یکی از نگرانیهای کنونی که از دغدغههای مهم حاکمیت شده، بحث تهاجم فرهنگی است. تهاجم فرهنگی که تنها مختص ایران نیست و در بسیاری از کشورهای دنیا برای مقابله با آن دولتها به فکر برنامهریزیهای اساسی هستند؛ برای نمونه، فرانسویها از سال ۱۹۵۸ تا کنون در تمام دولتهای چپ و راست، مهمترین سیاست فرهنگی خود را مبارزه با هالیوود و مقابله با تهاجم فرهنگی آمریکا قرار دادهاند.
به گزارش «تابناک»، پیش از ایران، فرانسویها کلمه «تهاجم» را به کار بردهاند و برای مقابله با این تهاجم، چند طرح جهانی مطرح کردند. یکی از آنها «تنوع فرهنگی» است که در یونسکو به تصویب رسید و دیگری «تمایز فرهنگی» است.
جمهوری اسلامی ایران در برابر این دو موضوع حساسیت خاصی دارد و میتوان گفت، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از مهمترین چالش دولتها بوده است. با توجه به پیشرفت علم و گسترش سیستم اطلاعاتی، هر روز شاهد پیدایش ابزارهای جدید در این باره هستیم و کشورهای پیشرفته نیز میتوانند به آسانی با بهره از این تکنولوژیها، ایدهها و فرهنگ خود را به تمام جهان صادر کنند.
البته آشنایی با برخی فرهنگها ـ که در برخی کشورها رایج است ـ میتواند برای یک کشور مفید باشد؛ اما گاه مواردی وجود دارد که با ساختار سیاسی و مذهبی ایران مغایر است و تجربه نشان داده که میتواند به ضرر مردم تمام شود. به همین دلیل، گاه برخوردهای تند و قهری با این موضوعات در زمانهای مختلف شده است.
اما با توجه به جریان آزاد اطلاعات که امروزه اجتنابناپذیر است، اطلاعات به سادگی منتقل میشود. اینترنت در اختیار همه آحاد ملت. این امکانات ضمن اینکه دستاوردهای علمی را منتقل میکنند، فرهنگ بیگانه را هم به نوعی بر کشورها تحمیل میکند.
بنا بر این گزارش، یکی از ابزارهایی که بیش از هر چیز دیگر، باعث رواج فرهنگهای مختلف شده، استفاده روزافزون از ماهوارههاست. ایران تا کنون روشهای مختلفی را برای مبارزه با این پدیده انجام داده که میتوان به جمعآوری دیشهای ماهواره از پشت بامها، تفتیش منازل و جریمه استفاده کنندهها از این ابزارها و حتی تشویق مردم برای استفاده نکردن از این سیستم اشاره کرد؛ اما آمارها در این باره نشان میدهد، برخوردهای پلیسی و قهری که برای مقابله با این ابزار شده است، نه تنها نتوانسته از رواج آن جلوگیری کند، بلکه در این مدت نیز زیادتر شدهاند.
علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز در این باره نظر مشابهی دارد و با بیان اینکه فضای مجازی امروز، همان فضای حقیقی است و بهترین راه کنترل افکار عمومی، همراهی کردن با افکار عمومی است، مقابله با آن را همراه با نتیجه عکس عنوان کرد و افزود: امروز باید با تولید اپلیکشنها و نرمافزارهای مختلف، خودمان در صحنه تولید محتوای در موضوعات سبک زندگی، مذهبی و... وارد شویم و صحنه را برای تولید دیگران باز نگذاریم.
جنتی با اشاره به برنامه جدید غربیها برای در دسترستر قرار دادن دریافت امواج شبکههای ماهوارهای برای تمامی افراد دنیا گفت: پیشبینیهای ما نشان میدهد، در یکی دو سال آینده با توجه به برنامه غربیها برای انتقال ماهوارههای خود از مدار ۳۶ هزار کیلومتری زمین به مدار ۱۰۰۰ کیلومتری، هر فرد میتواند با موبایلهای موجود در بازار، بیش از دو هزار شبکه ماهوارهای را بدون یهچ مشکلی دریافت کند.
جنتی با بیان اینکه باید امروز به فکر برخورد با چنین پدیدهای در آینده نزدیک بود، افزود: با توجه به این برنامه، دیگر دریافت امواج شبکههای ماهوارهای نیاز به دیشهای ماهواره ندارد؛ بنابراین، باید به فکر باشیم که چگونه میخواهیم با این شبکهها مقابله کنیم، زیرا دیگر دیشی نیست که بخواهیم آن را جمع کنیم.
میتوان گفت، نمایندگان در مجلس شورای اسلامی نیز کم و بیش به این نتیجه رسیدهاند، به طوری که نماینده کنگاور، صحنه، هرسین، بیستون و دینور در مجلس شورای اسلامی در خصوص تداوم عملیات جمع آوری ماهواره از سوی نیروی انتظامی گفته است: باید درباره قانون جمعآوری ماهوارهها بگویم که اقدام ناجا قانونی است؛ اما این قانون بیاثر شده و قانونی است که نقض آن بر سر پشت بامها به صورت گسترده وجود دارد؛ بنابراین، صلاح در لغو این قانون است.
زمانی ادامه داد: علم و پیشرفت در جهان به سرعت رو به رشد است و چندی دیگر با جمعآوری دیشها مشکل حل نخواهد شد. اگر قصد مبارزه با ماهواره را داریم، باید برنامههای تلویزیون ملی خود را قوی کنیم. زمانی که برنامه صدا و سیما قوی باشد، کمتر کسی ماهواره نگاه میکند.
سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس تأکید کرد: مقابله انتظامی با ماهوارهها راه حل درستی نیست، وقتی نمیتوانیم مشکلی را حل کنیم، صورت مسأله را پاک نکنیم. مبارزه با ماهواره باید از راه غنی سازی برنامههای صدا و سیما صورت بگیرد. با وجود قانون منع ماهواره، وقتی روی پشت بام خانههای مردم ماهواره است و از آن استفاده میکنند، نوعی دهن کجی به قانون به شمار میرود؛ بنابراین، بهتر میدانم این قانون لغو شود.
نصرالله ترابی قهفرحی، یکی دیگر ازنمایندگان مجلس شورای اسلامی ایران، جمعآوری ماهوارهها و از بین بردن آنها را «هدر دادن منابع» دانسته و گفته است: «مردم با نصب مجدد آن به نوعی با این اقدام نیروی انتظامی مبارزه منفی میکنند».
ترابی قهفرحی با انتقاد از «برخورد انضباطی برای جمعآوری ماهوارهها» گفته است: «مردم بلافاصله پس از جمعآوری ماهوارهها توسط نیروی انتظامی، دوباره اقدام به نصب دستگاهی جدید کرده و ماهوارهها را از روی پشت بام جمع میکنند، ولی آیا میتوانند فلشهایی که به کامپیوتر وصل میشود و با آن میتوان همه کانالهای ماهواره را از طریق اینترنت دریافت کرد، جمع کنند؟»
با توجه به این گفتهها، به نظر میرسد اکنون زمان آن رسیده تا درباره این موضوع و موضوعاتی نظیر این تدابیر دیگری اندیشیده شود. با توجه به فضای آزاد رسانهای که در دنیا حاکم است، باید راهکاری اندیشیده شود که نه تنها اطلاعات به راحتی در دسترس افراد قرار گیرد، بلکه به گونهای فرهنگ سازی شود که افراد با توجه به نیازی که دارند، از این سیستم آزاد اطلاعات در دنیا بهره ببرند.