پزشکان شریفی که وجود آنها در هر جامعه ایی مایه خیر و برکت است) ولی قاطبه این صنف امروز از آنچه که در عرف طبابت مرسوم بوده و بعنوان منشور اخلاقی شناخته می شود بسیار فاصله گرفته اند. برای این ادعا می توان موارد گرفتن زیر میزی و نیز عدم توجه کافی به بیمار، اشتباهات اطبا که منجر به فوت مریض و یا تشدید مرض می گردد و ... را برشمرد.

پزشکان هم همانند هر صنف دیگری انسان های محصول این جامعه هستند و همانند هر صنف دیگری آسیب پذیر و فساد پذیر. تنها گرفتن زیر میزی بعنوان فساد محسوب نمی شود. پزشکی که از ساعت یک و دو ظهر تا نیمه های شب در مطب نشسته و به فاصله دو تا سه دقیقه بیماران را ویزیت می کند، پزشکی که بصورت فله ایی و دسته جمعی بیماران را ویزیت می کند، پزشکانی که کشیک شبانه خود در بیمارستان ها را به مزایده می گذارند، پزشکانی که به بهانه های مختلف سزارین را تشخیص می دهند، جراحان زیبایی که همانند آرایشگر به بیماران می نگرند، متخصصینی که برای افزایش حقوق از هفتاد به هشتاد میلون تومان بدون توجه به بیماران در اتاق عمل دست به اعتصاب می زنند، داروخانه هایی که بدون نسخه دارو می پیچند، داروخانه هایی که بیشتر به سوپرمارکت شباهت دارند و ... همه و همه پزشکان فاسدی هستند که بایستی تابوی نقد و برخورد با آنان شکسته شود.

سوی دیگر این نوشتار رابطه محیط زیست و حوزه سلامت است. ما هر اندازه به محیط زیست توجه داشته باشیم و هر اندازه در این حوزه سرمایه گذاری کنیم یقیناً هزینه های بخش بهداشت و درمان اعم از نیروی انسانی، منابع، زمان و ... را کاهش داده، نیروی انسانی ماهر و متخصص را به جای گذاشتن در مطب و مشغول نمودن به ویزیت بیماران (که در بسیاری از موارد فقط ویزیت است و هیچ نتیجه ایی حاصل نمی شود) به حوزه تحقیق و پژوهش سوق داده و منابع کمتری را در جهت تولید داروهای بی کیفیت تلف می کنیم. اگر محیط زیست ما سالم باشد تولیدات کشاورزی، صنعتی و ... ما نیز از میزان سلامتی بالاتری برخوردار بوده و بدون شک جامعه بهره مند از این تولیدات نیز سالم تر خواهند بود. طبق یک آمار غیر رسمی میزان هزینه های بخش پیشگیری در کشور آلمان حدود شش برابر هزینه های درمانی در آن کشور بوده است چرا که در این دسته از کشورها شاخصهای محیط زیست را ملاک و مبنای تمامی شئونات زندگی خویش قرار داده اند.

روز محیط بان روزی است که برای تجلیل و تکریم محیط بانان و در مجموع کادر سازمان حفاظت محیط زیست انتخاب شده است. این روز متأسفانه بصورت رسمی در تقویم کشورمان ثبت نگردیده و اگر زیرکی و ذکاوت طراحان این مناسبت در انتخاب روز ولادت امام رضا(ع)  بعنوان روز محیط بان نبود گمان نمی رفت حتی یک تبریک خشک و خالی از هیچ تریبونی گفته شود. اما تصور من این است که با روند ناصحیحی که در برخورد با محیط زیست در پیش گرفته ایم و نیز این سیر قهقرایی که طبیعت و محیط زیست ایران بخود گرفته است دیری نخواهد پایید که عقلانیتی حول حفاظت به تمام معنا واقعی از محیط زیست در جامعه ایرانی نیز شکل خواهد گرفت و در آن روز این قشر فراموش شده نیز ارزش و اعتبار واقعی خویش را باز خواهند یافت.

* کارشناس محیط زیست

منبع: زیست بوم