پشت پرده طرح‌های جدید اردوغان برای اقدام نظامی در سوریه

به گزارش «تابناک»، ‌روز گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد ‌با دو کشور عربستان و قطر برای اجرای طرح منطقه «پرواز ممنوع» در سوریه به توافق رسیده است؛ طرحی که از همان ماه های آغازین شروع درگیری ها در سوریه چندین بار مطرح شده، اما به دلایل مختلف هیچ گاه امکان تحقق نیافته بود.

به گفته اردوغان، دولت وی با عربستان سعودی و قطر درباره ضرورت اعمال منطقه پرواز ممنوع و منطقه حائل در سوریه توافق کرده، اما نتوانسته با دولت آمریکا به چنین توافقی دست پیدا کند. وی ضمن تأکید بر اینکه این موضوع باید حل و فصل شود، گفته با این حال، آنکارا و واشنگتن بر سر آموزش و تجهیز آنچه «مخالفین میانه رو» خوانده می شود، به توافق رسیده اند.

گفتنی است، از همان اوایل شروع درگیری ها در سوریه و تبدیل آن به جنگ داخلی، برخی ‌کشورهای منطقه، به ویژه ترکیه، عربستان و قطر خواستار مداخله مستقیم نظامی در سوریه بوده و برقراری منطقه حائل و منطقه پرواز ممنوع را‌ مقدمه ای برای این امر ذکر می کردند. در پی خودداری آمریکا از انجام اقدام نظامی مستقیم، این طرح مدتی مسکوت گذاشته شد و اکنون بار دیگر به طور جدی از سوی ترکیه مطرح می شود.

اما برای درک بهتر اینکه چرا رئیس جمهور ترکیه در شرایط کنونی بار دیگر موضوع برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه را مطرح می کند، توجه به مجموعه ای شرایط داخلی سوریه و شرایط منطقه ای و بین المللی ضروری است.

در عرصه داخلی سوریه، همان گونه که اشاره شد، تحرکات اخیر تروریست های داعش، راه را برای محقق کردن چنین ایده ای باز کرده است. با سقوط شهر پالمیرا (تدمر)، از یک سو نیمی از سوریه در کنترل این گروه قرار گرفت و از سوی دیگر، محورهای عملیاتی داعش در شرق و غرب این شهر به یکدیگر متصل و در واقع، سرزمین های تحت تصرف داعش به صورت یکپارچه به هم متصل شد.

باید توجه داشت که هدف از برقراری منطقه پرواز ممنوع، جلوگیری از انجام عملیات های هوایی علیه گروه های حاضر در یک منطقه ‌و به عبارت دیگر، به معنای حمایت هوایی از این گروه هاست، ولی در سوریه، تا پیش از این بخش های مختلف کشور در اختیار گروه های شورشی مختلف قرار داشت که هر یک از آن ها، مورد حمایت یکی از کشورهای منطقه بودند.

اما اکنون که داعش توانسته با شکست دادن رقبا بر این مناطق تسلط پیدا کند، سه کشور ترکیه، عربستان و قطر، که هر سه آن ها سابقه تیره ای در زمینه حمایت از داعش داشته و گزارش های مختلفی در این زمینه درباره آن ها منتشر شده، می توانند با آسودگی خاطر، حمایت هوایی لازم را در اختیار گروه مورد حمایت خود قرار دهند.

با این حال، دلیل مطرح شدن این پیشنهاد از سوی اردوغان، تنها به این موضوع محدود نمی شود، بلکه تحولات ماه های اخیر در سطح منطقه نیز نقشی مؤثر در آن داشته است. در این زمینه، بیش از هر چیز باید به روی کار آمدن هیأت حاکمه جدید در عربستان سعودی و تهاجمی تر شدن رویکردهای این کشور در عرصه منطقه ای و بین المللی اشاره کرد.

از همان آغاز روی کار آمدن سلمان به عنوان پادشاه جدید سعودی، بسیاری از تحلیلگران به این موضوع اشاره می کردند که وی قصد دارد محوری از «دولت های سنی» را در منطقه علیه نفوذ ایران شکل دهد و از سوی دیگر، چنین بیان می شد که وی و زیردستانش در دولت جدید سعودی، ضمن بی اعتمادی به آمریکا و این تصور که آمریکا می خواهد امنیت آن ها را به توافق هسته ای با ایران بفروشد، تلاش دارند سیاست مستقلی را در منطقه در پیش بگیرند که البته ماهیت آن کاملاً تهاجمی است.

در حقیقت، مدت زمان زیادی برای اثبات این دیدگاه ها لازم نبود، زیرا در جریان تجاوز عربستان به یمن، همه این عوامل، یعنی تشکیل ائتلافی از کشورهای منطقه، تلاش برای مقابله با نفوذ ایران و اتخاذ یک رویکرد کاملاً تهاجمی آشکار بود که البته در این مورد، آمریکا نیز بر آن مهر تأیید گذاشت.

اکنون به نظر می رسد فاز جدید اقدامات محور سعودی در منطقه، مستحکم کردن پیوندهای خود با آنکارا و دوحه و استفاده از فرصت موجود برای ـ به زعم خود ـ یکسره کردن کار دولت دمشق و پایان دادن به نفوذ ایران در این کشور است. در این موضوع، محور ریاض ـ آنکارا ـ دوحه هیچ نگرانی از این ندارد که آمریکا را نیز در کنار خود نداشته باشد و بر خلاف دیدگاه واشنگتن، حمایت مستقیم و علنی خود را در سوریه نثار داعش کند.

به این ترتیب، به نظر می رسد در شرایط کنونی، اردوغان، ملک سلمان و شیخ تمیم برای آغاز بازی خطرناکی در سطح منطقه هم پیمان شده اند؛ بازی که با توجه به گسترش روزافزون دامنه فعالیت های گروه تروریستی داعش، می تواند سبب بازتر شدن دست این گروه شده و پیامدهای ناگواری را برای همه کشورهای منطقه در پی داشته باشد.